01-07-2014 [23:28]
Son günlərə kimi Rusiyanın təsir dairəsinə aid edilən üç keçmiş sovet respublikası - Ukrayna, Moldova və Gürcüstan nəhayət ki, iyunun 27-də Brüsseldə Avropa Birliyi ilə Assosiasiya Razılaşmasını və azad ticarət müqaviləsini imzaladılar.
Əvvəlcə Gürcüstan, onun ardınca Moldova və ən nəhayət Ukrayna ilə imzalanan müqavilələrin altına ümumilikdə 31 nəfər rəsmi şəxs imza atdı.
Müqavilə imzalanan ölkənin rəsmi şəxsi ilə yanaşı, müavilələri, həm də Avropa Birliyinə daxil olan 28 öl-kənin dövlət və hökumət başçıları, Avropa Birliyi Şurasının prezidenti Herman Van Pompey və Avropa Komissiyasının prezidenti Joze Manuel Barrozo da imzalayıblar.
Müqavilələrin imzalanma mərasimindən sonra Avropa Birliyi Şurasının prezidenti Herman Van Pompey bu günü böyük tarixi gün adlandırıb. Dünyanın ən böyük ittifaqının əsas simalarından və çoxsaylı siyasi hadisələrin iştirakçısı olan sabiq belçikalı bankirin bu ifadəni söz xatirinə söylədiyini düşünmək yanlışlıq olardı.
İyunun 27-də Brüsseldə baş verən hadisəyə ilk rəylər də Herman Van Pompeyin nə qədər haqlı olduğunu göstərir. Nüfuzlu siyasi təhlilçilər bu hadisəni postsovet məkanına nəzarət uğrunda Rusiya ilə Qərb arasımnda gedən amansız mübarizədə birincinin ağır məğlubiyyətinin rəsmiləşdirildiyi gün kimi dəyərləndirirlər.
İyunun 27-də Brüsseldə baş verən hadisəni 10 il əvvəl 8 postsovet ölkəsinin - Çex, Estoniya, Litva, Latviya, Polşa, Slovakiya və Sloveniyanın Avropa Birliyinə üzv olması ilə də müqayisə etmək olar.
Praqadan başlayan yol
Avropa Birliyinin 2009-cu il Praqa sammitində Polşa və İsveçin Avropa Birliyinin qonşuluq siyasəti çərçivəsində MDB ölkələri ilə münasibətlərin yaxşılaşdırılmasına yönəldilmiş təşəbbüsü rəsmən qəbul edildi.
"Şərq Tərəfdaşlığı" Proqramının qəbul edilməsi ilə postsovet məkanına nəzarət uğrunda Rusiya-Qərb mübarizəsi açıq və sərt müstəviyə keçdi. Belarusun Rusiya ilə hələ 1997-ci ildə bağladığı ittifaqa sadiq qaldığı, Ermənistanın Moskvanın təzyiqlərinə dözməyərək Avroatalantik məkana inteqrasiyadan imtina etdiyi və Azərbaycanın bloklara qoşulmamaq siyasətini qorumağa çalışdığı bir şəraitdə, Qərb bloku kimi Rusiyanın da əsas hədəfi Gürcüstan, Moldova və Ukrayna idi.
Ancaq hamıya aydın idi ki, həm Qərbin, həm də Rusiyanın əsas diqqəti Ukraynaya yönəlib. Doğrudur, Qara dənizə çıxışı olan Gürcüstan və ya Avropada Rumıniya kimi güclü lobbisi olan Moldovaya da maraq az deyildi. Ancaq heç bir mübağiləyə yol vermədən demək olar ki, "Şərq Tərəfdaşlığı"na daxil edilən altı ölkədən beşinin ümumisinin əhəmiyyəti Qərbin və Rusiyanın nəzərində Ukraynanın əhəmiyyətindən az idi.
Avropanın ərazicə ən böyük dövləti olan Ukraynasız Rusiyanın qüdrətli ittifaq yarada bilməyəcəyini Brüssel və Vaşinqtonda yaxşı bildikləri kimi, rəsmi Moskva da bunun fərqində idi.
Doğrudur, "Şərq Tərəfdaşlığı" Proqramına daxil olan ölkələrdən ilk olaraq Gürcüstan Rusiyanın qəzəbinə tuş gəldi. Bu onunla izah edilir ki, Gürcüstan altı ölkə içərisində ən çox Qərbyönümlü siyasət yürüdən respublika olmaqla yanaşı, həm də rəsmi Tiflis açıq anti-Rusiya siyasəti yürüdürdü. Rusiyanın bu ölkəyə hərbi müdaxiləsi dikbaş Gürcüstanı tutduğu yoldan döndərmək və Qərbin göz qoyduğu digər postsovet ölkələrinə dərs vermək niyyəti daşısa da, Moskva istəyinə nail ola bilmədi. Moskvanın gücü yalnız sepa-ratçı Cənubi Osetiya və Abxaziyanı oyuncaq dövlətə çevirməyə çatdı. Ancaq bu, Gürcüstanı yolundan döndərmədiyi kimi, əksər postsovet respublikalarını da qorxutmadı.
Məhz Rusiyanın Gürcüstana hərbi müdaxiləsindən az sonra Moldovada Avrointeqrasiya tərəfdarları ha-kimiyyətə gəldilər və Kişniyov Moskvanın təsirindən uzaqlaşmaq yolu seçdi. Rusiya da öz növbəsində asan təslim olmaq niyyətində deyildi. Moskvanın açıq və gizli təhdidlərinin nəticəsi olaraq Ermənistan Rusiyanın yanında yer aldı. Bunun ardınca Ukraynanın keçmiş hökuməti Vilnüs sammitinə bir neçə gün qalmış Assosiasiya Razılaşası layihəsi üzərində işi dayandırdı və sabiq prezident Viktor Yanukoviç Qərbin bütün cəhdlərinə baxmayaraq, geri çəkilmədi.
Burada bir məqamı da qeyd etmək istərdim ki, Avropa Birliyi Rusiyaya güzəştə gedərək Assosiasiya Ra-zılaşmasının imzalanmasını iki hissəyə böldü. Belə ki, ötən il Vilnüs sammitində Assosiasiya Razılaşması-nın imzalanması hadisəsi deyil, aparaflanaması, yəni ilkin imzanın atılması prosesi baş verdi. Amma Uk-raynadan fərqli olaraq Moldova və Gürcüstan Rusiyanın təhdidlərinə boyun əymədi və Vilnüsdə ilkin imzasını atdı. Ukraynada isə Avrointeqrasiyadan imtina edən Yanukoviç iqtidarına qarşı xalq etirazları başladı və Qərbin güclü dəstəyi bu ölkədə hakimiyyət dəyişikliyi ilə nəticələndi. Hakimiyyətə Avrointe-qarsiya tərəfdarları gəldilər və Ukraynanın yeni baş naziri martın 21-də Assosiasiya Razılaşası ilə bağlı müqavilənin altına ilkin imzanı atdı. Rusiya buna Krımın ilhaqı, Ukraynanın Cənub və Şərq vilayətlərində separtizmi qızışdırmaqla cavab verdi. Ancaq nə Krımın ihaqı, nə də Rusiyanın mümkün hərbi müdaxiləsi Ukraynanın yeni hökumətini yolundan döndərmədi və bununla da Avropa Birliyi Şurasının prezidenti Herman Van Pompeyin 27 iyunu "Böyük tarixi gün" adlandırmasına imkan verən hadisə baş verdi.
Rusiyanın təhdidi, Qərbin cavabı
Rusiya əleyhdarları Brüssel sammitinin yekunlarını bayram etdiyi bir vaxtda əksər təhlilçilər rəsmi Mosk-vanın cavab zərbəsi endirəcəyini düşünürlər. Rusiya Xarici işlər nazirinin müavini Qriqori Karasin Brüssel sammitinin yekunlarını şərh edərkən deyib ki, bu hadisənin ciddi nəticələri olacaq.
Rusiya prezidentinin mətbuat katibi Dmitri Peskov da Moskvanın öz maraqlarını qorumaq üçün addım-lar atacağını söyləyib.
Karasin və Peskovun xəbərdarlıqları olmadan belə, Qərbdə hamı yaxşı başa düşür ki, Rusiya bu ağır məğlubiyyətlə barışmaq istəməyəcək və hansısa cavab zərbəsi endirəcək. Rusiyanın bu üç respublikaya ağır zərbələr endirmək imkanları isə az deyil.
Birincisi, hər üç ölkə separatizmdən əziyyət çəkir və Rusiya bunu daha da gücləndirə bilər. Moskvanın ilk olaraq məhz bu "silah"dan istifadə edəcəyi ehtimal olunur.
İkincisi, Rusiya bu ölkələrdən idxal etdiyi malların qarşısını kəsmək və bu ölkələrdən olan miqrantları qovmaqla Avrointeqrasiya yolunu seçmiş ölkələrdə sosial partlayış yaratmağa cəhd edə bilər. Gürcüstan istisna olmaqla, Ukrayna və Moldovanın ixracatında Rusiya önəmli yer tutduğundan Kremlin bu kartdan istifadə etməsi mümkündür. Əgər Rusiya buna əl atarsa, bu, Ukrayna ixracının 8 milyard dollar azalmasına səbəb olacaq. Rusiyanın gömrük qadağalarının ən böyük zərbəsinin Ukraynanın yeyinti məhsulları istehsalçılarına dəyəcəyi gözlənilir.
Bu iki təzyiq vasitəsindən başqa Rusiyanın Moldova və Ukraynaya qarşı qaz şantajına əl atmaq imkanları da var. Əslində, Ukrayna Rusiyanın bu şantajına artıq məruz qalıb.
Avrointeqrasiya yolu tutan üç respublikadan yalnız Gürcüstan Azərbaycanın hesabına Rusiyanın qaz şantajlarından qurtulub.
Bu üç təzyiq vasitəsi ilə Rusiya Moldova, Ukrayna və Gürcüstanı öz təsir dairəsinə qaytarmağa cəhd edəcək. Qərb isə buna yol verməmək üçün bu ölkələrdə güclənməyə çalışacaq.
Brüsseldə Assosiasiya Sazişinin imzalanmasından dərhal sonra Avropa Birliyi Rusiyaya xəbərdarlıq edib ki, Ukrayna ilə sərhəddən ordusunu geri çəkməsə və separtçıları qızışdırmaqda davam etsə, ağır sanksi-yalarla üzləşməli olacaq.
Təhlilçilər hesab edirlər ki, Assosiasiya Razılaşmasının imzalanmasından sonra Avropa Birliyi və bütövlükdə Qərb bu üç respublikanı çox güclü müdafiə etməyə çalışacaq. Buna görə də Rusiyanın həmin res-publikaları bir daha öz nüfuz dairəsinə qaytara biləcəyi mümkün görünmür.
Təhlilçilərin fikrincə, Qərbin dəstəyi ilə sürətli siyasi, iqtisadi və hüquqi islahatlar keçirilsə, bu ölkələrdəki anti-Qərb əleyhdarlarının sırası seyrələcək. Müqayisə üçün Polşanı nümunə göstərirlər və bu ölkənin Avropa Birliyinə üzv olduğu ərəfədə Kiyevlə Varşavada həyat səviyyəsinin təxminən eyni olduğunu, in-di isə Varşavanın Kiyevdən çox yüksək səviyyədə olduğuna diqqət çəkirlər. Əgər Kiyev, Tiflis və Kişni-yov Varşavanın yolu ilə getsələr, Qərb postsovet məkanında güclənməkdə və yeni ölkələri öz nüfuz da-irəsinə salmaqda davam edəcək.
Qərbin Rusiya ilə postsovet məkanına nəzarət uğrunda Brüssel qələbəsinin davamını isə payızda - NATO-nun Uelsdə keçiriləcək sammitindən gözləmək olar. Gürcüstanın Şimali Atlantika Alyansı ilə yaxın-laşmasını nəzərdə tutan tədbirlər paketinin də bu sammitdə qəbul olunacağı gözlənilir.
Brüsseldə Avropa Birliyi ilə Assosiasiya Razılaşmasını imzalayan Ukrayna və Moldovanı da Uelsdə xoş sürprizlər gözləyə bilər. NATO-nun Uels sammitində hansı sürprizlərin baş verəcəyi indidən məlum ol-masa da, Brüsseldə baş verənlər çox böyük tarixi hadisədir və bunun təsirini postsovet məkanı tezliklə daha dərindən hiss edəcək.
"Kassam tuqayları" 10 İsrail əsgərini öldürüb
Trampa qarşı daha bir ittiham ləğv olunub
Bu gün sizi nə gözləyir? - BÜRCLƏR
Livana hücum: ölənlərin sayı 3768-ə çatıb
Ərdoğan: "Netanyahu və onun ətrafı üçün çəmbər getdikcə daralır”
Türkiyədə 70 kq qızılla tutulan diplomat Bakıya gətirilib - Haqqında həbs qərarı verildi + FOTOLAR (YENİLƏNİB)
Türkiyədə bəzi şəhərlərdə dərslərə ara verilib - Qara görə
Malatyada zəlzələ baş verib - 4,6 bal gücündə
Livanda bombalanma: xeyli ölən var - Meyitlərin bəziləri parçalanıb
NATO rəsmiləri Bakıya gəliblər
Azərbaycanda unikal hadisə: məhkəmə ustaya zorla ayağını öpdürən tiktoker haqda qərar verdi - VİDEO
Küləkli hava şəraiti ilə bağlı sarı xəbərdarlıq verilib
İspaniya klubları türk oyunçunu almaq istəyir
“Gələcəyini Qur!” təhsil təqaüdünü qazanmış abituriyentlərlə “Veysəloğlu Şirkətlər Qrupu”nda görüş keçirildi - FOTOLAR
QƏRARGAH RƏİSİ QANDALLANDI - Hərbi ekspertlik edən Ədalət Verdiyev iki maddə ilə tutulub
Qarabağ zonasında daha 1457,4 hektar ərazi minalardan təmizlənib
Hakan Fidanla NATO-nun baş katibi görüşüb - Ankarada
Deputat əmisi qızını işdən çıxarıb - Yerinə öz xanımını təyin edib
“Sabah”da baş məşqçi təyinatı olub
Zahid Oruc Milli Məclisdə: "Bəlkə azad torpaqlara traktor parkı bağışlayan Belarus kənd təsərrüfatı mütəxəssislərindən xahiş edək ki..."
Dollar neçəyə olacaq? - Mərkəzi Bank yeni məzənnəni açıqladı
Aktrisa: "Qardaşım "ləyaqətsiz vərəsə" kimi məni məhkəməyə verib"
Bakıda hansı vacib qərarlar qəbul olundu? - Zahid Oruc yazır
"Çelsi" "Qalatasaray"ın qolçusunu alır - 75 milyon avroya
İordan çayının qərb sahilində daha 29 fələstinli saxlanılıb
Azərbaycan Ordusunun qırıcıları havalanıb - VİDEO
31 il əvvəl törədilmiş qəsdən adam öldürmə cinayətinin üstü açıldı
“Dayanıqlıllığın təmin edilməsində təşkilatların rolu” mövzusunda panel müzakirəsi keçirib - FOTOLAR
Türkiyənin yeni 500 və 1000-lik əskinazları təqdim olunub - FOTOLAR
“Sabah” baş məşqçi ilə vidalaşdı
Perinatal Mərkəzdə 7 uşağın ölümü... - Məhkəmə prosesi
NATO-nun baş katibi: "Ərdoğanla görüşü səbirsizliklə gözləyirəm"
Nazir və komitə sədrlərinin qəbul günləri açıqladı - CƏDVƏL
TƏBİB-ə 4 zərbə: 303 minlik tender ləğv edilib
Məktəbəqədər təhsil müəssisələrinə müdir axtarılır
Prezident İlham Əliyev Gövhər Baxşəliyeva “Şöhrət” ordeni ilə təltif etdi - Sərəncam
Bələdiyyələrlə bağlı əlavə qanunlar təsdiqləndi, yeni bələdiyyələr yaradıldı və... - SİYAHI (Yenilənib)
Çində soyuq hava - Qarla bağlı əhaliyə xəbərdarlıq edilib
Kənd Təsərrüfatı Nazirliyində yeni təyinat olub
İnnovasiya və Rəqəmsal İnkişaf Agentliyində diqqətçəkən media reklamı: 1.8 milyon necə və kimlərə ayrılıb?
Sabah yağış yağacaq
Azərbaycan Ordusu ilə SEPAH bir arada: "Araz - 2024" birgə taktiki təlimi başlayıb - FOTOLAR
5 SAATLIQ ƏYLƏNCƏ ÜÇÜN 60 MİN MANAT: içki, çeşidli yeməklər və... - Dövlət Agentliyi mina əvəzinə, hotel gəzir