29-03-2016 [11:46]
Fikrət Yusifov,
"Ekonomiks” Beynəlxalq İqtisadi Araşdırmalar Birliyinin sədri,
İqtisad elmləri doktoru, professor
Son zamanlar cəmiyyətdə özəl bankların fəaliyyəti çox haqlı olaraq bütün səviyyələrdən ciddi şəkildə tənqid olunur.
Bu tənqidin əsas səbəbi, bankların vətəndaşlara bahalı kreditlər verməsi, onları kreditləri milli valyutada deyil, xarici valyutada götürməyə təhrik etmələri, digər tərəfdən, xarici valyutada olan kreditlər üzrə yaranmış məzənnə fərqi məsələsində öz müştərilərinə güzəştə getmək istəməmələridir.
Apardığımız araşdırmalar göstərir ki, bankların fəaliyyətində bunlardan əlavə, cəmiyyəti narahat edə biləcək daha ciddi məqamlar mövcuddur. Belə ki, son zamanlar banklar borca ehtiyacı olan müştərilərə kreditləri daha çox lombardlar vasitəsilə, onların zinət əşyalarını iki dəfə ucuz qiymətə girov götürməklə və iki dəfə baha faizlə (ən azı 60-70%) təklif edirlər.
Bununla da bank bir tərəfdən özü üçün təminatsız kredit problemini həll etmiş olur, digər tədəfdən isə öz qazancını ən az iki dəfə artırır. Nəticə etibarilə, ehtiyac içində olan və öz problemini həll etməyin yolunu yalnız zinət əşyalarını girov qoymaqla lombardlardan kredit götürməkdə görən insanlar lombardların vasitəsilə bankların girovuna çevrilirlər. Bu insanların heç xəbəri də olmur ki, onların lombarda girov qoyduqları zinət əşyaları əslində bankların özündə saxlanılır. Lombard burada sadəcə, vasitəçi rolunda olur. Elə bu səbəbdəndir ki, kimsə imkan tapıb, öz zinət əşyalarını lombarddan geri almaq istəyəndə, o ciddi problemlərlə üzləşir. Çünki bankın kredit şərtləri ilə lombardın verdiyi borcun şərtləri fərqlidir və bu fərqlilik müştəri öz zinət əşyasını lombarddan geri almaq istəyəndə problemlər yaradır. Bütün hallarda vətəndaşlar incidilir, onlar praktik olaraq müflis olmaq həddinə çatdırılır və nəticə etibarilə baş verənlər insanların hakimiyyətdən narazığına gətirib çıxarır. Belə özbaşınalıqlarla üz-üzə qalan vətəndaş, tək lombardı və ya bankı deyil, eyni zamanda hakimiyyəti günahkar bilir. Keçən ilin sonlarından lombard fəaliyyətinə verilən lisenziyaların ləğv edilməsi isə bir neçə ay ərzində onların sayının, yağışdan sonra göbələk kimi artmasına gətirib çıxardı. Bəzi hesablamalarla indi ölkə ərazisində 1500-ə qədər lombard fəaliyyət göstərir və onların fəaliyyəti heç bir qanunla tənzimlənmir. Yəni bu gün bu sahədə tam özbaşınalıq hökm sürür. Lombardlar müştərilərlə istədikləri kimi davranırlar. Bu səbəbdən də təcili olaraq "Lombard fəaliyyəti haqqında” qanun qəbul edilməlidir.
Biz bundan əvvəlki açıqlamalarımızda təklif etmişdik ki, ölkədə lombard kimi fəaliyyət edən banklar dərhal bağlansın. Bu bankların fəaliyyəti cəmiyyətdə narazılıq və qarşıdurma yaratmağa köklənib. Lombard xisləti ilə fəaliyyət göstərən banklardan ölkənin real sektoru nə fayda götürə bilər? Belə banklar bizə lazımdırmı? Ölkə Prezidenti dəfələrlə onları real sektora üz tutmağa səsləsə də əslində onlar bu gün daha yüngül üsullarla, daha çox qazanmaq uğrunda bir-biri ilə yarışa girdilər. İndi də sırf lombard donuna bürünüb, küllü qazanc xatirinə əhalini hakimiyyətdən narazı salmaqla məşğuldurlar. Bank fəaliyyətinin bu qədər eybəcər bir formaya düşməsi Azərbaycanda bank sisteminin kökündən sökülüb yenidən qurulmasını zəruri edir. Biz artıq xeyli vaxtdır ki, bankları verdikləri kreditin taleyini yalnız girov götürməkdə gördükləri üçün qınayırıq. Bu gün girovunu hər hansı bir formada alan bankı, götürülən kreditin necə qaytarılacağı praktik olaraq düşündürmür. Bank, müştərinin real gəlirlərinin vəziyyətini və ya onun kredit aldığı layihənin nə qədər real olduğunu heç üzdən də araşdırmır. Çünki, ikiqat girov götürməklə o, verdiyi krediti 200% sığortalaya bilir və bununla da vəzifəsini bitmiş hesab edir. Çünki bank arxayındır ki, borcu olan vətəndaşın evini də, maşınını da, bağını da, başqa əmlakını da əlindən asanlıqla almaq olar. Əslində isə bank, kredit verdiyi tərəfin maddi imkanlarını və ya layihənin gerçəkliyini on dəfə ölçüb-biçdikdən sonra bu krediti verməlidir.
Bank sistemində yaranmış bu vəziyyət bank islahatlarının digər islahatlardan daha sürətlə aparılmasını zəruri edir. Çünki ölkə iqtisadiyyatının neftdən asılılığının optimallaşdırılması yolunda real sektora real dəstək də banklardan gəlməlidir. Fikrimizcə Azərbaycanda ilkin mərhələdə 10-a qədər bankın olması və sonradan onların da sayının iki dəfə azaldılması ən optimal seçim olardı. On milyona yaxın əhalisi olan Azərbaycana, geniş şəbəkəsi olan, sahə maraqlarına istiqamətlənmiş 4-5 bank tam kifayət edər. Lombard – dükan xislətli bankları isə onların nizamnamə kapitalına olan təlabatı 10 dəfə artırmaqla sıradan çıxarmaq lazımdır. Belə olarsa, onda müştərilər banka üz tutanda, onlara lombard xidməti deyil, sivil bank xidməti göstəriləcəkdir.
Bu gün sizi nə gözləyir? - BÜRCLƏR
Ərdoğan partiya lideri ilə İmamoğluya qarşı iddia qaldırdı - Hər birindən bir milyon tələb olunur
Musiqili Teatr noyabr ayı üçün repertuarını açıqladı - SİYAHI
Şahin Mustafayev Ermənistan Baş nazirinin müavini ilə sərhəddə bir araya gəldi: nələr razılaşdırılıb?
"Volkswagen" avtomobil şirkəti batır - Üç zavod bağlanır
"Nazirə şikayət etdim, gəldilər, lakin..." - Gədəbəydə ağacları kimlər qırır? (FOTOLAR)
General və sabiq idarə rəisləri 143 milyon yeyintinin hesabatını verir - Məhkəmə iclası
“Köhnə çamadanlar” filmi Türkiyədə nümayiş olunacaq
Milli Məclislə MEDİA birgə açıqlama yaydı - Xəbərdarlıq
DEPUTATLAR TOPLANIR: hansı qanunlar dəyişəcək? - SİYAHI
Bakı Təhsil İdarəsinin müdiri dəyişir - Nazir Nərminə Hüseynovaya verdiyi səlahiyyəti geri alır
Azercell-dən qadınların ictimai həyatda fəallığının artırılmasına yönəlik dörd layihəyə dəstək - VİDEO, FOTOLAR
Havanın temperaturu 10 dərəcə aşağı enəcək
Şəhid Hidayət Qarayev Şuşada dəfn olunub
Türkiyə klubunda baş məşqçi təyinatı olub - Açıqlama
"Mançester Yunayted" Arda Gülər üçün "Real"a 95 milyonluq oyunçu təklif etdi: "Dəyişək"
“ATV Plus” cərimələnib - 5 min manat
COP29 Çağrı Mərkəzi fəaliyyətə başlayıb
PREZİDENT İCRA BAŞÇISI TƏYİN ETDİ - Tərcümeyi-hal + FOTO
Əli Əsədov nazirləri topladı: nələr müzakirə olunub? - FOTOLAR
Rusiya MN: "Ukraynada 12 yaşayış məntəqəsini ələ keçirdik" - SİYAHI
Şəhid Möhübbət Mustafayev dəfn edilib
Şəhid Ramiz Mahmudov Zaqatalada dəfn olunub
Müdafiə Nazirliyi: "Nəfəsimiz boyunlarının kökündədir"
Qəzzada toqquşma: İsrail əsgəri ölüb
Bakıda şok olay: "Vəkil" sevgilisinin ərindən pul tələb elədi - "Arvadına xərclədiyim pulları geri ver"
Xaçmazda həmkəndlisini döyərək öldürən keçmiş məhkum tutulub
"Kontakt Home" qanunu yenə pozub - Fərdi məlumatlarla bağlı
Elm və Təhsil Nazirliyində şöbə müdirinin ifadəsi niyə alınıb?
Spiker deputatın istəyinə belə cavab verdi: "Maraqlı söhbət istəyirsinizsə, iclasdan sonra bir stəkan çay için və..."
"Bakı haqqında isə mən heç nə deməyəcəm” - Hacıbala Abutalıbovdan qeyri-müəyyən açıqlama
ABŞ-da prezident seçkiləri: artıq 65 milyondan çox seçici vaxtından əvvəl səs verib
Şəhid İsmət Piriyev Göyçayda dəfn olunub
Harris Trampın "Qadınları istəsələr də, istəməsələr də qoruyacağam" sözlərinə belə cavab verdi: "Bu, əslində..."
SOCAR-da daha bir təyinat olub
Saakaşvili Zurabişviliyə səsləndi: "Məni əfv et"
İlham Əliyev İspaniyanın yeni təyin olunmuş səfirinin etimadnaməsini qəbul edib - FOTOLAR
Ali Məhkəmənin məşhur hakimi təqaüdə göndərildi - FOTO
Sabahın hava proqnozu açıqlanıb
İki Fondun büdcəsi ilə bağlı rəy verilib
Fransada məscidə od vurulub - Namaz vaxtı