KITABLARI YANDIRMAQDAN BÖYÜK CİNAYƏT
17-11-2023 [15:57]
Qalib ARIF
***
Böyük Çin filosofu Konfutsinin bir kəlamı var, İsa Peyğəmbərin də adına yazırlar: “Siz insanların balıq yeməyini istəyirsinizsə, onlara balıq verməyin, balıq tutmağı öyrədin”.
Düşünürəm ki, hazırda bütün dünyada internet-məkanda tez-tez səslənən “Kitab oxuyanlar bu gün də, sabah da televiziyaya baxanları idarə edəcəklər” deyimi də bu hədisə əsaslanır. Çünki kitablar təxəyyülün inkişafına xidmət edir – sizə balıq tutmağı öyrədir, televiziya isə onu sizə hazır verir. Tutaq ki, siz Hüqonun “Səfillər”ini oxuyursuz, sizin beyninizdə yalnız sizə aid olan, sizin yaratdığınız Janvaljan, Javer obrazları canlanır. Televiziyada “Səfillər” filminə baxanda deyirsiz “yox, burda Janvaljan çox qocadır, Javer isə çox keçəldir”.
Təxəyyül böyük qüvvədir, insanın analitik ağlını, yaradıcı təfəkkürünü inkişaf etdirir. Cek London nahaq yerə demir ki, “Təxəyyül hətta vəhşini də dahi edə bilir”.
Albert Eynşteyn isə təxəyyülə elmdən, təhsildən böyük qiymət verir, “Təxəyyül günəş şüasını minib, istədiyi yerə çapmağa qadirdir” deyir. Deməli, təxəyyül yaradıcılığa nur saçan, təfəkkürə yol göstərən bir işıqdır. Dünyanın bütün bədii əsərləri, dahi kəşfləri bu işığın təsirindən yaranır. Bu işığın mənbəyi bir tərəfdən insanın öz talantıdırsa, digər mənbəyi oxuduğu kitablardır. Bunlar sanki qoşa qanadlardır, insanlığı irəli aparır. Aristotel hələ 2500 il bundan əvvəl demişdi ki, “Hər hansı yeni ideya, ən azı iki köhnə ideyanın qovşağında yaranır”. Köhnə ideyaları isə insan oxuduğu kitablardan alır, onların üzərində öz talantı ilə yeni ideyanı yaradır.
Kitab oxumağn təxəyyülü inkişaf etdirməkdən, təfəkkürə qida verməkdən başqa, insanın sağlamlığına, formada qalmasına da müsbət təsir edir. Kitab oxuma prosesi insan beynini gimnastika etdirir, beyni qocalmağa, korşalmağa qoymur. Bu da insanı cavan saxlayır, yaddaşını yaxşılaşdırır, ömrünü uzadır. Viktor Hüqoya, Lev Tolstoya, Albert Eynşteynə baxın, görün kitab oxumaq onların peşəkar yaradıcılığını hansı səviyyəyə qaldırıb, ömrünü nə qədər uzadıb. Mütəmadi kitab oxuyan adamlar, bir qayda olaraq, hazırcavab, özlərinə inamlı olurlar, söz ehtiyatları çox olur, düşdükləri situasiyadan daha asan baş çıxarırlar, ən azı, çörəklərini kitab oxmayanlardan daha rahat qazanırlar.
Hazırda bütün dünyada internet-məkanı başına götürən bir deyimi də var: "Kitab oxuyanların sayı sürətlə azalır, XIX, XX əsrlərdə kitab oxuyanların heç 5-10 faizi indiyə qalmır”. Hesab edirəm ki, tamamilə səhv yanaşmadır. Sadəcə olaraq, klassik demiş, “Zamanın nehrəsi çalxanır, yağı yağ üstə çıxır, ayranı ayranlıq olur”. XIX, XX əsrlərdə kitab oxumaq, sadəcə olaraq dəb idi, indi Feysdə, İnternetdə vaxt keçirmək kimi. Odur ki, həmin dövrlərdə kitab oxuyanlar da çox idi, evdar qadınlardan tutmuş işsiz-gücsüz adamlara kimi. Balzakı, Dyumanı yada salın, onların əsərlərini Avropanın, Rusiyanın bütün evdar qadınları oxuyurdu...
Bu gün isə, vaxtın qızıl olduğu dövrdə insanlar kitabı vaxt keçirmək üçün yox, yeni bir şeylər öyrənmək, nə isə götürmək üçün oxuyurlar. Odur ki, bədii kitabları oxuyanların sayı sürətlə azalır, elmi, fəlsəfi kitabları oxuyanların sayı isə parallel olaraq artır. Bunu dedektiv əsərləri oxuyanların sayının azalması timsalında daha bariz müşahidə etmək olar. Deməli, kitab oxumaq da bütün ali dəyərlər kimi dərk olunan zərurətdir, dərk olunduqda şəxsiyyətin inkişafına, yaradıcılığına, dərk olunmadıqda isə, ən yaxşı halda, vaxt itkisinə səbəb olur. Ən pis halda isə, dəli olanlar da var…
Bəli, kitab keçmişin səlnaməsi, bu günün güzgüsü, gələcəyin xəbərçisi kimi bütün zamanların və bütün insanların diqqət mərkəzində olub və olacaq. Min illərdir ki, uzaqgörən, öz xalqının inkişafını istəyən şahlar, imperatorlar kitabı yazanları – filosofları, yazıçıları mükafatlandırır, kitabı, kitabxananı qoruyur, insanları kitab oxumağa, savad almağa çağırırlar. Zalımlar, vicdansız hökmdarlar isə kitabxanaları yandırır, alimləri cəzalandırır, xalqları qaranlıqda saxlamağa çalışırlar. Eramızdan əvvəl Misirdə İskəndəriyyə kitabxanasının yandırılmasından tutmuş, XX əsrdə kommunistlərin, faşistlərin kitabları, kitabxanaları yandırmasına qədər, bunun yüzlərlə nümunəsi var. Ancaq tarix göstərir ki, kitab yandıranlar heç zaman öz arzuların çatmırlar və çatmayacaqlar. Alçaqlar, vicdansızlar nə qədər yandırsalar da, kitab Səməndər quşu kimi odun, külün iğindən çıxır, insanlara yol göstərir, savad verir…
Düşünürəm ki, kitab yandırmaq ən böyük ədalətsizlikdir, faktiki olaraq, bəşəri cinayətdir. Amma kitabları yandırmaqdan daha böyük bir cinayət var: KİTABLARI OXUMAMAQ…
MİA.AZ
Sabahın hava proqnozu açıqlandı
Xırdalanda dəhşətli qətl: 35 yaşlı şəxsin küçədə boğazını kəsiblər
Mütəllim Rəhimli partiya sədri seçilib
General Faiq Məmmədov vəzifədən azad olunub
Küləkli hava şəraiti ilə bağlı sarı xəbərdarlıq verilib
Prezident İlham Əliyev fərman verdi - Məmurlarla bağlı
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
İlham Əliyev Tokayevə zəng etdi - Nələr müzakirə olunub?
Azərbaycan nefti bahalaşıb
1370 manat maaş alan sabiq nazir: "1000 manat maaşla heç bir alim ailə dolandıra bilməz"
Nazir deputatın qızını direktor təyin etdi
Prezidentdən kübar davranış... - VİDEO
Bu gün sizi nə gözləyir? - BÜRCLƏR
Volkan Dəmirəl super liqanın yeni komandası ilə danışıqlar aparır
ÇİNDƏN ABŞ və AVROPANI QORXUYA SALAN GİZLİ HƏMLƏ - Günəş panellərinə "ölüm cihazları" yerləşdirilib
Rusiya və Ukrayna 1000 hərbi əsiri dəyişəcək - İstanbulda əsir mübadiləsində anlaşma oldu
Ayağı kəsiləcək deyilən Mert Hakan Yandaşdan açıqlama: "Meydana dönməyi səbrsizliklə gözləyirəm"
İki ölkə Suriyanın Dünya Bankına borcunu ödəyib
Arayik Harutyunyan, Arkadi Qukasyan, Bako Sahakyan, Babayan, Mnatsakanyan və... - Bakıda növbəti məhkəmə + FOTOLAR
Qayıdış nəğməsi
Makron: "Putinin davranışı qəbuledilməzdir"
Starmer Tiranada: "Ukrayna sülh istəyir, lakin Putin..."
Oleq Bakinski yenə hakim qarşısına çıxarıldı
Əfv Məsələləri Komissiyası daha 100-dən artıq müraciətə baxıb
İlham Əliyev Tiranada - Prezident “Avropa Siyasi Birliyi” 6-cı Zirvə toplantısına qatılıb (Yenilənib)
Deputat Milli Məclisdə: "Uşaq alveri və istismarı ilə bağlı cinayət məsuliyyəti daha sərt və..."
Prezident İlham Əliyev Ərdoğanla görüşüb - VİDEO
Cahangir Əsgərov "Premium Bank" ASC-nin əsas səhmdarı olub
Şahbaz Şərif İlham Əliyevə zəng edib
Milli Məclisin növbəti plenar iclasının vaxtı bəlli oldu
Prezident İlham Əliyev Avropa İttifaqı rəhbərləri ilə görüşüb - Nələr müzakirə olunub* + FOTOLAR
Sənan Hüseynov Türk Ədəbiyyatı Vəqfinin Fəxri üzvü seçilib - FOTO
Cinayət-Prosessual Məcəlləsi dəyişdi - Bank hesablarından oğurluq hallarına 24 saat ərzində baxılacaq
Abortla bağlı cəzalar sərtləşəcək - Yeni qanun
“Fənərbağça” daha bir futbolçu ilə müqaviləni yeniləyib - Açıqlama
Şəhid Yusif Məmmədov dəfn olunub - Sumqayıtda
General Milli Məclisdə hesabat verdi - İnsan alveri ilə bağlı
Sabahın hava proqnozu açıqlanıb