Türkiyə və İran: Köhnə rəqabətdə Azərbaycan faktoru - Hakan Fidan: “Özgəsinin pəncərəsinə daşa atanın pəncərəsi sınacaq” (TƏHLİL)
05-03-2025 [13:29]
Türkiyə ilə İran arasında yaranmış gərginlik səngimək bilmir. İki qonşu dövlət arasında münasibətlər nədən həndəvərindən çıxıb?
Söhbət ondan gedir ki, bir vaxt İranın at oynatdığı Suriya indi total şəkildə Türkiyənin nəzarəti altına keçib. İran və onun müttəfiqi Rusiya Türkiyə tərəfindən Suriyada küncə sıxışdırılıb.
Suriya xalqının böyük əksəriyyəti Türkiyənin tərəfindədir. Niyə? Çünki Suriyada xalqın 80 faizi sünnidir, cəmi 10 faizi isə ələvidir. Əvvəllər Suriyada əhalinin 10 faizini təşkil edən xristianların isə böyük bir hissəsi ölkəni tərk edib.
Suriya 50 ilə yaxın ələvi azlıq tərəfindən idarə olunub. Bu isə böyük çoxluğun, yəni sünnilərin basqı altında əziyyət çəkməsinə gətirib çıxarıb. Suriyalıların nəzərində Türkiyə sünni dövlətdir, yəni onlara bir köynək yaxındır. İran isə onlara 50 il zülm etmiş ələvilərin yanındadır.
Suriyadakı sünni çoxluq tərəfindən qovulan İran ölkənin yeni rəhbərliyinə təzyiq mexanizmi əldə etməyə çalışır. Bu məqsədlə də PKK-nın Suriyadakı uzantısı olan Suriya Demokratik Qüvvələrinə dəstək verir. Bu qüvvələr üzərindən Suriyanın daxili işlərinə müdaxilə etməyə çalışır. Suriya Demokratik Qüvvələri həm Türkiyə, həm də rəsmi Şamın yeni iqtidarı tərəfindən terrorçu qrup kimi tanınır.
Maraqlıdır ki, İran PKK-nı terrorçu qrup kimi tanıyır. Ancaq onun Suriyadakı şöbəsi sayılan Suriya Demokratik Qüvvələrlə geninə-boluna əməkdaşlıq edir. Bu qüvvələr Şimali və Şərqi Suriya Muxtar İdarəsi (AANES) və ya Rojava adı altında Suriyanın şimal-şərqində de-fakto muxtar vilayət yaradıblar. Suriyanın yeni rəhbərliyi və Türkiyə bu qondarma muxtariyyəti rədd edir.
Suriya Demokratik Qüvvələri ABŞ və Avropa İttifaqı tərəfindən də dəstəklənir. Onlar İŞİD-ə qarşı aparılan müharibədə Amerikanın yanında yer alıb.
Yeni Suriya yönətimi Suriya Demokratik Qüvvələrində yer alan yerli kürdləri öz ordusuna qəbul etməyə hazırdır. Ancaq artıq bu qüvvələr\ rəhbərlik edən PKK üzviləri İraqa qovulub.
İran Türkiyənin həm İraqda, həm də Suriyada həyata keçirdiyi antiterror əməliyyatlarını “suverenliyin pozulması” kimi qiymətləndirir.
Onu da deyək ki, İran Suriyada təkcə Suriya Demokratik Qüvvələrini yox, həm də de-fakto Demokratik Birlik Partiyasının (PYD) silahlı qanadı kimi tanınan YPG-yə dəstək verir.
İranlı jurnalist Fereshteh Sadeghi yazır ki, Türkiyənin suriyanı ələ keçirməsi nəticəsində İranın Livanla (Hizbullah) quru yolla əlaqəsi tamamilə kəsilib. Ona görə də rəsmi Tehran Suriya Demokratik Qüvvələrinin köməyi ilə Livana loqistik çıxış əldə etməyə çalışır.
Fevralın 26-da “Al Jazeera Arabic” telekanalına müsahibə verən Hakan Fidan bildirib ki, İranın bölgədəki milislərə arxalanan xarici siyasəti Tehranı əldə etdiyindən daha çox qurban verməyə məcbur edib.
Türkiyənin terror qruplaşması hesab etdiyi Suriya Demokratik Qüvvələrinə İranın dəstək vermə ehtimalı varmı, sualına H.Fidan belə cavab verib: “Əgər siz oradakı qrupa dəstək verməklə başqa ölkədə iğtişaşlar yaratmağa cəhd etsəniz, başqa bir ölkə də sizin ölkənizdəki qrupa dəstək verə bilər. O qrup da sizin ölkədə iğtişaşlar yaradar.
...İndiki dünyada heç nə gizli qala bilməz. Sənin sahib olduğun imkanlar başqalarında da var. Ona görə də öz pəncərənə daş atılmasını istəmirsənsə, başqalarının pəncərəsinə daş atmamalısan".
Bir çox analitiklər hesab edirlər ki, Hakan Fidan İranda yaşayan sayı 30 milyondan çox olan Azərbaycan türklərinə işarə edib. Şübhəsiz ki, Türkiyə və Azərbaycan əl-ələ versə, İranda zəlzələ effekti verə biləcək ixtisaslara imkan yarada bilər.
İran hökuməti rəsmi şəkildə Hakan Fidanın bu yanaşmasını “qeyri-konstruktiv” adlandırıb. Türkiyənin tehrandakı səfiri Hicabi Kirlangic Xarici İşlər nazirliyinə çağırılıb. Buna cavab olaraq Türkiyə də oxşar addım atıb.
İran Xarici İşlər Nazirliyinin sözçüsü Esmaeil Baghaei X-də yazıb: "Türkiyə hökumətinə qarşı baş vermiş hərbi çevrilişlə etiraz edən ilk ölkə biz olduq...Biz PKK-nın tərksilah olmasını alqışlayan və qonşu ölkəmiz Türkiyədə təhlükəsizliyin gücləndirilməsi istiqamətində mühüm addım hesab edən ilk ölkələrdən olduq”...
Ancaq rəsmi Ankara da, Tehran da etiraf edir ki, Yaxın Şərqlə bağlı bir sıra fundamental məsələlərə hər iki ölkənin son dərəcə fərli yanaşması var. Və bu yanaşma bu ölkələr arasında gərginlik yaradır.
Buna baxmayaraq İran rəsmisi xanım Fatemeh Mohajerani deyib: "Bizim Suriya ilə bağlı Türkiyə ilə müəyyən işimiz var və ümid edirik ki, bu məsələlər ağıllı şəkildə həll olunacaq".
Türkiyə və İran əslərdir ki, regionda əsas rəqiblər qismində çıxış edirlər. Bu ölkələrin son döyüş meydanı Suriya olub.
Dekabrda Suriya prezidenti Bəşər Əsədin devrilməsi Suriyada güc dinamikasını əhəmiyyətli dərəcədə dəyişdi. Ankaranın mövqeyini gücləndi, eyni zamanda İranın təsiri heçə endi. Ancaq İran bunla barışmaq istəmir. Suriya, Livan, Fələstin, Yəmən və İraqda qeyb etdiyi əvvəlki əzəməti geri qaytarmağa çalışır...
Elbəyi Həsənli. Sürix
Mia.az
DÇ-2026: Gürcüstan qalib gəldi, Türkiyə isə darmadağın oldu
Balıkəsirdə daha bir zəlzələ oldu - 4,5 bal gücündə
Alim Qasımov şəxsi mülkünü satışa çıxarıb - 5 milyona + FOTOLAR
Bu gecə Ay qırmızı rəngə boyanacaq - Astronomik hadisə həvəskarlarını əsrarəngiz gecə gözləyir
Londonda aksiya: 900 nəfərə yaxın etirazçı saxlanılıb
Bu gün sizi nə gözləyir? - BÜRCLƏR
Türkiyədə yenə zəlzələ olub
Şəmkirdə təcili yardım maşını körpüdən aşıb
Goranboyda yük maşını obyektə "girdi" - Xəsarət alanlar var
Sumqayıtda 72 yaşlı kişi dənizdə boğulub
MEDİADA REKLAM ÇARXI: pulu kimə və hansı kriteriyalarla verirlər?
ADSEA-da İctimai Şura niyə yaradılmayıb?
SABİQ NAZİRİN HƏYAT YOLDAŞI LÜKSENBURQDAKI ŞİRKƏTİNİ BAĞLAYIB - 82.3 milyonluq aktiv Britaniyaya köçürülüb (Sənədlər)
Sabah yağış yağacaq
Qurban Qurbanov jurnalistləri toya çağırdı - Baş məşqçi oğlunun məclisini “Neolit”də keçirəcək
Nəriman Axundzadə millinin heyətindən kənarlaşdırılıb
Maşında sıxılıb qalan qadın xilas edilib
Bu gün sizi nə gözləyir? - BÜRCLƏR
Lənkəranda 34 yaşlı qadın bıçaqlanıb
Azərbaycan nümayəndə heyəti Çində keçirilən Qlobal Cənub Media və Beyin Mərkəzləri Forumunda - FOTOLAR
Bakıda və rayonlarda xüsusi əməliyyat keçirildi, krimnal şəxslər qandallandı - VİDEO
Umud Rəhimoğlu "Təzə Pir"dəki yas qiymətinin bahalığına, Sabir Fondunun rəhbəri isə boşanmalara diqqəti çəkir
Bakıda reklam şirkətindən oğurluq olub
Bakıda “KamAZ” avtomobilin üzərinə aşıb, ölənlər var - VİDEO, FOTO
Fernandu Santuş AFFA-ya dirənir: "Axı nəyə görə istefa verməliyəm?"
Qayınata 32 yaşlı kürəkənini öldürdü
Azərbaycan nefti 67 dollara endi - Daha 2 dollar ucuzlaşma var
"Trabzonspor" yeni transferi ilə bağlı məlumat yayıb
Bu gün sizi nə gözləyir? - BÜRCLƏR
"Trabzonspor" Ernest Muçini transfer edir
Cengiz Ünder "Beşiktaş"a keçdi
18 yaşlı şəxs 16 yaşlı bacısını öldürüb
Bolqarıstanın dövlət şirkəti 200 illik qazancını Türkiyəyə verəcək - Nazir "Bu, ölkəmizi çətin vəziyyətə saldı" deyir
Astarada kütləvi zəhərlənmə: aralarında 8-i uşaqdır
Qəzzada itki - Son statistik məlumat açıqlandı
Azercell-in dəstəklədiyi gənclərdən növbəti beynəlxalq uğur
Rektor hava isti olduğu üçün işə çıxmadığını deyir: "Universiteti uşaqlar özləri idarə edirlər”
Azərbaycan və Macarıstan arasında yeni sənədlər imzalandı
"Beşiktaş" Leandro Trossardı heyətinə qatmaq istəyir
Səbuhi Abbasov: “Prezident İlham Əliyevin Çinə səfəri Azərbaycan-Çin münasibətlərində yeni mərhələnin əsasını qoydu”
Nazir Bəxtiyar Məmmədova Alay komandiri vəzifəsini həvalə edib - Nazirlikdən açıqlama
Dollar neçəyə olacaq? - Mərkəzi Bank 3 günlük məzənnəni açıqladı