2025-ci ilin yanvar ayının iqtisadi gostəriciləri haqqında qısa xülasə... - Sabiq nazir yazır
21-02-2025 [10:47]
Saleh MƏMMƏDOV,
Professor, sabiq Maliyyə naziri
***
Dövlət statistika komitəsi yanvar ayının iqtisadi inkişaf nəticələrini elan etmişdir. Ürək açan bir nəticə yoxdur. Əsas iqtisadi inkişaf göstəricilərinin, demək olar ki, hamısında gerilik var.
Bu gerilik, həm nəzərdə tutulan faktlar üzrə və həm də keçən dövrun göstəricilərinə görə nəzərə çarpır. Ümumi daxili məhsulun (ÜDM) həcmi üzrə hökumətin proqnoz göstəricisinə görə 4% geriləmə var, keçən ilin müvafiq dövrünə nisbətən 1% düşmə qeyd edilmişdir.
Bu da o qədər təhlükəli meyl deyil, yəni müvəqqəti artım da ola bilər, azalma da, sağlam iqtisadi sistem olarsa bunu qısa zaman ərzində aradan qaldırmaq olar.
Daha təhlükəli meyllər iqtisadiyyatı daha dərin böhrana sürükləyir və qarşısı alınmaz problemlər ortaya çıxara bilər:
1. Təmiz istehlakçı cəmiyyət qurulur və bütün cəhdlər istehlak tələbinin ödənilməsinə yönəldilir. Yaradıcılıq parametrləri sıfır vəziyyətinə endirilmişdir. Yanvar ayı bu meylin ciddi gücləndirilməsini göstərir. Yaradıcılıq əsasən əsas kapitala investisiyaların və elmi-texnoloji investisiyaların artırılması hesabına nail oluna bilər. Hər iki göstərici sürətlə azalmaqda davam edir. Yanvar ayında əsas kapitala investisiyalar 50% azalmışdı, onların ÜDM -da payı isə Azərbaycan tarixində görünməmiş səviyyəyə 8,3%-ə düşmüşdur. Bu rəqəm Əfqanıstanda 17%, Gürcüstanda 32, Ermənistanda 33%-dir. Ayrılan vəsaitlər də əsasən istehlak xarakterli (mənzil tikintisi, infrastruktur və s.) obyektlərin qurulmasına yönəldilmişdir. 2024-cu ildə elm və inkişaf xərcləri 1980-ci ilin analoji göstəricisindən 4 dəfə azdır. Kəskin investisiya qıtlığı büdcədə 1,7 milyard büdcə artıqlığı şəraitində baş verir. Problem vəsait çatışmazlığında deyil, sistemin qurulmasındadı. Bu da daha bir meylin baş verməsini göstərir.
2. Bu meyl üzrə söhbət dövlətin iqtisadiyyata lüzumsuz müdaxiləsindən və kəskin dövlət inhisarının formalaşmasından gedir. Son dövrlər bu meyl xeyli güclənmişdir. Büdcənin gəlirləri və xərcləri müvafiq olaraq 116 və 136% artmışdır, vergi mənbəyi 1% azalmışdı. Özəl sektorun əlində hətta qəpik-quruş qalmayıb ki, yenidən investisiya etsin və yeni vergi obyekti yaratsın. Əsas məsələlərin tənzimlənməsi 90%-i dövlətin əlində (maliyyə, bank, valyuta, qiymətqoyma, tenderlər və s.) cəmlənmişdir ki, bu da bütün digər dövlətlərdə olduğu kimi korrupsiyanın, rusvətin, çiçəklənməsinə, pul resurslarının səmərəsiz istifadə olunmasına gətirib çıxarır. Şəxslərin əlində qalan pul dövlətin sərəncamına keçən puldan 3-4 dəfə daha güclüdür, daha səmərəlidir və daha böyük nəticə verir. Bu yalnız Azərbaycanda deyil, bütün ölkələrdə belədir.
3. Daha bir təhlükəli meyl, xarici sektorun inkişafının da istehlakcılıq siyasətinə yönəlməsidir. İdxal sürətlə artır, ixrac azalır.2024-cu ildə ixrac 10% azalmis, idxal isə 22% artmisdir. İxracın 96-97%-i xammal, idxalın bir o qədəri istehlak yönümlü mallardır. İxrac məhsullarının həcmi sürətlə düşməkdə davam edir. İdxala ehtiyac artır. Bir neçə ay əvvəl iqtisadiyyatın dərin islahatlara ehtiyacı olduğunu zəruri hesab etmişdik, 15 ən təcili tədbirlər haqqında hökumətə məlumat vermişdim. Bu prosesin mənbəyi proqnozlardan irəli gəlir və onlardan doğan problemdir. Hələ o vaxt belə nəticələr gözlənilirdi. Hesab edirəm ciddi islahatlar həyata keçirmək çox zəruridir.Bu islahatları həyata keçirmək, iki rəqəmli artım səviyyəsinə nail olmaq üçün bu ölkədə hər cür imkan və şərait var. Sadəcə bu ölkənin iqtisadiyyatını xaosdan xilas etmək lazımdır
MİA.AZ
Vitse-spiker infarkt keçirib - Vəziyyəti ağırdır
Gürcüstan prezidenti Heydər Əliyev Mərkəzində - FOTOLAR
Ağ Evdən rəsmi Pekinə mesaj: "Top indi sizin sahədədir, ya razılaşacaqsınız, ya da..."
İsrailli girovlardan ölən var? - HƏMAS əlaqənin itdiyini deyir
Bu gün sizi nə gözləyir? - BÜRCLƏR
Əlcəzairlə Fransa arasında diplomatik qalmaqal - Hər iki ölkə bir-birinin diplomatlarını qovub
Almaniyanın Baş Qərargah rəisi Türkiyəyə gəlib
Şok olay: qızının nişanlısından hamilə qalan qadın efirə çıxarıldı, aparıcının suallarına elə cavab verildi ki... (FOTO)
Çin daha bir yeniliyə imza atdı: 7 yaşlı xəstəyə süni ürək köçürüldü
Tanınmış vəkil "Bank Mamed"dən yazdı: "...dostu Elman Rüstəmovla..." - "Yerinə gələn "qlamurçik oğlan"..."
"Fənərbağça"lı futbolçunun zədəsi sağalıb - 23 turdan sonra...
Stiv Vitkoff: "İran nüvə proqramını tamamilə yox etməlidir"
ABŞ Suriyadan çəkilir - 2 aya qədər...
Kosovoda siyasi böhran böyüyür - İstefa tələbi qəbul edilməyən deputatlar and içməkdən imtina etdilər
Mehriban Əliyeva və Leyla Əliyeva uşaqlarla bir arada - FOTOLAR
Ege dənizində qayıq batıb, ölənlər var - Biri hamilə olub
Ruben Vardanyan Bakıda növbəti məhkəmə iclasında... - FOTOLAR
BMT: "Qəzza zolağında ərzaq və digər ehtiyatlar tükənib"
Atasını döyən və döyülmə anını paylaşan repçi həbs olundu.
MALİYYƏ NAZİRİNƏ DAHA BİR MÜAVİN TƏYİN OLUNDU - Sərəncam
DSMF SƏDRİ VƏZİFƏDƏN AZAD EDİLDİ - Sahi Babayevin sadiq kadrı nazir müavini təyin olundu
"Futbol qumarı"nın "monopolist"ləri: “Misli”, “Topaz” və ya Rövşən Nəcəfin təhdidi...
Ceyhun Bayramov Çin səfiri ilə görüşüb - Nələr müzakirə olunub?
Manatın məzənnəsi qalxacaq? - Rəsmi açıqlama
Emil Pənahova AZCON-da yüksək vəzifə verildi
“Zıraat Bank Azərbaycan" çökür? - Xalis mənfəət azalıb
Dollar neçəyə olacaq? - Mərkəzi Bank yeni məzənnəni açıqladı
Pakistanda polislər öldürülüb
Gürcüstan prezidenti Bakıda belə qarşılandı - FOTO
ELÇİN HÜSEYNBƏYLİ İLƏ CANLI BAĞLANTI
Xətai rayonunda bina yanır
Ali Attestasiya Komissiyası maliyyə pozuntusu edib
Hava şəraiti pisləşəcək - Xəbərdarlıq
Bank kartlarından 300 min manata yaxın pul oğurlanıb
BU MƏHKƏMƏLƏRƏ SƏDR və HAKİMLƏR TƏYİN EDİLDİ - SİYAHI
Bakıda şirkət rəhbərləri qanunları pozub
"TikToker” Azər Zahidlə bağlı qərar verildi
“Paramount Baku” gecə əyləncə klubunin fəaliyyəti dayandırıldı
Çin Azərbaycana yeni səfir göndərib
APARAT RƏHBƏRİ YOLA SALINDI - İntiqam Babayevin yerinə təyinat olub