Trampın Ukraynaya dair telefon diplomatiyası: nə gözlənilir?
13-02-2025 [09:35]
Şahin CƏFƏRLİ
Politoloq
***
Putinlə telefon söhbətinin məzmunu barədə Trampın paylaşımından sonra müharibənin elə bu günlərdə dayandırılacağı, eyni zamanda Ukraynanın taleyinin Ukraynanın iştirakı olmadan müzakirə və həll ediləcəyi haqda təsəvvür və rəylər yarandı. Belə deyil.
Sadəcə olaraq, Tramp narsist mahiyyətinə uyğun olaraq, hər hansı problemin həllində öz rolunu şişirtməyə və sövdələşmələr əldə etmə sahəsindəki məharətini hər kəsə nümayiş etdirməyə ehtiyac duyan adamdır. Təsadüfi deyil ki, telefon danışıqlarından dərhal sonra Ağ Evdən açıqlama verildi ki, Tramp Putini və Rusiyanı rəqib kimi görür.
Tramp hərbi əməliyyatların tezliklə dayandırılmasını, atəşkəsə nail olunmasını istəyir və bu mövqeyini Putinə bir daha çatdırıb. Peskovun dediyinə görə, Putin belə cavab verib ki, “konfliktin ilkin səbəblərini aradan qaldırmaq vacibdir”. (“Путин, со своей стороны, упомянул о необходимости устранения первопричин конфликта”). Yəni telefon danışığında müharibənin dərhal dayandırılmasına dair razılıq əldə olunmayıb.
Bu barədə daha əvvəl yazmışdım: Putin hesab edir ki, danışıqlar təkcə Ukrayna ilə məhdudlaşmamalıdır, ümumən “problemi doğuran ilkin səbəblər” Rusiya və ABŞ arasında müzakirəyə çıxarılaraq həll olunmalıdır. Rusiya məsələyə bütün Avropada təhlükəsizlik arxitekturasının yenidən qurulmasının zəruriliyi nöqteyi-nəzərindən yanaşır və bu coğrafiyada öz maraqlarının ABŞ tərəfindən tanınmasını, yəni bir növ nüfuz dairələrinin bölüşdürülməsini təklif edir. Moskva bu haqda rəsmi mövqeyini yazılı şəkildə 2021-ci ilin dekabrında ABŞ və NATO-ya təqdim etmişdi. Trampın bu gün elan etdiyi nümayəndə heyəti ilə Rusiya nümayəndə heyətinin görüşündə bütün bu məsələlər müzakirə olunacaq.
Bəs, Tramp niyə bu cür müzakirəyə razılıq verib?
Xatırlatmaq lazımdır ki, Bayden də Rusiya ilə bu mövzuda müzakirələrdən imtina etməmişdi. 2022-ci ilin yanvarında Cenevrədə iki ölkə nümayəndə heyətlərinin görüşü keçirilmiş və ABŞ tərəfi Rusiyanın ultimativ tələblərini qəbul etmədiyi üçün nəticəsiz bitmişdi. Ondan əvvəl isə CİA direktoru Berns və dövlət katibinin müavini Nuland Rusiyaya səfərlər etmişdilər.
Planlaşdırılan Tramp-Putin görüşündən əvvəl nümayəndə heyətləri arasında danışıqların aparılması Trampın o qədər də sevmədiyi diplomatik praktikaya və dövlət ənənələrinə uyğun davrandığını göstərir. Bu tip danışıqlar diplomatlar tərəfindən hazırlanır, müzakirələrin stenoqramı tutulur və dövlət arxivinə verilir. Yəni bağlı qapılar arxasında çox məxfi şəkildə alverlər aparılıb, hansısa paktlar bağlanmır. ABŞ tərəfdən görüşdə dövlət katibi Rubio, milli təhlükəsizlik müşaviri Uoltz, CİA direktoru Retkliff kimi geosiyasəti, beynəlxalq münasibətləri, o cümlədən Ukrayna müharibəsinin səbəblərini bilən insanlar iştirak edəcək. Putinin imperialist təxəyyülünün məhsulu olan absurd tələblərin ABŞ tərəfindən qəbul ediləcəyinə mənim böyük şübhəm var.
Rusiya-ABŞ görüşündən əvvəl, Cümə günü (yəni sabah) ABŞ dövlət katibi Rubio və vitse-prezident Vens Münhendə Zelenski ilə görüşəcəklər. Bu, Ukraynanın taleyinin onun iştirakı və xəbəri olmadan həll edildiyini söyləməyə əsas vermir. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, Ukraynanın faydalı qazıntı yataqlarının istismarı ilə bağlı iki ölkə arasında imzalanacaq sazişdən sonra ABŞ-ın Ukraynaya yardımları davam etdirəcəyi ehtimal olunur.
Təbii ki, mən Ukrayna üçün hər şeyin yaxşı getdiyini iddia etmirəm. Şübhəsiz ki, Ukrayna bəzi ağrılı güzəştlərə getmək məcburiyyətindədir. O, işğal altındakı ərazilərin qeyri-müəyyən müddətə Rusiyanın nəzarətində qalmasına razı olacaq. Bununla bağlı bir təhlükə də var ki, Tramp Rusiyanı atəşkəsə razı salmaq üçün işğaldakı ərazilərin bir hissəsinin (məsələn, Krım və Donbasın) Rusiya ərazisi kimi tanınmasını Zelenskidən tələb edə bilər. (Bunu bir ehtimal kimi yazıram, belə tələb olmaya da bilər). Amma Zelenski və ya hər hansı Ukrayna rəhbərinin ölkə Konstitusiyasına zidd olan belə bir məsələyə razılaşması mümkün deyil. Ukrayna indiki mərhələdə NATO üzvlüyündən də imtina etməli olacaq. Amma unutmaq olmaz ki, Bayden administrasiyası da Ukraynanın NATO üzvlüyünə razı deyildi. Ümumiyyətlə, hazırkı vəziyyətin yaranmasına görə məhz Bayden və demokratlar məsuliyyət daşıyır. Əgər 2014-cü ildəki hadisələrdən sonra NATO-ya üzvlüklə bağlı Ukraynaya tezləşdirilmiş qrafik verilsəydi, yaxud Ukrayna ciddi şəkildə silahlandırılsaydı, Rusiyanın 2022-ci ildəki xain hücumu baş verməyəcəkdi. 2014-cü ildə Krımın işğalı və ilhaqı zamanı da Bayden hakimiyyətdə idi - vitse-prezident qismində.
Hazırkı mərhələdə Ukrayna, prinsipcə, atəşkəsə razıdır – bir şərtlə ki, ölkə ərazisinin qalan 81%-lik hissəsinə etibarlı təhlükəsizlik zəmanəti verilsin. Bu halda Ukrayna öz müstəqilliyini, milli dövlətçiliyini qorumuş olacaq: yaxın günlərdə 3-cü ildönümü tamamlanacaq müharibədə təməl hədəf məhz bu idi.
Bəs, Rusiya qarşıya qoyduğu siyasi məqsədlərə nail olmadan müharibəni dayandırmağa razılıq verəcəkmi? Bunu görəcəyik.
P.S.Yazı müəllifin Feysbiuk hesabından götürülüb.
MİA.AZ
Bu gün sizi nə gözləyir? - BÜRCLƏR
Zelenski: "Putin yalan danışır, Kursk bölgəsində hərbçilərimiz mühasirəyə alınmayıb"
Tramp əmr verdi: "Dayanmasanız, cəhənnəm sizin üzərinizə yağacaq!" - Amerika ordusu İranın dəstəklədiyi Yəmənə zərbələr endirir
Putin, Lukaşenko və Emoməli Rəhmon Azərbaycan prezidentinə zəng ediblər - İlham Əliyev Moskvaya gedir
İsrail mətbuatı Trampın xüsusi nümayəndəsinin Moskvadan Bakıya gəlməsindən yazdı - "ABŞ və Rusiya prezidentləri Bakıda görüşə bilər" (TƏHLİL)
"Amerikanın Səsi" və "Azadlıq Radiosu" qapadıldı - Tramp qərar verdi
Fuad Ələsgərov: "Yalan söhbətdir, necə yəni məni işə çıxmıram?" - "Yazılanlar boş-boş söhbətlərdir"
Milli Məclis Avropa Parlamentinə etiraz məktubu göndərib - MƏTN
Bayram günlərində temperatur 15 dərəcə enəcək - Xəbərdarlıq
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
Prezident İlham Əliyev daha bir Fərman imzalayıb
Prezident səfirə orden verdi - Sərəncam
Prezident İlham Əliyev Azərbaycanın D-8-ə qoşulmasını təsdiqləyib
Prezident bu şəxsləri təltif etdi - TAM SİYAHI
Şəmkirdə iki nəfər zəhərlənib
Avropa çempionatı: yığmamızın heyəti açıqlandı
İcra başçısı 1.5 milyonluq tender keçirir
Tbilisidə biznesmen öldürülüb
PA-nın məsul şəxslərinin qəbul günləri - CƏDVƏL
Bu gün sizi nə gözləyir? - BÜRCLƏR
ÜST-dən həyəcan təbili - Avropada qızılca sürətlə yayılır
"Qalatasaray" rəqibini darmadağın edib
Türkiyə millisinin U-21 heyəti açıqlanıb
İKİ QHT RƏHBƏRİ HƏBS EDİLDİ - Baş Prokurorluqda cinayət işi açılıb
Zelenskidən şok iddia: "Putin bu müharibəni dayandıra bilməz, çünki..." - "Onu yalnız Amerikanın gücü məcbur edə bilər"
ABŞ-da daha bir təyyarə qəzası: ölənlər var
Keçmiş bələdiyyə sədri həbs edildi
HƏMAS daha 4 yəhidinin cəsədini İsrailə təhvil verir: "Artıq qarşı tərəf məlumatlandırılıb"
İlham Əliyev: “Sülh sazişi imzalanmayınca regionda sabitlik olmayacaq” - “Rusiya-Ukrayna müharibəsinin yenidən...” (TƏHLİL)
İstanbulda qanunsuz qumar oyunçularına qarşı əməliyyat: 59 nəfər tutulub, 7 milyardlıq əmlaka "həbs qoyulub"
İngiltərə millisinin heyəti açıqlanıb - SİYAHI
İspaniya millisinin heyəti açıqlanıb
Cenk Tosun Yaponiya yolunda: İcarəyə verildi
"Tikinti adi ilə bütün qəsəbəni iflic edən bu quldurları məsuliyyətə cəlb edin" - Jurnalistdən icra başçısına ağır ittihamlar (Rəsmi reaksiya)
"Növbəti aylar və ya hətta illərdə sabitliyə nail olacağımızı düşünmürəm" - İlham Əliyevin “Euronews”a MÜSAHİBƏSİ
İsveçdə məktəblərdə smartfonları qadağan olunur: "Elmi araşdırmalar sübut edib ki..."