Tramp and içdi: ABŞ-ın Qarabağ siyasəti necə olacaq?

21-01-2017 [19:58]

Elxan Şahinoğlu, Politoloq

Amerikanın siyasi tarixində bəlkə də ilk dəfədir ki, prezident seçilən şəxs hələ andiçməyə macal tapmamış ona qarşı mümkün impiçment müzakirə olunur, yüzminlərlə amerikalı Vaşinqtonda etiraz yürüşü keçirir, Hollivud ulduzlarının mütləq əksəriyyyəti Ağ Evin yeni sahibinə qarşı açıqlamalar səsləndirirlər.

ABŞ-ın 45-i prezidenti Donald Trampın yanvarın 20-dəki andiçmə mərasimi məhz bu cür şəraitdə keçdi.

Barak Obamanın 2008-ci ildəki andiçmə mərasimi daha rahat şəraitdə keçmişdi. Trampdan fərqli olaraq Obama ilk gündəcə, yəni işə başlamamış hər tərəfdən "bu prezident ölkənin problemlərini artıracaq” çağırışları ilə üzləşməmişdi.

Tramp üzləşdiyi çağırışların yanlış olduğunu sübut etmək üçün biznesmendən problemlərin həlli ilə məşğul olan real siyasətçiyə çevrilməlidir. Amerikalılar qaradərili Barak Obamanın səhvlərini bağışladı, Trampa isə eyni səhv(lər)i bağışlamayacaqlar. Trampın hər imzaladığı sənəd, hər açıqlaması isə daha diqqətlə izləniləcək.

Trampın andiçmə mərasimindəki çıxışı Obamanın 8 il öncəki çıxışından köklü surətdə fərqlənirdi. Obamanın 2008-ci il yanvarın 20-də andiçmə mərasimindəki çıxışında daxildə və xaricdə bütün qruplara xüsusi mesajlar var idi, hər cümləsi xüsusi çəkiyə malik idi.

Obama ekologiyanın problemləri, iqlimin dəyişməsi, miqrantların problemlərinin həlli, Asiya və Yaxın Şərqdən tutmuş Afrikaya qədər hər yerdə demokratiyaya dəstək verəcəyini, Amerikan idealını dünyanın hər yerində yayacağına dair dərin və məzmunlu nitq söyləmişdi.

Donald Tramp bunların heç birini demədi, cəmi 16 dəqiqəlik qısa nitqində sadə mövzulara toxundu, iş yerləri, fabrik, zavod, körpülər açacağını, sərhəddi gücləndirəcəyini və beynəlxalq terrorçulara qarşı amansız mübarizəyə başlayacağını dedi. Yəni seçkiqabağı vədlərində nə demişdisə andiçmə mərasimində onları ümumiləşdirilmiş şəkildə təkrarladı. Bu o deməkdir ki, Meksika ilə divar və Çinlə qeyri-bərabər ticarət münasibətlərinə yenidən baxılacağı fikirləri gündəmdə ağırlığını qoruyur. "Birinci növbədə Amerika və amerikalılar!” - çıxışın əsas leytmotivi bu idi.

Donald Tramp "Vaşinqtondakı siyasətçilər varlandı, xalq əziyyət çəkdi, kasıblaşdı” deməklə özünü siyasətçilərdən ayıraraq xalqın nümayəndəsi kimi təqdim etdi. Vaşinqondakı siyasətçilərin xalqın maraqları ilə hesablaşmadığını və özünün prezident seçilməsiylə hakimiyyətin xalqa qaytarıldığını iddia etdi. Sadəcə, böyük böyük şirkətləri və milyardları olan Trampı kasıb və orta təbəqəqinin nümayəndəsi adlandırmaq çətindir.

Trampın çıxışından o da anlaşıldı ki, onun prezidentlik dövründə Amerika "dünyanın jandarmı” olmayacaq. Obama və ondan əvvəlki prezidentlər "demokratiyanı yayacağıq” deyirdilər, Trampın isə belə bir planı yoxdur. Tramp haqlı olaraq misal kimi Amerikanın İraq, Əfqanıstan və Liviyadadakı uğursuzluqlarını göstərir.

Amerikanın bu ölkələrdə qayda yaratmaq təşəbbüsləri bu ölkələri və ətraf bölgələri təhlükəsiz etmədi, tam əksinə, diktatorların və avtoritar rejimləri terrorçular və xaos əvəzlədi.

Tramp nitqində Avropa İttifaqı, NATO və Rusiyanın adını çəkmədi, sadəcə onu dedi ki, Amerika ilə dostluq etməyən istəyənlərlə əməkdaşlıq edəcək. Ancaq "hər şey Amerika üçün” prizması ilə yanaşan prezidentlə əməkdaşlıq etmək çətin olacaq. Təsadüfi deyil ki, Trampın nitqini müttəfiqləri də narahatlıqla qarşılayıblar. Tramp müsahibələrində Böyük Britaniyanın Avropa İttifaqından ayrılmasını dəstəkləyib, Almaniyanı çoxlu miqrant qəbul etdiyinə görə tənqid edib, NATO-nu isə onunla təhdid edib ki, Amerika daha başqalarının yerinə üzvlük haqqı ödəməyəcək.

Bu tip açıqlamalar İkinci Dünya Müharibəsindən sonra Amerikanın liderliyi ilə formalaşan Avroatlantik ittifaqın gələcəyini sual altında qoyur. Amerika illər uzunu Avropanın təhlükəsizliyinə cavabdeh olub. İndi isə Trampın sözlərindən belə çıxır ki, bu təhlükəsizliyin davamına görə Avropa pul ödəməlidir, amerikalılar bundan sonra başqalarının, hətta strateji müttəfiqlərinin xərcini ödəməyəcəklər.

Məsələn, Barak Obama administrasiyası Baltik ölkələrini və Polşanı Rusiyanın mümkün təhdidlərindən qorumaq üçün bir müddət öncə bu ölkələrə azsaylı hərbi kontingentini göndərib. Yəni faktiki bu ölkələrdə Amerikanın hərbi bazaları qurulub. Aydındır ki, bu hərbi bazaların saxlanmasına görə pulu Amerika ödəyir. Trampın sözlərindən isə anlaşılan budur ki, bu bazaların maliyyələşməsində həmin dövlətlər də iştirak etməlidir.

Donald Trampın çıxışı keçmişdə Amerikada izolyanist siyasətçilərin çıxışlarına bənzəyir. İkinci Dünya Müharibəsinə qədər belələri həm Respublikaçılar, həm də Demokratlar partiyasında kifayət qədər idi. Onlar deyirdilər ki, dünyanın problemlərinin Amerikaya nə dəxli var, müharibələri kim başlayırsa, onlar da davam etdirsinlər.

Amerika ilk vaxtlarda İkinci Dünya Müharibəsində məhz buna görə qatılmaq istəmirdi. Ancaq nasist Almaniyasının müttəfiqi Yaponiya 1942-ci ildə Amerikanın Havay adalarındakı hərbi bazasını bombaladıqdan sonra Vaşinqtonda anladılar ki, Amerika problemdən uzaq dayanmağa çalışsa da, problem özü Amerikanı tapacaq və həmin gündən bu yana siyasət dəyişdi. Trampın bu ənənəyə son qoyması problematikdir.

Tramp ancaq amerikalıları düşünəcəyini vəd etsə də, onun adminstrasiyasındakı peşəkarlar və oturuşmuş siyasi sistem Amerikanı dünyanın müxtəlif bölgələrində də fəal olmağa diqtə edəcək. O başqa məsələdir ki, Tramp hər yerə qaçmayacaq, Obama administrasiyası kimi Ukraynanın problemlərinə diqqət ayırmayacaq, öz maraqları daxilində rusiyalı həmkarı ilə yaxınlaşmağa çalışacaq.

Donald Trampın nitqindən ümumi şəkildə həm də o anlaşılır ki, yeni administrasiya Amerika üçün uzaq Cənubi Qafqazla da ciddi məşğul olmayacaq.

Amerikanın yeni seçilən prezidentləri vədlərini yerinə yetirməsələr də, heç olmazsa andiçmə mərasimlərində başqa ölkələrə demokratiya gətirmək istədiklərini, müxtəlif problemlərinin həllində köməkçi olacaqlarını deyirdilər.

Tramp bunları da demədi. Demək, Cənubi Qafqazın problemləri, o cümlədən Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin ədalətli həlli əvvəlkitək Vaşinqton üçün prioritetlər siyahısında deyil. Bu cür yanaşma isə Rusiyanın maraqlarına cavab verəcək.

Digər xəbərlər

Bakıda hansı vacib qərarlar qəbul olundu? - Zahid Oruc yazır

Min gündən sonra yanan “yaşıl işıq” - Əli Cabbarov yazır

Sosial yardım nə qədər artırılacaq? - Vüqar Bayramovdan təhlil

Trampın yeni komandası: daha bir ermənipərəst yer alacaq - Şahin Cəfərli yazır

"İllərin duz-çörəyini bir cüt məməyə qurban verənlər..." - Aqil Ələsgər yazır

Azərbaycanda ağsaqqallar institutunun yenidən, uğurlu təşkili zamanın tələbidir - Vahid Tağıyev yazır

Trampın seçimi: Bakı ilə İrəvanın sülh sazişi və "Orta dəhliz" layihəsi... - Elxan Şahinoğlu yazır

Bu gün Qarabağ, Zəngəzur tikinti meydançasını xatırladır, tikilir, qurulur... - İbrahim Cəfərov yazır

Tramp seçildi, Makron təşviş içindədir - Elxan Şahinoğlu yazır

ABŞ gizli bəndləri niyə sızdırdı? - Elxan Şahinoğlu yazır

"Bu biabırçılığa kimlər cavab verəcək?" - Osman Gündüz yazır

"Biz uğuru oynaşımızın hesabına qazanmadıq..." - Azər Həsrətdən sərt yazı

SON XƏBƏRLƏR

19:01 25.11.2024

Küləkli hava şəraiti ilə bağlı sarı xəbərdarlıq verilib

18:48 25.11.2024

İspaniya klubları türk oyunçunu almaq istəyir

18:10 25.11.2024

“Gələcəyini Qur!” təhsil təqaüdünü qazanmış abituriyentlərlə “Veysəloğlu Şirkətlər Qrupu”nda görüş keçirildi - FOTOLAR

18:05 25.11.2024

QƏRARGAH RƏİSİ QANDALLANDI - Hərbi ekspertlik edən Ədalət Verdiyev iki maddə ilə tutulub

18:02 25.11.2024

Qarabağ zonasında daha 1457,4 hektar ərazi minalardan təmizlənib

17:54 25.11.2024

Mustafa Dənizli: "Arda Turanın komandası "Qalatasaray"a qalib gəlsə..."

17:42 25.11.2024

Hakan Fidanla NATO-nun baş katibi görüşüb - Ankarada

17:37 25.11.2024

Deputat əmisi qızını işdən çıxarıb - Yerinə öz xanımını təyin edib

17:15 25.11.2024

“Sabah”da baş məşqçi təyinatı olub

17:08 25.11.2024

Zahid Oruc Milli Məclisdə: "Bəlkə azad torpaqlara traktor parkı bağışlayan Belarus kənd təsərrüfatı mütəxəssislərindən xahiş edək ki..."

17:00 25.11.2024

Dollar neçəyə olacaq? - Mərkəzi Bank yeni məzənnəni açıqladı

16:49 25.11.2024

Aktrisa: "Qardaşım "ləyaqətsiz vərəsə" kimi məni məhkəməyə verib"

16:40 25.11.2024

Bakıda hansı vacib qərarlar qəbul olundu? - Zahid Oruc yazır

16:29 25.11.2024

"Çelsi" "Qalatasaray"ın qolçusunu alır - 75 milyon avroya

16:15 25.11.2024

Fransa və İngiltərə Ukraynaya qoşun göndərir? - “Le Monde” qəzetindən iddia

16:06 25.11.2024

İordan çayının qərb sahilində daha 29 fələstinli saxlanılıb

15:54 25.11.2024

Hər ay icra başçısına 3 min pul verən idarə rəisi vəzifədən çıxarıldı

15:49 25.11.2024

Azərbaycan Ordusunun qırıcıları havalanıb - VİDEO

15:43 25.11.2024

31 il əvvəl törədilmiş qəsdən adam öldürmə cinayətinin üstü açıldı

15:32 25.11.2024

“Dayanıqlıllığın təmin edilməsində təşkilatların rolu” mövzusunda panel müzakirəsi keçirib - FOTOLAR

15:18 25.11.2024

Türkiyənin yeni 500 və 1000-lik əskinazları təqdim olunub - FOTOLAR

15:13 25.11.2024

“Sabah” baş məşqçi ilə vidalaşdı

15:09 25.11.2024

Azərbaycanda gender-əsaslı zorakılığa qarşı 16 günlük kampaniyaya start verilir

15:06 25.11.2024

Perinatal Mərkəzdə 7 uşağın ölümü... - Məhkəmə prosesi

14:55 25.11.2024

NATO-nun baş katibi: "Ərdoğanla görüşü səbirsizliklə gözləyirəm"

14:46 25.11.2024

Nazir və komitə sədrlərinin qəbul günləri açıqladı - CƏDVƏL

14:42 25.11.2024

TƏBİB-ə 4 zərbə: 303 minlik tender ləğv edilib

14:30 25.11.2024

Məktəbəqədər təhsil müəssisələrinə müdir axtarılır

14:22 25.11.2024

Prezident İlham Əliyev Gövhər Baxşəliyeva “Şöhrət” ordeni ilə təltif etdi - Sərəncam

14:12 25.11.2024

Bələdiyyələrlə bağlı əlavə qanunlar təsdiqləndi, yeni bələdiyyələr yaradıldı və... - SİYAHI (Yenilənib)

13:25 25.11.2024

Çində soyuq hava - Qarla bağlı əhaliyə xəbərdarlıq edilib

13:10 25.11.2024

Kənd Təsərrüfatı Nazirliyində yeni təyinat olub

13:01 25.11.2024

İnnovasiya və Rəqəmsal İnkişaf Agentliyində diqqətçəkən media reklamı: 1.8 milyon necə və kimlərə ayrılıb?

12:52 25.11.2024

Sabah yağış yağacaq

12:47 25.11.2024

Azərbaycan Ordusu ilə SEPAH bir arada: "Araz - 2024" birgə taktiki təlimi başlayıb - FOTOLAR

12:41 25.11.2024

5 SAATLIQ ƏYLƏNCƏ ÜÇÜN 60 MİN MANAT: içki, çeşidli yeməklər və... - Dövlət Agentliyi mina əvəzinə, hotel gəzir

12:33 25.11.2024

RƏİS VƏ BİZNESMENLƏRİN GİZLİ İŞBİRLİYİ İFŞA OLUNUB - Prokurorluq detalları açıqladı

12:25 25.11.2024

Fransada "Bert" fırtınası: 9 əyalətdə "həyat sönüb"

12:17 25.11.2024

Saytlara pul ayrılacaq - Müsabiqə

12:13 25.11.2024

İlham Əliyev Bosniya və Herseqovinanın rəhbərinə məktub göndərib - MƏTN

12:01 25.11.2024

MEDİA çap mediası subyektlərinə dəstək üçün müsabiqə elan edib - Şərtlər

11:49 25.11.2024

Daşqın və sel olacaq - Xəbərdarlıq

11:24 25.11.2024

"Kartdan karta" üsulu ilə işləyən daha 258 sahibkar cərimələnib

11:00 25.11.2024

Kiçik, orta, böyük qrant müsabiqələrinə layihələrin qəbulu başlayıb

10:53 25.11.2024

Bu ölkələrdən ölkəmizə ət məhsullarının idxalına məhdudiyyət qoyulub

10:49 25.11.2024

Sabiq icra başçısının qardaşına qarşı dələduzluq edən şəxslərdən xəbər var

10:37 25.11.2024

Gürcüstan prezident seçkilərinə hazırlaşır

10:22 25.11.2024

Estetik cərrah Ülviyyə İlyasovadan şikayət var - Səbəb + VİDEO

10:07 25.11.2024

Səadət Partiyasının sədri istefa verdi, yeni sədr seçildi - "Səhhətim vəzifəmi icra etməyə mane olurdu" - FOTOLAR

09:47 25.11.2024

Əli Əsədov qərar imzalayıb - Meşələrə vurulan ziyanla bağlı

DAVAMINI OXU