KİM KİMƏ GÜZƏŞT EDƏCƏK? - Təhlil
20-08-2025 [16:57]
ABŞ Prezidenti Donald Tramp dünən telefon danışığı zamanı Rusiya lideri Vladimir Putinə ərazi tələblərinin birbaşa Ukrayna Prezidenti Volodimir Zelenski ilə müzakirə edilməli olduğunu deyib. O, Putinə bu məsələdə “realist” olmağı tövsiyə edib.
Trampın “ərazi məsələlərinin Zelenski ilə müzakirəsi”ni təklif etməsi problemi tərəflərin öz razılığına buraxması təəssüratı yaratsa da, belə deyil. Məsələ ondadır ki, Tramp öncə Alyaskada Putinlə, daha sonra Vaşinqtonda Zelenski və Avropa İttifaqı liderləri ilə danışıqlar apardı. O, həm tərəfləri dinlədi, həm də istisna deyil ki, avropalı liderlərə niyyətini bəlli etdi.
Hazırda iki əsas məsələ gündəmdədir və Tramp bunu həll etmək istəyir:
1. Ərazi məsələsində güzəştə gedilməsi;
2. Təhlükəsizlik zəmanətləri.
Trampın Putinə “realist olmağı” tövsiyə etməsi həm Rusiya, həm də Ukrayna üçün kompromislərin vacibliyinə işarədir. Bundan başqa, onun Ağ Evdə Zelenski və Avropa liderləri ilə görüşünün əsas mövzusu təhlükəsizlik zəmanətləri olub.
Aydındır ki, həm Putin üçün Avropa qoşunlarının Ukraynada olmasına razılıq vermək, həm də Zelenski üçün mümkün ərazi güzəştləri məsələsi çətindir. Çünki bu, daxili və xarici siyasət baxımından ciddi nəticələrə səbəb ola bilər. Lakin Trampın da mövqeyi aydındır: hər iki tərəfə kompromisin qaçılmazlığını xatırladır.
Ümumiyyətlə, hazırda münaqişənin sabit həllə doğru yönəlməsi zəruridir. Bunun üçün isə tərəflərin öz daxili ictimaiyyətinə izah edə biləcəyi bir siyasi model lazımdır. Son zamanlar “Finlandiya modeli” kimi tanınan Kareliya nümunəsi tez-tez gündəmə gəlir.
Qısaca deyim ki, Finlandiya modeli İkinci Dünya müharibəsi zamanı Finlandiya ilə Sovet İttifaqı arasında baş verən müharibənin sonunda, xüsusilə 1940-cı ildə bağlanan sülh müqaviləsinə əsaslanır. Bu müqavilə ilə Kareliya bölgəsinin bir hissəsi Sovet İttifaqının nəzarətinə keçdi. Düzdür, bu itki Finlandiya üçün asan qəbul olunmasa da, ölkə beynəlxalq hüquqi müstəqilliyini və siyasi sabitliyini qorumağı üstün tutdu. Finlandiya həmin əraziyə faktiki nəzarəti itirsə də, dövlətin bütövlüyü və gələcəyi naminə kompromisə getdi və bu, uzunmüddətli strateji sabitlik yaratdı. Hətta Finlandiya 2023-cü ilə qədər NATO-ya üzv olmadı, amma Qərblə sıx iqtisadi və siyasi əməkdaşlıq quraraq təhlükəsizliyini daxildən möhkəmləndirdi.
Tramp hazırda “realist kompromis” və təhlükəsizlik zəmanətləri əsasında dialoqa çağırışlar çıxış edir. Yəni terminoloji olaraq “Finlandiya modeli” demir, ammayanaşmaları və çağırışları bu modelə çox bənzəyir. Ümumiyyətlə, ərazi güzəşti məsələsi gündəmə gələndə daha çox Ukraynanın nə itirəcəyi müzakirə edilir. Halbuki əsas məsələ Kiyevin nəyi qoruya biləcəyi olmalıdır. Finlandiyanın Kareliya güzəştindən sonra keçdiyi yol – güclü, sabit və rifahlı bir Avropa dövləti kimi formalaşması – Ukrayna üçün bir presedent ola bilər. Bu, hər iki tərəf üçün acı, lakin işlək bir formul ola bilər.
Turan Rzayev
MİA.AZ
SON XƏBƏRLƏR
Əli İnsanovdan Ramiz Mehdiyevlə bağlı açıqlama: "Burnunu tutsan, canı çıxar, dözməz orada"
İran XİN: "ABŞ-ın əsassız tələbləri davam etdikcə..."
Putin ordunu topladı, nüvə silahı təlimi: qitələrarası ballistik və qanadlı raketlər sınaqdan çıxarıldı - Kreml açıqlama yaydı
Netanyahu ABŞ vitse-prezidenti ilə görüşdə: "Türkiyəni bölgədə istəmirik" - "Biz üzərimizə düşəni edirik, edəcəyik"
Xalq artisti Şeyx Əbdül xəstəxanaya yerləşdirilib
"Fənərbağça" İH-nin üzvü həbs təhlükəsiylə üzləşib - "Qalatasaray" rəsmisini təhqirə görə
Dabaq xəstəliyi Şəki-Zaqatalanı bürüyüb - Vaksin fayda vermir, mal-qaralar tələf olur
QHT işi: Hafiz Həsənovun məhkəməsi başlayıb
Nazirdən daha bir etiraz doğuran təyinat - İşçilərə maşın yudurdan qadın Bakının ən böyük məktəbinə direktor göndərildi
Məşhur aktyorun bacısı saxlanılıb - Keçmiş ərinin sevgilisini döyüb
Dollar neçəyə olacaq? - Mərkəzi Bank yeni məzənnəni açıqladı
"Səmavi dinlər" layihəsi Vatikanda təqdim olunub
Əliyevin Qazaxıstana səfəri: diqqət çəkən məqamlar və bölgənin gələcəyinə hesablanmış addımlar - TƏHLİL
KİMLƏR GƏLİR VERGİSİNƏ CƏLB OLUNACAQ? - DETALLAR
Superliqanın 10 klubundan şikayət olunub - Siyahı
Mirça Luçesku türk futbolçunu Rumıniya millisinə dəvət edib
Yaşayış minimumu və ehtiyac meyarı artırılır - Bu qədər
Azərbaycanda təhsil alan əcnəbi tələbələr arasında maarifləndirmə işi aparılıb - FOTO
"Fənərbağça"nın baş məşqçisi iki futbolçuya xəbərdarlıq etdi: "Ya özünüzü düzəldin, ya da..."
Qurban Pirimov direktor təyin olunub
Rusiya uşaq bağçasını bombalayıb - Ölən və yaralananlar var
ARVAD ƏRİNİ GÜLLƏLƏYİB, DAHA SONRA İSƏ... - Bakıda dəhşətli hadisə
Türkiyə ilə Qətər arasında yeni müqavilələr imzalanıb - SİYAHI
AAYDA-ya məxsus şirkətlərin böyük məbləğdə borcları üzə çıxdı - Niyə ödənməyib? (SİYAHI + MƏBLƏĞLƏR)
İlham Əliyev Yaqub Eyyubova "İstiqlal" ordeni verdi: "Siz canla-başla, sədaqətlə..." - FOTOLAR (Yenilənib)
Gülnarə Muxtarova vəzifədən azad olunub
YENİ MEDAL TƏSİS EDİLDİ - FOTO
Ramiz Mehdiyevi "Ağsaqqal"ı sayan məmurlar...
XİN başçısı: "Orta Dəhlizin ikinci xətti Ermənistanı tranzit ölkəsinə çevirə bilər"
Mərkəzi Bankdan Ramiz Mehdiyevin gəlinin adına olan bankla bağlı açıqlama: "...hər hansı bir problem yoxdur"
İsrail telekanalında Türkiyə açıq şəkildə təhdid edilib: "Türk qoşunları bölgəyə girərsə...."
İsrail Fələstinin qanuni ərazilərində hərbi nəzarət məntəqələri yaradıb - Həbslər genişlənib
Estoniya Azərbaycanda səfirlik açacaq
Birinci Türkoloji Qurultayın 100 illik yubileyi keçiriləcək - Prezident sərəncam imzaladı
Prezident Dabaq xəstəliyi ilə bağlı yeni qanunu təsdiqlədi
Müğənni Təranə: "Musa həmişə Allaha dua edir ki, birinci mənim canımı al, çünki..."
Sabah yağış yağacaq - Proqnoz
Nazirlikdə dəyişiklik olub - Yeni təyinat