12-01-2016 [09:47]
Teyyub Qənioğlu,
iqtisad elmləri namizədi, dosent
Hökumətin apardığı yanlış iqtisadi siyasətin acı nəticələri özünü biruzə verməkdədir. Bu günün sonunda valyutadəyişmə məntəqələrində dolların alış qiyməti 1.68-1.77, satışı isə 1.78-1.85 manat arasında cərəyan edib.
Bu, əslində, son 10 ayda manatın öz məzənnəsini 2.4 dəfə itirməsi deməkdir! Dünyada milli valyutası belə qısa müddət ərzində bu dərəcədə ucuzlaşan ikinci ölkəyə rast gəlmək mümkün deyildir!
Qəribədir ki, həm ölkənin iqtisadi, maliyyə siyasətinə cavabdeh olan məmurlar, həm də bəzi "ekspertlər” manatın öz dəyərini kəskin şəkildə itirməsini neftin ucuzlaşması ilə əlaqələndirirlər. Təbii, manatın öz dəyərini itirməsinin arxasında neftin ucuzlaşması dayanır.
Bəs, harada qaldı "analoqu olmayan inkişaf”, "qeyri-neft sektorunun sürətli artımı”?
Manatın kəskin şəkildə dəyərdən düşməsini neftin ucuzlaşması ilə əlaqələndirilməsi ölkənin iqtisadi-maliyyə siyasətinə cavabdeh olanların məsuliyyətdən yayındırılmasına hesablanmayıbmı? Hər kəsin yaranmış böhran vəziyyətindən tezliklə çıxmaq üçün hökumətdən təcili və ciddi islahatlar, tədbirlər gözlədiyi halda əslində nə baş verir?
Heç nə baş vermir və ya:
- bütün sahələrdə (istehsalda, ticarətdə, xarici iqtisadi əlaqələrdə və s.) inhisarçılıq davam edir;
- ölkə qanunvericiliyinə zidd olaraq məmur sahibkarlığı davam edir. Azərbaycanda bizneslə məşğul olmayan aşağı-yuxarı vəzifə daşıyan bir dövlət məmuruna rast gəlmək mükün deyildir;
- bank sektoru təmamilə yüksək vəzifəli dövlət məmurlarının nəzarətindədir;
- əhalini gündəlik tələbat malları ilə, dərmanlarla təchiz edən iri təchizat şirkətləri, eləcə də pərakəndə satış kanalları yüksək vəzifəli dövlət məmurlarının və ya onların qohumlarının nəzarətindədir;
Qeyd edilənlərin nəticəsidir ki, dolların bahalaşması nəticəsində banklardan dollarla kredit alan vətəndaşların kredit yükünün ağırlığı təmamilə onların üzərinə atılıb və banklar heç bir itkiyə (kreditlərin ödənilməsinin nisbətən gecikməsi nəzərə alınmazsa) məruz qalmırlar. Əhalini gündəlik tələbat malları ilə təçhiz edən həm topdansatış, həm də pərakəndəsatış kanalları da nəinki heç bir itkiyə məruz qalmırlar (yenə də dövriyyənin zəifləməsi nəticəsində zaman etibarı ilə mənfəətin gec əldə edilməsi nəzərə alınmasa), əksinə qiymətləri kəskin artırılması nəticəsində hətta əlavə gəlir əldə etmiş olurlar. Deməli, reallıqda manatın sürətlə üçuzlaşmasının yükü təmamilə əhalinin üzərinə atılıb, bu isə qətiyyən yolverilməzdir!
"Ya zəlzələdən, ya da vəlvələdən” yaranmış böhran vəziyyətindən çıxmaq, böhranın doğurduğu yükün əhali, dövlət və sahibkarlar arasında optimal bölüdürülməsi yollarını müəyyən edib həyata keçirmək əvəzinə görün nələr baş verir:
- yaranmış böhran vəziyyətindən çıxış yollarının tapılması və reallaşdırılması yenə də ölkəni bu maliyyə-iqtisadi böhran həddinə çatdıranlara həvalə edilir;
- inhisarçılığın, süni qiymət artımının qarşısının qətiyyətlə alınacağı bəyan edilsə də, reallıqda bu sahədə heç bir tədbir görülmür və ya görülürsə də hiss edilmir;
- Mərkəzi Bankın rəhbərliyi əhali ilə "siçan –pişik” oyunu oynayır, əhalinin başını aldatmaqla məşğuldur - bir yandan manatın yeni devalvasiyasının gözlənilmədiyini bəyan edir, o biri yandan ölkədə fəaliyyət göstərən banklarda dolların kursunun müəyyənləşdirilməsinə heç bir müdaxilə etməyəcəyini bildirir, amma dollar/manat məzənnəsini müəyyənləşdirir, digər yandan valyutanın satış məzənnəsinin alış məzənnəsindən kənarlaşma həddi ilə bağlı banklara məktub göndərir!
Təəssüf, bu qədər əmək ehtiyatlarına, təbii sərvətlərə, əlverişli coğrafi regionda yerləşməsinə baxmayaraq, yarıtmaz iqtisadi siyasət nəticəsində ölkəmiz ağır böhran vəziyyətinə düşmüşdür. Ancaq vəziyyət heç də ümidsiz deyildir. İndiki böhranın yükünün nisbətən azaldılması, perspektivdə aradan qaldırılması üçün Azərbaycanda kifayət qədər potensial imkanlar vardır. Bunun üçün təcili olaraq, ciddi, real siyasi-iqtisadi islahatlara başlamaq lazımdır.
İlk növbədə:
- ölkənin maliyyə-iqtisadi siyasətinə cavabdeh olan, vəzifələrinin öhdəsindən gəlməyənlər istefaya göndərilməli, onlar peşəkarlarla əvəz edilməlidir;
- məmur sahibkarlığına son qoyulmalı, Azərbaycan qanunlarına uyğun olaraq məmurlara biznes fəaliyyəti ilə məşğul olmaq qadağan edilməli və buna ciddi nəzarət edilməlidir. Qanunu pozanların mülkiyyəti milliləşdirilməlidir;
- süni qiymət artımının qarşısının alınması üçün təsirli tədbirlər görülməli, buna mane olanlar maliyyə və inzibati qaydada ciddi cəzalandırılmalıdır;
- gömrükdə şəffaflıq artırılmalı, sahibkarların, vətəndaşların haqsız "incidilməsinə” son qoyulmalıdır;
- vergi məmurlarının, icra başçılarının sahibkarlardan tələb etdikləri qanunsuz yığımların qarşısı ciddi şəkildə, real olaraq alınmalıdır, sahibkarlıq fəaliyyətinə himayədalığın qarşısı alınmalıdır;
- ən əsası-sahibkarlıq fəaliyyətinin formalaşması, inkişafı qarşısında mövcud süni əngəllər real olaraq aradan qaldırılmalıdır, yerli təbii şərait, təbii ehtiyatlar, mövcud ənənəlr, əmək ehtiyatları nəzərə alınaraq regionlarda sahibkarlığın inkişafı, xüsusilə də, istehsal sahələrində, stimullaşdırılmalıdır;
- ölkədə böhran vəziyyətinin mövcudluğu, işsizliyin günbəgün artdığı şəraitdə dövlət müəssisələrində işçilərin ixtisarı dayandırılmalı, bu həm də, sahibkarlara tövsisiyyə olunmalıdır.
"Kassam tuqayları" 10 İsrail əsgərini öldürüb
Trampa qarşı daha bir ittiham ləğv olunub
Bu gün sizi nə gözləyir? - BÜRCLƏR
Livana hücum: ölənlərin sayı 3768-ə çatıb
Ərdoğan: "Netanyahu və onun ətrafı üçün çəmbər getdikcə daralır”
Türkiyədə 70 kq qızılla tutulan diplomat Bakıya gətirilib - Haqqında həbs qərarı verildi + FOTOLAR (YENİLƏNİB)
Türkiyədə bəzi şəhərlərdə dərslərə ara verilib - Qara görə
Malatyada zəlzələ baş verib - 4,6 bal gücündə
Livanda bombalanma: xeyli ölən var - Meyitlərin bəziləri parçalanıb
NATO rəsmiləri Bakıya gəliblər
Azərbaycanda unikal hadisə: məhkəmə ustaya zorla ayağını öpdürən tiktoker haqda qərar verdi - VİDEO
Küləkli hava şəraiti ilə bağlı sarı xəbərdarlıq verilib
İspaniya klubları türk oyunçunu almaq istəyir
“Gələcəyini Qur!” təhsil təqaüdünü qazanmış abituriyentlərlə “Veysəloğlu Şirkətlər Qrupu”nda görüş keçirildi - FOTOLAR
QƏRARGAH RƏİSİ QANDALLANDI - Hərbi ekspertlik edən Ədalət Verdiyev iki maddə ilə tutulub
Qarabağ zonasında daha 1457,4 hektar ərazi minalardan təmizlənib
Hakan Fidanla NATO-nun baş katibi görüşüb - Ankarada
Deputat əmisi qızını işdən çıxarıb - Yerinə öz xanımını təyin edib
“Sabah”da baş məşqçi təyinatı olub
Zahid Oruc Milli Məclisdə: "Bəlkə azad torpaqlara traktor parkı bağışlayan Belarus kənd təsərrüfatı mütəxəssislərindən xahiş edək ki..."
Dollar neçəyə olacaq? - Mərkəzi Bank yeni məzənnəni açıqladı
Aktrisa: "Qardaşım "ləyaqətsiz vərəsə" kimi məni məhkəməyə verib"
Bakıda hansı vacib qərarlar qəbul olundu? - Zahid Oruc yazır
"Çelsi" "Qalatasaray"ın qolçusunu alır - 75 milyon avroya
İordan çayının qərb sahilində daha 29 fələstinli saxlanılıb
Azərbaycan Ordusunun qırıcıları havalanıb - VİDEO
31 il əvvəl törədilmiş qəsdən adam öldürmə cinayətinin üstü açıldı
“Dayanıqlıllığın təmin edilməsində təşkilatların rolu” mövzusunda panel müzakirəsi keçirib - FOTOLAR
Türkiyənin yeni 500 və 1000-lik əskinazları təqdim olunub - FOTOLAR
“Sabah” baş məşqçi ilə vidalaşdı
Perinatal Mərkəzdə 7 uşağın ölümü... - Məhkəmə prosesi
NATO-nun baş katibi: "Ərdoğanla görüşü səbirsizliklə gözləyirəm"
Nazir və komitə sədrlərinin qəbul günləri açıqladı - CƏDVƏL
TƏBİB-ə 4 zərbə: 303 minlik tender ləğv edilib
Məktəbəqədər təhsil müəssisələrinə müdir axtarılır
Prezident İlham Əliyev Gövhər Baxşəliyeva “Şöhrət” ordeni ilə təltif etdi - Sərəncam
Bələdiyyələrlə bağlı əlavə qanunlar təsdiqləndi, yeni bələdiyyələr yaradıldı və... - SİYAHI (Yenilənib)
Çində soyuq hava - Qarla bağlı əhaliyə xəbərdarlıq edilib
Kənd Təsərrüfatı Nazirliyində yeni təyinat olub
İnnovasiya və Rəqəmsal İnkişaf Agentliyində diqqətçəkən media reklamı: 1.8 milyon necə və kimlərə ayrılıb?
Sabah yağış yağacaq
Azərbaycan Ordusu ilə SEPAH bir arada: "Araz - 2024" birgə taktiki təlimi başlayıb - FOTOLAR
5 SAATLIQ ƏYLƏNCƏ ÜÇÜN 60 MİN MANAT: içki, çeşidli yeməklər və... - Dövlət Agentliyi mina əvəzinə, hotel gəzir