Özünü tanımayanlar və “virtual anarxist” eksperimenti haqqında düşüncələr

26-03-2018 [14:14]

Əliməmməd Nuriyev,

Konstitusiya Arashdirmalar Fondunun rəhbəri

***

"Fərdə, yaxud cəmiyyətə birbaşa ziyan gətirən, yaxud onlar üçün özündə birbaşa ziyan təhlükəsi daşıyan hər şey fərdi azadlıqlar dairəsindən çıxarılmalı mənəviyyat və ya qanun dairəsinə aid edilməlidir”.

Son vaxtlar Avropa liberalizminin paytaxtlarından səslənən küfr, söyüş və təhqirlərə qulaq kəsilərkən elə liberalizmin atalarından hesab edilən Con Stüart Milin bu sözlərini xatırlamaya bilmirəm.

C.Mill hələ 1859-cu ildə özünün liberalların ayəsinə çevrilən "Azadlıq haqqında” essesində bu barədə yazırdı. Avropaya sığınmış bir qrup özünü siyasi mühacir adlandıran şəxsin Azərbaycanda dövlət başçısına, siyasi rəhbərlikdə təmsil olunan şəxslərə, ayri-ayrı siyasətçilərə, jurnalistlərə, ictimai fəallara və onların ailə üzvlərinin ünvanına səsləndirdikləri hədyanlara müxtəlif bəhanələrlə, yaxud susmaqla haqq qazandırmağa çalışanlara onlarn vəsf etdikləri liberalzm bütlərindən Milin bu fikirlərini bir daha oxumağı tövsiyyə edirik. Doğurdanmı hələ özünü tanımayan, yaxud özünü tapmayan, bəlkə də, Avropanın "ifrat azadlığı”nda özünü itirən iki cüt -bir tək növcavanın və uğursuz "hüquq müdafiəçi”sinin təhqirlərinə dözməliyik?

Sual ritorikdir və özünü tanımayan bu cavanlara Azərbaycanın cəmiyyətinin ən azı düşünən hissəsinin onlar haqqında fikirlərini öyrənmək imkanı verməliyik. Azərbaycan cəmiyyəti, az-çox normal mühakimə qabiliyyətinə malik insanlar bu şəxslərin şəxsiyyəti, baxışları, dəyərləri haqqında elə onların işlətdiyi sözlər, ifadələr konteksitində fikir yürüdürlər. Unitazı tribuna, tualeti dəyimi masa zalı, klounluğu, təlxəkliyi, vulqarlığı, siyasi natiqlik, ekran, displey, kamera qarşısında söyüş söyməyi cəsurluq bilənlərlə başqa necə qiymət vermək olar?

İlk vaxtlar Avropada belə, özünü hələ tapa bilməyən növcavanlar və ağılsızlığı nə yaşı, nə də başı ilə ölçülə bilməyən uğursuz "hüquq-müdafiəçisi”nin çıxışlarına ən müxtəlif səbəblərdən yarana biləcək hirsin-hikkənin görsənişi kimi baxmaq olardı. Subyektiv qəzəbin innovativ ifadə forması kimi. Hətta dözmək, başa düşmək, bağışlamaq da olardı. Amma proseslərin sonrakı inkişafı göstərdi ki, ilk vaxtlar bir neçə gəncin ekstravaqant etiraz manerası təsiri bağışlayan bütün hərəkət və əməllər bütövlükdə Azərbaycana, milli dəyər və əxlaq normalarına qarşı çox dəqiqlikə düşünülmüş, addım-addım planlaşdırılan, pedantcasına həyata keçirilən "səlib yürüşüdür”. Məqsəd özlərinin ifadə etdiyi kimi guya "Azərbaycanda inqlab etmək”, yaxud "inqlabi situasiya yaratmaq”dır. Bu "səlib yürüşü”nün sponsor və təşkilatçıları üçün dahi Makiavellidən sonra müzakirə olunan "məqsəd vasitəyə haqq qazandırmalıdırmı?” -dilemmasının cavabı aydındır. Onlar icraçılar üçün yalnız bir "qızıl qayda” qoyublar- "Müqəddəs heç nə yoxudur”. İcraçıların bütün dəsti-xətti məhz bu prinsipə söykənir. Siyasi mübarizə üsulları, siyasi mədəniyyət, siyasət və əxlaq, siyasi satiranın siyasi mübarizədə rolu ilə bağlı hər hansı mükalimə və müzakirəni tamamilə rədd edilməsi, buna cəhd edənləri birbaşa nişan almaqla söymək də bu tapşırıqdan irəli gəlir. Bu icraçılar bəlkə də özləri də fərinqə varıblar ki, onlardan zombi kimi istifadə olunur və yaxud hansısa qüvvələrin "unversal virtual əsgər”, "virtual anarxist” yetişdirilməsi eksperimentinin qurbanıdılar. Ola bilsin ki, özləri üçün artıq çıxış yolu görmürlər, ona görə tarana gedir, kamikadzelik edirlər. Çünki bəlkə də, anlayıblar ki, "şeytanla müqavilə əbədi bağlanır”, xüsusən "yaşıl şeytanla müqavilə” pozula bilməz. Bəlkə də, çıxış yolu axtarmırlar...Zombi olmaq elə onların öz seçmidir?

Müasir informasiya-kommunikasiya texnologiyaları 19-cu əsr anarxizm, inqilabi terrorizm ideyalarının virtual məkanda hədəf ölkələrə, hökumət və siyasi liderlərə qarşı innovativ üsullarla tətbqinə imkan yaradıb. Bizim bu Avropa paytaxtlarının tualet və zibilliklərində eşələnməklə, siyasi mübarizə apardığını elan edən başıbəlalı, özünü tanımayanlar bilməzlər. Amma onların sponsorları və rejissorları çox yaxşı bilir. 1869-cu ildə Cenevrədə Neçayevin "İnqilabçının katexisizi” adlı əsəri çap olunur. Əsərdə inqilabçının rəhbər tutmalı olduğu prinsiplər və baxışlar yer alıb. 4-cü bənddə qeyd olunur ki, "O, (inqilabçı) ictimai rəyə nifrət edir. İndiki ictimai əxalqın bütün təzahür formalarına nifrətlə yanaşır. Ona mane olan hər şey əxlaqa ziddir və cinayətdir”. Bu özünü tapmayan şəxslər bilsinlər ki, onlar hələ 149 il əvvəl dərc olunan rəhbərliyə əsasən idarə olunurlar. Onlardan milli əxalqımızı, dəyərlər sistemimizi, biz sözlərə bizi-biz edən dəylərimizi sarıstmaq, dağıtmaq, milli təhlükəsizliyimizə təhdidlər yaratmaq üçün "Katexisiz”də qeyd edilən kimi istifadə olunur. Onu da qeyd edək ki, az sonra Neçayevin və digər "inqilabı makiavelliçilər”-in yazdığı bu qaydaları bolşeviklər əsas götürdülər. Onların inqilabı isə bütün bəşəriyyət, ayırca bizim xalqımız üçün çox dəhşətlər gətirdi. Bolşevik inqilabının sponsorlarından biri isə o zamankı Almaniya hakim dairələri idi...

Siyasi satira tənqidi təfəkkürün formalaşmasında spesifik rol oynayaraq ictiamai-siyasi proseslərin obyektiv dərk olunasına böyük töhfə verir. Bu baxımdan siyasi satira obrazlar və simvollar vasitəsilə tənqidi mühakimələrin daha geniş kütlələrə çatıdırılmasını təmin edir. Müasir siyasi mübarizə prkatikasında da geniş yayılıb və effektiv istifadə olunur. Amma siyasi satira Qərb ölkələrinin praktikasında heç vaxt siyasətçilərə münasibətdə şərəf və ləyaqətin alçaldılması üsulu kimi istifadə olunmur. Oluna bilməz. Siyasətçilərin siyasi kimliyi tənqid olunur. Bu başıbəlalı "zombiboy”ların istinad etdiyi Qərb siyasi satira praktikası məhz siyasi kimliyin tənqid olunmasına köklənir. Bunların əsası hələ Qədim Yunanıstan siyasi praktikasına gedən, Böyük Fransa İnqilabında cilalanan siyasi satiranın böyük irsindən öyrəndikləri isə unitaz və zibillikdə eşələnmək olub.

Təəssüf və min təəssüf ki, Volterin, Hötenin, Hegelin vətəni olan ölkələrindən belə küfrlər səslənir və Azərbaycan dövləti, onun atributları, milli əxlaq dəyərlərimiz hədəf alınır. Min təəssüf ki, liberal, demokratik Avropa ölkələrinin paytaxtlarında buna dözümlü yanaşırlar. Görən bu təmkin doğurdanmı söz və fikir azadlığına hörmətdən qaynaqlanır? Görəsən, Yunanıstanda iqtisadi böhran baş verdiyi zamanlarda, 3-4 il əvvəl Almaniya siyasi rəhbərliyinin ünvanına azərbaycanlı mühacirlərin söyüşlərinin heç yüzdə biri qədər olmayan tənqidlər və satirik fikirlər səslənəndə rəsmi Berlin bütün Avropanı niyə silkələyirdi və Afina hədələnirdi? Bu sual da ritorikdir və sadəcə Avropa ölkələri də dəfərlərlə sübut ediblər ki, Makiavellinin fikirlərini çox yaxşı mənimsəyiblər. C.Millin ifadə azadlığı barədə dediklərini isə xüsusən son zamanlar fərqli interpretasiya edirlər. Azərbaycan da, bizlər də gərək bunu nəzərə alaq...

Mia.az

Digər xəbərlər

Min gündən sonra yanan “yaşıl işıq” - Əli Cabbarov yazır

Sosial yardım nə qədər artırılacaq? - Vüqar Bayramovdan təhlil

Trampın yeni komandası: daha bir ermənipərəst yer alacaq - Şahin Cəfərli yazır

"İllərin duz-çörəyini bir cüt məməyə qurban verənlər..." - Aqil Ələsgər yazır

Azərbaycanda ağsaqqallar institutunun yenidən, uğurlu təşkili zamanın tələbidir - Vahid Tağıyev yazır

Trampın seçimi: Bakı ilə İrəvanın sülh sazişi və "Orta dəhliz" layihəsi... - Elxan Şahinoğlu yazır

Bu gün Qarabağ, Zəngəzur tikinti meydançasını xatırladır, tikilir, qurulur... - İbrahim Cəfərov yazır

Tramp seçildi, Makron təşviş içindədir - Elxan Şahinoğlu yazır

ABŞ gizli bəndləri niyə sızdırdı? - Elxan Şahinoğlu yazır

"Bu biabırçılığa kimlər cavab verəcək?" - Osman Gündüz yazır

"Biz uğuru oynaşımızın hesabına qazanmadıq..." - Azər Həsrətdən sərt yazı

Nazirliyin axsaq siyasəti və ya 10 il geri qalan şöbə müdiri... - Fərid Şahbazlı yazır

SON XƏBƏRLƏR

12:47 25.11.2024

Azərbaycan Ordusu ilə SEPAH bir arada: "Araz - 2024" birgə taktiki təlimi başlayıb - FOTOLAR

12:41 25.11.2024

5 SAATLIQ ƏYLƏNCƏ ÜÇÜN 60 MİN MANAT: içki, çeşidli yeməklər və... - Dövlət Agentliyi mina əvəzinə, hotel gəzir

12:33 25.11.2024

RƏİS VƏ BİZNESMENLƏRİN GİZLİ İŞBİRLİYİ İFŞA OLUNUB - Prokurorluq detalları açıqladı

12:25 25.11.2024

Fransada "Bert" fırtınası: 9 əyalətdə "həyat sönüb"

12:17 25.11.2024

Saytlara pul ayrılacaq - Müsabiqə

12:13 25.11.2024

İlham Əliyev Bosniya və Herseqovinanın rəhbərinə məktub göndərib - MƏTN

12:01 25.11.2024

MEDİA çap mediası subyektlərinə dəstək üçün müsabiqə elan edib - Şərtlər

11:49 25.11.2024

Daşqın və sel olacaq - Xəbərdarlıq

11:24 25.11.2024

"Kartdan karta" üsulu ilə işləyən daha 258 sahibkar cərimələnib

11:00 25.11.2024

Kiçik, orta, böyük qrant müsabiqələrinə layihələrin qəbulu başlayıb

10:53 25.11.2024

Bu ölkələrdən ölkəmizə ət məhsullarının idxalına məhdudiyyət qoyulub

10:49 25.11.2024

Sabiq icra başçısının qardaşına qarşı dələduzluq edən şəxslərdən xəbər var

10:37 25.11.2024

Gürcüstan prezident seçkilərinə hazırlaşır

10:22 25.11.2024

Estetik cərrah Ülviyyə İlyasovadan şikayət var - Səbəb + VİDEO

10:07 25.11.2024

Səadət Partiyasının sədri istefa verdi, yeni sədr seçildi - "Səhhətim vəzifəmi icra etməyə mane olurdu" - FOTOLAR

09:47 25.11.2024

Əli Əsədov qərar imzalayıb - Meşələrə vurulan ziyanla bağlı

09:29 25.11.2024

Prezidentdən Kəlbəcərlə bağlı paylaşım - VİDEO

09:18 25.11.2024

Film kimi qətliam: əvvəl ana, ana və bacısını güllələdi, sonra yeznəsi və... - Narkoman dəhşət saçdı (FOTOLAR)

09:10 25.11.2024

""Beşiktaş" kimi güclü komandaya qalib gəldiyimiz üçün çox qürurluyuq"

09:07 25.11.2024

Qəzzada məcburi köçkünlər su altında qalıb - Çadır şəhərciyində sel olub (FOTOLAR)

08:58 25.11.2024

Məktəblərdə dərslər başlayıb

00:20 25.11.2024

Əsgərlikdən yayınmaq üçün dietoloq yanında getdi - Sürətlə kökələn şəxs cəzalandırıldı

00:19 25.11.2024

Beyrut növbəti dəfə bombalanıb - Nəsrullahın köməkçisi öldürülüb?

00:06 25.11.2024

Pakistanda əşirətlər arasında silahlı toqquşma: 92 nəfər öldürülüb, 200-dən çox yaralı var - Döyüşlər hələ də gedir

00:03 25.11.2024

İsrail əsgərləri daha 12 fələstinlini həbs edib

00:03 25.11.2024

Bu gün Kəlbəcər Şəhəri Günüdür

00:02 25.11.2024

Bu gün sizi nə gözləyir? - BÜRCLƏR

21:05 24.11.2024

Elçin Cavadovun "STEAM" və "Əməyin mühafizəsi və təhlükəsizliyi" adlı dərs vəsaitlərinin təqdimatı olub - VİDEO, FOTOLAR

18:08 24.11.2024

Ərdoğanla Putin arasında telefon danışığı olub

14:27 24.11.2024

Prezident İlham Əliyevdən paylaşım: “COP29 iqlim diplomatiyasında dönüş nöqtəsidir!”

10:38 24.11.2024

"Berbokun ittihamlar səsləndirməsi qəbuledilməz idi" - Hikmət Hacıyev

09:45 24.11.2024

Bakıda xanım tiktoker həbs olunub - 836 min manatlıq hədə-qorxu ittihamı ilə

09:01 24.11.2024

Bakıda COP29-un bağlanış plenar sessiyası... - 300 milyard təsdiqləndi + VİDEO (YENİLƏNİB)

00:20 24.11.2024

"Mənə bir də bu barədə sual verməyin" - Qurbanov

00:10 24.11.2024

4 uşaqlı qadının 3 uşaq atası ilə gizli görüşü ikisinin də sonu oldu - "Əl-ayaqları bağlanaraq çəkiclə öldürülüblər" (FOTO)

00:03 24.11.2024

Bu gün sizi nə gözləyir? - BÜRCLƏR

23:46 23.11.2024

Londonda 24 saat ərzində 3 terror qorxusu yaşanıb - Biri ABŞ səfirliyinin yaxınlığında olub

23:11 23.11.2024

"Qalatasaray"lı oyunçular dalaşdı, "Fənərbağça" isə rəqibi darmadağın elədi

23:00 23.11.2024

Renad Dadaşovun komandası uduzub

22:58 23.11.2024

TÜRKİYƏ XİN BAŞÇISINDAN QORXUNC ANONS: “Putin nə dedi?" - "Nüvə müharibəsi riski artıb, bu, artıq zarafat deyil”

22:19 23.11.2024

Ankaraya qar yağıb, avtomobil yolunda hərəkət çətinləşib - FOTO

22:07 23.11.2024

Azər Qasımlının ölkədən çıxışına qadağa qoyulub - Açıqlama

21:59 23.11.2024

İstanbulda 6 mərtəbəli fabrikdə çıxan yanğın 16 saat sonra nəzarətə alınıb - FOTOLAR (YENİLƏNİB)

21:15 23.11.2024

PKK Suriyada Türkiyənin nəzarətində olan bölgəyə atəş açıb - Bir uşaq ağır yaralanb

20:59 23.11.2024

Rüsvayçı olay: itlə cinsi əlaqəyə girən 76 yaşlı şəxs həbs olundu - FOTO

20:47 23.11.2024

HƏR PAYLAŞIMA 12 MİN MANAT... - Blogerlərin qumar biznesmenləri ilə gizli işbirliyinin detalları açılır

20:17 23.11.2024

RUSİYANIN AVROPANI QORXUDAN "ÜÇBAŞLI RAKET"i: "Qarşısıalınmazdır, Avropadakı istənilən hədəfi maneəsiz vura bilər”

19:16 23.11.2024

Livanda iki ev vurulub: birində 5 nəfərlik ailə "yox olub", digərində isə...

18:13 23.11.2024

Hakan Fidan Lavrovla müzakirə aparıb - Telefonda

18:03 23.11.2024

Qəzzada daha 23 mülki şəxs öldürülüb

DAVAMINI OXU