Trampın Ukraynaya dair telefon diplomatiyası: nə gözlənilir?
13-02-2025 [09:35]
Şahin CƏFƏRLİ
Politoloq
***
Putinlə telefon söhbətinin məzmunu barədə Trampın paylaşımından sonra müharibənin elə bu günlərdə dayandırılacağı, eyni zamanda Ukraynanın taleyinin Ukraynanın iştirakı olmadan müzakirə və həll ediləcəyi haqda təsəvvür və rəylər yarandı. Belə deyil.
Sadəcə olaraq, Tramp narsist mahiyyətinə uyğun olaraq, hər hansı problemin həllində öz rolunu şişirtməyə və sövdələşmələr əldə etmə sahəsindəki məharətini hər kəsə nümayiş etdirməyə ehtiyac duyan adamdır. Təsadüfi deyil ki, telefon danışıqlarından dərhal sonra Ağ Evdən açıqlama verildi ki, Tramp Putini və Rusiyanı rəqib kimi görür.
Tramp hərbi əməliyyatların tezliklə dayandırılmasını, atəşkəsə nail olunmasını istəyir və bu mövqeyini Putinə bir daha çatdırıb. Peskovun dediyinə görə, Putin belə cavab verib ki, “konfliktin ilkin səbəblərini aradan qaldırmaq vacibdir”. (“Путин, со своей стороны, упомянул о необходимости устранения первопричин конфликта”). Yəni telefon danışığında müharibənin dərhal dayandırılmasına dair razılıq əldə olunmayıb.
Bu barədə daha əvvəl yazmışdım: Putin hesab edir ki, danışıqlar təkcə Ukrayna ilə məhdudlaşmamalıdır, ümumən “problemi doğuran ilkin səbəblər” Rusiya və ABŞ arasında müzakirəyə çıxarılaraq həll olunmalıdır. Rusiya məsələyə bütün Avropada təhlükəsizlik arxitekturasının yenidən qurulmasının zəruriliyi nöqteyi-nəzərindən yanaşır və bu coğrafiyada öz maraqlarının ABŞ tərəfindən tanınmasını, yəni bir növ nüfuz dairələrinin bölüşdürülməsini təklif edir. Moskva bu haqda rəsmi mövqeyini yazılı şəkildə 2021-ci ilin dekabrında ABŞ və NATO-ya təqdim etmişdi. Trampın bu gün elan etdiyi nümayəndə heyəti ilə Rusiya nümayəndə heyətinin görüşündə bütün bu məsələlər müzakirə olunacaq.
Bəs, Tramp niyə bu cür müzakirəyə razılıq verib?
Xatırlatmaq lazımdır ki, Bayden də Rusiya ilə bu mövzuda müzakirələrdən imtina etməmişdi. 2022-ci ilin yanvarında Cenevrədə iki ölkə nümayəndə heyətlərinin görüşü keçirilmiş və ABŞ tərəfi Rusiyanın ultimativ tələblərini qəbul etmədiyi üçün nəticəsiz bitmişdi. Ondan əvvəl isə CİA direktoru Berns və dövlət katibinin müavini Nuland Rusiyaya səfərlər etmişdilər.
Planlaşdırılan Tramp-Putin görüşündən əvvəl nümayəndə heyətləri arasında danışıqların aparılması Trampın o qədər də sevmədiyi diplomatik praktikaya və dövlət ənənələrinə uyğun davrandığını göstərir. Bu tip danışıqlar diplomatlar tərəfindən hazırlanır, müzakirələrin stenoqramı tutulur və dövlət arxivinə verilir. Yəni bağlı qapılar arxasında çox məxfi şəkildə alverlər aparılıb, hansısa paktlar bağlanmır. ABŞ tərəfdən görüşdə dövlət katibi Rubio, milli təhlükəsizlik müşaviri Uoltz, CİA direktoru Retkliff kimi geosiyasəti, beynəlxalq münasibətləri, o cümlədən Ukrayna müharibəsinin səbəblərini bilən insanlar iştirak edəcək. Putinin imperialist təxəyyülünün məhsulu olan absurd tələblərin ABŞ tərəfindən qəbul ediləcəyinə mənim böyük şübhəm var.
Rusiya-ABŞ görüşündən əvvəl, Cümə günü (yəni sabah) ABŞ dövlət katibi Rubio və vitse-prezident Vens Münhendə Zelenski ilə görüşəcəklər. Bu, Ukraynanın taleyinin onun iştirakı və xəbəri olmadan həll edildiyini söyləməyə əsas vermir. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, Ukraynanın faydalı qazıntı yataqlarının istismarı ilə bağlı iki ölkə arasında imzalanacaq sazişdən sonra ABŞ-ın Ukraynaya yardımları davam etdirəcəyi ehtimal olunur.
Təbii ki, mən Ukrayna üçün hər şeyin yaxşı getdiyini iddia etmirəm. Şübhəsiz ki, Ukrayna bəzi ağrılı güzəştlərə getmək məcburiyyətindədir. O, işğal altındakı ərazilərin qeyri-müəyyən müddətə Rusiyanın nəzarətində qalmasına razı olacaq. Bununla bağlı bir təhlükə də var ki, Tramp Rusiyanı atəşkəsə razı salmaq üçün işğaldakı ərazilərin bir hissəsinin (məsələn, Krım və Donbasın) Rusiya ərazisi kimi tanınmasını Zelenskidən tələb edə bilər. (Bunu bir ehtimal kimi yazıram, belə tələb olmaya da bilər). Amma Zelenski və ya hər hansı Ukrayna rəhbərinin ölkə Konstitusiyasına zidd olan belə bir məsələyə razılaşması mümkün deyil. Ukrayna indiki mərhələdə NATO üzvlüyündən də imtina etməli olacaq. Amma unutmaq olmaz ki, Bayden administrasiyası da Ukraynanın NATO üzvlüyünə razı deyildi. Ümumiyyətlə, hazırkı vəziyyətin yaranmasına görə məhz Bayden və demokratlar məsuliyyət daşıyır. Əgər 2014-cü ildəki hadisələrdən sonra NATO-ya üzvlüklə bağlı Ukraynaya tezləşdirilmiş qrafik verilsəydi, yaxud Ukrayna ciddi şəkildə silahlandırılsaydı, Rusiyanın 2022-ci ildəki xain hücumu baş verməyəcəkdi. 2014-cü ildə Krımın işğalı və ilhaqı zamanı da Bayden hakimiyyətdə idi - vitse-prezident qismində.
Hazırkı mərhələdə Ukrayna, prinsipcə, atəşkəsə razıdır – bir şərtlə ki, ölkə ərazisinin qalan 81%-lik hissəsinə etibarlı təhlükəsizlik zəmanəti verilsin. Bu halda Ukrayna öz müstəqilliyini, milli dövlətçiliyini qorumuş olacaq: yaxın günlərdə 3-cü ildönümü tamamlanacaq müharibədə təməl hədəf məhz bu idi.
Bəs, Rusiya qarşıya qoyduğu siyasi məqsədlərə nail olmadan müharibəni dayandırmağa razılıq verəcəkmi? Bunu görəcəyik.
P.S.Yazı müəllifin Feysbiuk hesabından götürülüb.
MİA.AZ
Paşinyan sabiq prezidentləri hədələdi: “Əsəblərimizlə oynamağı dayandırın, sizi tapdalayacağam, divara sürtəcəyəm və..."
Zelenski: “Putin tezliklə öləcək və hər şey bitəcək”
Şəkidə 16 yaşlı yeniyetmə bıçaqlanıb
Bu gün sizi nə gözləyir? - BÜRCLƏR
Hava şəraiti dəyişəcək - Xəbərdarlıq
Azərbaycanda ard-arda zəlzələ olub (YENİLƏNB)
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
Smart saat, modem aparatı, bahalı viski... - Nazir rəisi niyə vəzifədən azad etdi? (FOTO)
İcra başçısının atasından sensasiyalı özbaşınalıq - Qonşunun blokdan mənzilinə giriş qapısını hördürüb (FOTO)
Hakan Fidan Rubio ilə görüşüb - Nələr müzakirə olunub?
Prezident İlham Əliyev Məhəmməd Şahabuddinə məktub göndərib - MƏTN
Azərbaycan neftinin son qiyməti açıqlandı
Bu gün sizi nə gözləyir? - BÜRCLƏR
Azərbaycan millisi Belarusa məğlub olub
Mətbuat katibi Mirzoyanın İran XN başçısı ilə görüşdəki iddiasını yalanladı: "Yeni şərtlər irəli sürülməyib"
Müğənni: “İndiki pulla mən ev ala bilərdim?" - "İndikilər toylarda biabırçılıq edirlər"
Nazirlikdə yeni təyinatlar olub
Bakıda növbəti əməliyyat: 48 yaşlı Ceyhun Kuhi saxlanılıb
Partiya sədri tərəfdarlarından bu şirkətlərin boykotun istədi - Aralarında "Azərlotereya"nın tabe olduğu şirkət də var
"Azərişıq" elektrikli avtomobilləri "yarıyol"da qoyub - Bakı, Sumqayıt, Lənkəran, Gəncə və Şəkidə quraşdırılmış onlarla stansiya söndürülüb
"AZERCELL CUP 2025" müsabiqəsinə qeydiyyat davam edir
İmamoğlu həyat yoldaşı və prezidentin anası haqqında təhqiramiz paylaşımlara qəzəbləndi - Açıqlama
İstanbulda daha bir bələdiyyə sədri istintaqa çağırıldı
Bakıda qadın tiktoker həbs edilib
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
Bakıda məzarlıqda şok hadisə - VİDEO
Lukaşenko Azərbaycan prezidentinə məktub ünvanlayıb - MƏTN
Tanınmış idmançı Ruslan Surxayevin qatili öldürüldü - 34 yaşlı Orxan Hacıyev Şamaxıda güllələndi
XİN: "Milli bayramınız mübarək, Yunanıstan"
Seyran Məmmədov vəzifədən çıxarılıb
Azərbaycan neftinin qiyməti 75 dolları keçdi
Milli Məclisdə dəyşiklik - Cahid Mehmanlı vəzifədən azad edilib
Bu gün sizi nə gözləyir? - BÜRCLƏR
Naxçıvanda şok olay: həyat yoldaşını tavandan asan şəxs saxlanılıb
Eritreyada saxlanılan 18 Azərbaycan vətəndaşı azadlığa buraxıldı - XİN bəyanat yaydı
Natiq Cəfərli: "Dolların hegemonluğu üçün təhlükə yoxdur"
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
Partiya sədri həbsxanada İmamoğlu ilə görüşdü: "Keyfi əla idi"
Rövşən Rüstəmovdan daha bir dəyişiklik - Təyinat
İrandan Azərbaycana PUA ilə narkotiki keçirmək istəyənlər saxlanılıb
Millətlər Liqası: Türkiyə səfərdə Macarıstana şans vermədi
Əkrəm İmamoğlu və daha iki bələdiyyə sədri vəzifədən uzaqlaşdırıldı
Sabahın hava proqnozu açıqlanıb