Türkiyə və İran: Köhnə rəqabətdə Azərbaycan faktoru - Hakan Fidan: “Özgəsinin pəncərəsinə daşa atanın pəncərəsi sınacaq” (TƏHLİL)
05-03-2025 [13:29]
Türkiyə ilə İran arasında yaranmış gərginlik səngimək bilmir. İki qonşu dövlət arasında münasibətlər nədən həndəvərindən çıxıb?
Söhbət ondan gedir ki, bir vaxt İranın at oynatdığı Suriya indi total şəkildə Türkiyənin nəzarəti altına keçib. İran və onun müttəfiqi Rusiya Türkiyə tərəfindən Suriyada küncə sıxışdırılıb.
Suriya xalqının böyük əksəriyyəti Türkiyənin tərəfindədir. Niyə? Çünki Suriyada xalqın 80 faizi sünnidir, cəmi 10 faizi isə ələvidir. Əvvəllər Suriyada əhalinin 10 faizini təşkil edən xristianların isə böyük bir hissəsi ölkəni tərk edib.
Suriya 50 ilə yaxın ələvi azlıq tərəfindən idarə olunub. Bu isə böyük çoxluğun, yəni sünnilərin basqı altında əziyyət çəkməsinə gətirib çıxarıb. Suriyalıların nəzərində Türkiyə sünni dövlətdir, yəni onlara bir köynək yaxındır. İran isə onlara 50 il zülm etmiş ələvilərin yanındadır.
Suriyadakı sünni çoxluq tərəfindən qovulan İran ölkənin yeni rəhbərliyinə təzyiq mexanizmi əldə etməyə çalışır. Bu məqsədlə də PKK-nın Suriyadakı uzantısı olan Suriya Demokratik Qüvvələrinə dəstək verir. Bu qüvvələr üzərindən Suriyanın daxili işlərinə müdaxilə etməyə çalışır. Suriya Demokratik Qüvvələri həm Türkiyə, həm də rəsmi Şamın yeni iqtidarı tərəfindən terrorçu qrup kimi tanınır.
Maraqlıdır ki, İran PKK-nı terrorçu qrup kimi tanıyır. Ancaq onun Suriyadakı şöbəsi sayılan Suriya Demokratik Qüvvələrlə geninə-boluna əməkdaşlıq edir. Bu qüvvələr Şimali və Şərqi Suriya Muxtar İdarəsi (AANES) və ya Rojava adı altında Suriyanın şimal-şərqində de-fakto muxtar vilayət yaradıblar. Suriyanın yeni rəhbərliyi və Türkiyə bu qondarma muxtariyyəti rədd edir.
Suriya Demokratik Qüvvələri ABŞ və Avropa İttifaqı tərəfindən də dəstəklənir. Onlar İŞİD-ə qarşı aparılan müharibədə Amerikanın yanında yer alıb.
Yeni Suriya yönətimi Suriya Demokratik Qüvvələrində yer alan yerli kürdləri öz ordusuna qəbul etməyə hazırdır. Ancaq artıq bu qüvvələr\ rəhbərlik edən PKK üzviləri İraqa qovulub.
İran Türkiyənin həm İraqda, həm də Suriyada həyata keçirdiyi antiterror əməliyyatlarını “suverenliyin pozulması” kimi qiymətləndirir.
Onu da deyək ki, İran Suriyada təkcə Suriya Demokratik Qüvvələrini yox, həm də de-fakto Demokratik Birlik Partiyasının (PYD) silahlı qanadı kimi tanınan YPG-yə dəstək verir.
İranlı jurnalist Fereshteh Sadeghi yazır ki, Türkiyənin suriyanı ələ keçirməsi nəticəsində İranın Livanla (Hizbullah) quru yolla əlaqəsi tamamilə kəsilib. Ona görə də rəsmi Tehran Suriya Demokratik Qüvvələrinin köməyi ilə Livana loqistik çıxış əldə etməyə çalışır.
Fevralın 26-da “Al Jazeera Arabic” telekanalına müsahibə verən Hakan Fidan bildirib ki, İranın bölgədəki milislərə arxalanan xarici siyasəti Tehranı əldə etdiyindən daha çox qurban verməyə məcbur edib.
Türkiyənin terror qruplaşması hesab etdiyi Suriya Demokratik Qüvvələrinə İranın dəstək vermə ehtimalı varmı, sualına H.Fidan belə cavab verib: “Əgər siz oradakı qrupa dəstək verməklə başqa ölkədə iğtişaşlar yaratmağa cəhd etsəniz, başqa bir ölkə də sizin ölkənizdəki qrupa dəstək verə bilər. O qrup da sizin ölkədə iğtişaşlar yaradar.
...İndiki dünyada heç nə gizli qala bilməz. Sənin sahib olduğun imkanlar başqalarında da var. Ona görə də öz pəncərənə daş atılmasını istəmirsənsə, başqalarının pəncərəsinə daş atmamalısan".
Bir çox analitiklər hesab edirlər ki, Hakan Fidan İranda yaşayan sayı 30 milyondan çox olan Azərbaycan türklərinə işarə edib. Şübhəsiz ki, Türkiyə və Azərbaycan əl-ələ versə, İranda zəlzələ effekti verə biləcək ixtisaslara imkan yarada bilər.
İran hökuməti rəsmi şəkildə Hakan Fidanın bu yanaşmasını “qeyri-konstruktiv” adlandırıb. Türkiyənin tehrandakı səfiri Hicabi Kirlangic Xarici İşlər nazirliyinə çağırılıb. Buna cavab olaraq Türkiyə də oxşar addım atıb.
İran Xarici İşlər Nazirliyinin sözçüsü Esmaeil Baghaei X-də yazıb: "Türkiyə hökumətinə qarşı baş vermiş hərbi çevrilişlə etiraz edən ilk ölkə biz olduq...Biz PKK-nın tərksilah olmasını alqışlayan və qonşu ölkəmiz Türkiyədə təhlükəsizliyin gücləndirilməsi istiqamətində mühüm addım hesab edən ilk ölkələrdən olduq”...
Ancaq rəsmi Ankara da, Tehran da etiraf edir ki, Yaxın Şərqlə bağlı bir sıra fundamental məsələlərə hər iki ölkənin son dərəcə fərli yanaşması var. Və bu yanaşma bu ölkələr arasında gərginlik yaradır.
Buna baxmayaraq İran rəsmisi xanım Fatemeh Mohajerani deyib: "Bizim Suriya ilə bağlı Türkiyə ilə müəyyən işimiz var və ümid edirik ki, bu məsələlər ağıllı şəkildə həll olunacaq".
Türkiyə və İran əslərdir ki, regionda əsas rəqiblər qismində çıxış edirlər. Bu ölkələrin son döyüş meydanı Suriya olub.
Dekabrda Suriya prezidenti Bəşər Əsədin devrilməsi Suriyada güc dinamikasını əhəmiyyətli dərəcədə dəyişdi. Ankaranın mövqeyini gücləndi, eyni zamanda İranın təsiri heçə endi. Ancaq İran bunla barışmaq istəmir. Suriya, Livan, Fələstin, Yəmən və İraqda qeyb etdiyi əvvəlki əzəməti geri qaytarmağa çalışır...
Elbəyi Həsənli. Sürix
Mia.az
Jurnalist Etibar Cəbrayıloğluya ağır itki üz verib
Jurnalist Mübariz Zeynalovun oğlu vəfat edib
Azərbaycan nefti cüzi bahalaşdı
Kamal Kılıçdaroğlundan erkən qurultay qərarına operativ reaksiya: "CHP təslimalınmaz bir qaladır..."
İsrail ordusu Suriyanın iki hərbi bazasını bombalayıb
Gəncədə 31 yaşlı kişi küçədə bıçaqlanıb
BMT komissiyasında Azərbaycanın təşəbbüsü ilə qətnamə qəbul edilib
Dost adıyla zəng və pul tələsi... - DİN əhaliyə xəbərdarlıq etdi
Bu gün sizi nə gözləyir? - BÜRCLƏR
Ərdoğan Novruz bayramını belə qeyd etdi - VİDEO, FOTO
Əkrəm İmamoğlu istintaqda 28 suala cavabdan yayınıb
CHP erkən seçki qərarı verdi
QAR UÇQUNUNA DÜŞƏN ƏSGƏRLƏRİMİZİN NƏŞİ TAPILDI - MN və FHN birgə məlumat yaydı (YENİLƏNİB)
"Cənab Prezident, Əziz Qardaşım..." - Ərdoğan Azərbaycan prezidentinə belə məktub göndərdi
DAHA BİR QHT RƏHBƏRİ HƏBS OLUNDU - Məhkəmə qərar verdi
Putin İlham Əliyevi təbrik edib - MƏTN
"Ermənistan mövcud çətinlikləri aradan qaldıran zaman..." - Rəsmi Bakıdan İrəvanın iddialarına etiraz gecikmədi
Sabahın hava proqnozu açıqlanıb
DTX-dən mühüm əməliyyat: deputata sui-qəsd cəhdilə bağlı daha bir nəfər həbs olunub
Sərhəddəki mövqelərimiz növbəti dəfə atəşə tutulub - MN açıqlamalar yayıb (YENİLƏNİB)
Azərbaycan nefti bir dollardan çox qalxdı
Bu bölgələrə qar yağıb - SİYAHI
Ağsuda zəlzələ oldu
Bu gün Beynəlxalq Novruz Günü elan olunub
UEFA Millətlər Liqası: Türkiyə yığması qalib gəldi
NƏNƏM MƏNƏ "HƏKİM QIZIM" DEYƏNDƏ...
Hava şəraiti dəyişəcək
Əməkdar məşqçinin qardaşı öldürüldü
Siyavuş Novruzov yıxılıb - Deputat Türkiyəyə əməliyyata aparılıb
Müğənni Gəncə İcra Hakimiyyətinə ittiham irəli sürüb
Bu gün ikinci Qədr gecəsidir
"Qəbələ" restoranının müdirinin qızılları oğurlanıb
Bank kartından oğurluq edən daha bir dələduz tutulub
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
Mehriban Əliyeva: "Hər evə, hər ocağa bayram ovqatı, bol sevinc, ruzi-bərəkət və firavanlıq arzulayıram"
Deputat Ziyad Səmədzadənin qardaşı vəfat edib
Kollecdə şok dava: direktor niyə döyülüb? - VİDEO
Bu rayonlara qar yağıb - Siyahı
Paşinyan "Real Ermənistan"dan danışdı: "29.743 kv. km-lik ərazimiz çoxumuza tanış deyil”
Azərbaycanda 12 günlük tətil başlayıb
“Nar”ın dəstəyi ilə “Breyn Rinq”in yeni mövsümü başlayır
İmamoğlunun şirkətinə "əl qoyuldu" - Ortağı isə 40 miilyonla tutuldu
Polislər bayram günlərində gücləndirilmiş iş rejimində işləyəcək
Ceyhun Bayramov Niderland XİN başçısı ilə telefonda danışdı - Nələr müzakirə olunub?
Nazir bu şəxsləri "Fəxri diplom"la təltif edib - SİYAHI
İmamoğlunun müdafiəsinə qalxan bələdiyyə sədri polisə hücum çəkdi: "Lan, mən başqanam..." (FOTO)
“Bakcell” DaimOnline ilə tələbələrə 5GB hədiyyə edir!