QAFQAZIN MAŞIN BAZARI (“İmkanlar və problemlər” silsiləsindən)
24-05-2024 [12:31]
Qalib ARİF
***
Dostlar, məni narahat edən bəzi məsələləri oxucularla bölüşmək, öz təkliflərimi vermək istəyirəm.
Bir az cavan, yəni “duza gedən” vaxtlarımda mən bu cür məsələləri mütəmadi olaraq mətbuata çıxarırdım, düşünürdüm ki, kimsə oxuyar, bir tədbir görər. Amma gec də olsa başa düşdüm ki, bizdə heç kim heç kimin kitabını oxumur, oxuyanı da yazının dadı yox, yazanın adı maraqlandırır. Yəni ki, mən milli maraq kəsb edən böyük bir problem qaldırsam da, heç kim ona əhəmiyyət verməyəcək. Amma sıradan olan bir deputat yeraltı keçiddə qarğıdalı satıb millətə “ziyan vuran” uşağı qovmağı tələb edərsə, “millətin qeyrətin çəkən” şəxslər dərhal ora yüyürəcək, uşağı “linç” edəcək...
Məsələ ondadır ki, mən gənc yaşlarımdan yaxşı maşın azarkeşiyəm. Yox, mən maşın allmağın və satmağın azarkeşi deyiləm - buna nə həvəsim, nə də imkanım var. Mən maşın bazarlarını internetdə izləyirəm, Almaniyanın, Amerikanın, Yaponiyanın, Rusiyanın, Gürcüstanın, hətta İranın və Ermənistanın maşın bazarlarına girirəm, baxıram. Hansı maşın harda neçəyədir, hansı maşın dəbdədir, daha çox alınan hansıdır, ən ucuz, ən baha maşın bazarı hardadır və s. Məsələn, Kovidə qədər postsovet məkanında ən çov dəbdə olan krossover BMW X5, sedan isə Toyota Gamry idi. Məlum olduğu kimi, son vaxtlara qədər Qafqazın, az qala bütün postsovet məkanının ən ucuz maşın bazarları Gürcüstanda (Batumidə Avtobazar və Rustavidə Avtopapa) yerləşirdi. Bunun səbəblər çox idi: Avropadan Gürcüstana dəniz yolunun olması, Gürcüstanda monopoliyanın aradan qaldırılması, gömrük rüsumlarının normal olması və s...
Qeyd etmək lazımdır ki, maşın bazarının yaxın olması Azərbaycanda da bir çoxlarının işinə yarayırdı. Məlum maşın dilerləri hətta 100 faizə işləyirdilər. Məsələn, 10 ilin X5-ni Rustavidə 10 min dollara alır, Bakıda 30 minə (10 min də gömrük rüsumuna gedirdi) satırdılar. Qiymətlərin Bakıda bu qədər baha olması sərt monopoliyanın, yüksək gömrük rüsumlarının olmasından və dolların ucuzluğundan irəli gəlirdi. Amma 2014-cü ildə Azərbaycanda dolların iki dəfə bahalaşması ilə bu bazar bağlandı. Eyni zamanda, Gürcüstan avtomobil bazarları da öz cazibəsini itirməyə başladı. Məsələ ondadır ki, gürcü avtomobil dilerləri bütün dünyada ad çıxarmış dələduzlardır. Bunlardan nəinki maşın, hətta təkər də almaq olmaz. Təsəvvür edin ki, gürcülər Avropada çıxdaş olunaraq ikiyə bölünən, Amerikada aylarla su altında qalan (qasırğalar zamanı) avtomobilləri su qiymətinə Gürcüstana gətirir, kosmetik təmir edir və od qiymətinə azəri qardaşlarına satırlar...
Və nəhayət keçək mətləbə, məni narahat edən məsələyə. Gürcüstan bazarlarının öz əhəmiyyətini itirməyi fonunda Ermənistanın avtomobil bazarları bütün postsovet məkanında populyarlaşmaqdadır. Sadəcə olaraq, kovid dövründə müvəqqəti fasilə yaranmışdı. Artıq Rusiyanın maşın dilerləri avtomobilləri Gürcüstandan yox, Ermənistandan gətirməyə üstünlük verirlər. Qeyd etmək lazımdır ki, Moskva - Yerevan təyyarə biletinin qiyməti, hətta Moskva - Tiflisdən də ucuzdur, otellər və motellər də çox sərfəlidir. Erməni avtomobil dilerləri də gürcülərdən fərqli olaraq, daha düzgün adamlardır (yeri gəlmişkən, məhz bu səbəbdən bizim Rusiyadakı soydaşlar gürcülərlə işləmirlər, ermənilərə üstünlük verirlər). Təsəvvür edin, Moskvadan Yerevana gələn rus diller cəmi 200-300 dollar (yol pulu, yer pulu, gömrük pulu və s.) xərcləyərək Yerevandan avtomobili Rusiyaya gətirir, burda da 200-300 dollar xərc çəkərək, gömrükdən keçirir. Bizdə iisə yalnız gömrükdən keçirmək üçün maşının qiyməti qədər rəsmi və qeyri-rəsmi rüsum tələb olunur.
Beləliklə, biz bilərəkdən, ya bilməyərəkdən, Ermənistanın Rusiyanın yeni maşın bazarına çevrilməsinə imkan yaradırıq. Bu isə ildə 10 milyonlarla, gələcəkdə 100 milyonlarla valyuta deməkdir. Mən Yerevanın maşın bazarına İran və Orta Asiya avtomobil dilerlərinin üz tutaçağçını da istisna etmirəm. Axı, ticarət su kimi bir şeydir, harda çökək (oxu: ucuz qiymət) varsa, ora axır. Məni narahat edən də budur: həmin avtomobil bazarını Azərbaycanda yaratmaq olmazmı?! Axı, Ermənistandan fərqli olaraq, Azərbaycandan Rusiyaya birbaşa çıxış var. Azərbaycandan Qazaxıstana və Orta Asiyaya da çıxış var, biz o boyda xərc çəkmişik, Ələt Beynəlxalq dəniz limanını tikmişik…
Hazırda Azərbaycanda Qafqazın maşın bazarının yaradılması üçün bütün infrastruktur imkanları var. Amma bizim təyyarə, otel qiymətlərilə, bizim gömrük “rüsumları” ilə Azərbaycana kim gələr, kim burdan avtomobil almaq, aparmaq istəyər?! Üstəlik Azərbaycandan çıxan, girən, turist gətirən quru yollar da bağlıdır. Məhz bu səbəblərdəndir ki, 2023-cü ildə Ermənistana Azərbaycanda 2 dəfə çox – 3.6 milyon turist gəlib. Gürcüstanda isə bu rəqəm Ermənistandan da 2 dəfə çoxdur. Təsəvvür edirsinizmi, Azərbaycanda 2 dəfə kiçik və 10 dəfə kasıb ölkələrdə?!
Düşünürəm ki, Azərbaycanda həyata keçirilən islahatlar bu sahələri də əhatə etməlidir. Azərbaycanda ilk növbədə quru yollar açılmalı, təyyarə biletləri, otel, motel qiymətləri aşağı salınmalı, gömrük rüsumları azaldılmalıdır. Əks halda, 100 milyonlarla valyuta bizim razılığımızla düşmənin cibinə axacaq...
MİA.AZ
Rusiya hərbi gəmiləri Bakı limanını tərk edib - FOTOLAR
Azərbaycan dili fənni üzrə test imtahanı keçirilir
Bu gün sizi nə gözləyir? - BÜRCLƏR
41 yaşlı şəxs həmkəndlisini güllələdi, daha sonra isə öz başına atəş açdı - Astarada
AVRO-2024: İsveçrə millisi İtaliyanı devirdi
Azercell-in dəstəyi ilə növbəti “İnformatika kampı” baş tutub
İsmayıllıda kənd sakinləri köçürülür - Açıqlamalar (Yenilənib)
“Əmək pensiyaları haqqında” qanuna daha bir dəyişiklik oldu - İlham Əliyev təsdiqlədi
Aİ Belarusa qarşı sanksiyaları genişləndirib
Zakir Həsənov Macarıstan Milli Assambleyasının sədr müavini ilə əməkdaşlıq perspektivlərini müzakirə edib
Mirzoyan: "Azərbaycanla sülh sazişi regionda sabitliyin bərqərar olması üçün vacibdir"
FHN qeyri-sabit hava şəraiti ilə əlaqədar əhaliyə müraciət edib
Səid Cəlili və Məsud Pezeşkian İranda prezident seçkilərinin ikinci turunda görüşəcəklər
İranda prezident seçkiləri: ilkin nəticə açıqlanıb
Bu gün sizi nə gözləyir? - BÜRCLƏR
Mourinyo serb futbolçunu istəyir - "Fənərbağça" İtaliya klubunu razı salıb, ancaq...
“Bakcell” Şuşada yeni mağazasını təqdim etdi - FOTOLAR
Türkiyə yığmasının üzvü: "Əsas diqqətimiz Avstriya ilə matçdadır"
İsrail polisi "Məscidül-Əqsa"da namaza imkan verməyib
Kosovoda TikTok qadağan edildi - Hökumət qərar verdi
Naxçıvan Ali Məclisi buraxılıb
SABAH qruplarına tələbə seçimi üzrə imtahan keçiriləcək
Türkiyədə ordu generalı tutulub - İnsan qaçaqçılığı ittihamı ilə
Aktyor Şükrü Özyıldız yeni seriala dəvət olunub
Prezident onlara yeni vəzifə verdi - SİYAHI
Qısamüddətli geomaqnit qasırğası gözlənilir
Ceyhun Bayramov Blinkenin köməkçisi ilə bir arada: "Biz bölgədə sabitlikdə maraqlıyıq"
Türkiyənin Səhiyyə naziri istefa verdi - "Xeyirli olar, inşallah"
Bakının iki rayonunda elektrik enerjisi verilişində fasilə yaranacaq
Lənkəran-Astara bölgəsində daşqın və sel gözlənilir
İşıqpulu 38 faiz qalxdı - Türkiyədə
Türkiyə ordusu İraqda daha 2 PKK-lını zərərsizləşdirib
İsrail ordusu Rəfahda çadırları bombalayıb: daha 11 nəfər həlak olub
"Bakı Beton Konstruksiyaları" 7.6 milyona satıldı
Penitensiar Xidmətin sabiq rəisi apellyasiya şikayəti verib
"Salmanoğlu İnşaat-79” 20 min manat cərimələnib
Şəhid Əhliman Əsgərov dəfn edilib
PARLAMENT SEÇKİSİNİN TARİXİ BƏLLİ OLDU - Sərəncam verildi