Donald Trampın siyasətinin ABŞ və qlobal sabitliyə vurduğu ağır zərər... - TƏHLİL
25-04-2025 [12:11]
Donald Trumpın prezidentliyi müasir dövrdə ABŞ və bütün dünya üçün ən dağıdıcı dövrlərdən biri oldu. Onun siyasəti Amerikanın mənəvi liderliyini zəiflətdi, beynəlxalq institutları alt-üst etdi və müttəfiq ölkələri uzaqlaşdırdı.
Bir çox cəhətdən, onun vurduğu zərər hətta Adolf Hitler və Vladimir Putin kimi qatil diktatorların törətdiyi ziyandan daha ağırdır, çünki Trump diplomatiyanın, humanitar əməkdaşlığın və iqtisadi sabitliyin əsaslarını məhv etdi.
İqtisadi sabotaj və humanitar kömək imicinə xəyanət
ABŞ iqtisadiyyatı hərbi üstünlükdən daha çox humanitar investisiyalar—xarici yardım, inkişaf proqramları və beynəlxalq ticarət əlaqələri - sayəsində inkişaf etmişdir. Bu təşəbbüslər qarşılıqlı münasibətləri gücləndirir, bazar imkanlarını genişləndirir və ABŞ-nin xeyirxah superdövlət imicini möhkəmləndirirdi. Təcrübə göstərir ki, hümanitar kapital ən gəlirli uzun müddətli investisiyadır.
Lakin Trump bu modeli rədd edərək, qəfil gömrük rüsumları tətbiq etdi, ticarət sazişlərindən çıxdı və Dünya Ticarət Təşkilatı (DTÖ), Beynəlxalq Valyuta Fondu (BVF) kimi qurumları zəiflətdi. Onun "Amerika Birinci" doktrinası məntiqini geri təpdi, dünyanı ABŞ-yə qarşı çevirdi və Amerikanın liderliyinə olan inamı sarsıtdı. Qısa müddətli qazancı uzunmüddətli ittifaqlardan üstün tutaraq, o, ABŞ-nin nüfuzunun dayandığı iqtisadi diplomatiyanı məhv etdi. Dünyanın azad olunmasında böyük rolu olan Azadlıq, Amerikanın səsi kimi media qruplarının sıradan çıxarılması, Harvard kimi dünya lideri universitetə hücumları, USaid-in işinin dayandırılması ABŞ-ı avtoritarizmə sürükləmirmi?
Amerikanın mənəvi nüfuzunun sarsılması
Putinin Rusiyası kimi ekspansionist rejimlərdən fərqli olaraq, ABŞ hər zaman ərazi işğallarına qarşı çıxıb. Lakin Trump açıq şəkildə Kanadanı və Qrenlandiyanı ilhaq etmək fikirlərini səsləndirdi, diktatorların imperiyaçı ritorikasını təkrarladı. Hətta Ukraynaya hücum edən savaş cinayətçisi Putin belə işğal üçün bəhanə uydururdu. Trumpın suverenliyə hörmətsizliyi isə ABŞ-nin beynəlxalq hüququn qoruyucusu kimi imicini dağıtdı. Paris İqlim Sazişindən və İran nüvə müqaviləsindən çıxmaq kimi addımları qlobal əməkdaşlığa nifrətini göstərdi və ABŞ-ni təcrid olunmuş vəziyyətə saldı.
Beynəlxalq ədalətin pozulması və cinayətkarların gücləndirilməsi
Trumpın avtoritar liderlərə heyranlığı təkcə sözlə qalmadı, həqiqi fəlakətlərə səbəb oldu. O, Putini açıq şəkildə müdafiə etdi, Rusiyanın Ukraynada törətdiyi müharibə cinayətlərini gözdən qaçırdı və hətta qurban olan ölkəni təhrik etməkdə günahlandırdı. Suiqəsdlərə, seçki müdaxiləsinə və qanunsuz ilhaqlara cavabdeh olan bir diktatoru legitimləşdirərək, Trump ABŞ-nin qorumaq iddia etdiyi ədalət prinsiplərinə xəyanət etdi. Onun administrasiyasının beynəlxalq məhkəmələri tanımaması və NATO kimi qurumlara hücumları qlobal nizamı zəiflətdi və bütün dünyada zorbaları cəsarətləndirdi.
Amerikanın etibarlılığına ciddi zədə
Trumpın ABŞ-nin qlobal nüfuzuna vurduğu zərər bəlkə də düzəlməzdir. Artıq etibarlı tərəfdaş hesab edilməyən ABŞ, iqtisadi və siyasi cəhətdən dünya tərəfindən uzaqlaşdırılır. Bir vaxtlar Amerikanın liderliyinə güvənən ölkələr indi müstəqil ittifaqlar qurur, çünki ABŞ-nin öhdəliklərinə sadiq qalacağına inam qalmayıb. Bu eniş o qədər dərinə işləyib ki, gələcək administrasiyalar etibarı bərpa etməyə çalışsa belə, Trumpın xəyanətinin izləri nəsillər boyu davam edəcək.
Təcili tədbirlərə ehtiyac
Əgər ABŞ ictimaiyyəti ciddi addımlar atmazsa—Trumpı cinayətlərinə görə mühakimə etməzsə, beynəlxalq sazişlərə qoşulub onları gücləndirməz və humanitar dəyərlərə sadiqliyini təsdiq etməzsə—ölkə tam çöküş riski ilə üzləşə bilər. Dünya Amerikanın liderliyinə inamını itirib və köklü dəyişikliklər olmazsa, bu eniş daha da sürətlənəcək. ABŞ-nin qlobal üstünlük dövrünü, çox güman ki, bərpa etmək çox çətin olacaq və yalnız Trumpın fəlakətli hakimiyyətinin törətdiyi dağıntı ilə yad ediləcək. İndi sual budur ki, Amerika parçalanmış nüfuzunu xilas edə biləcəkmi, yoxsa tarixə Trumpın sərsəm idarəçiliyi nəticəsində bir Rusiya diktaturası kimi dövlətəmi çevriləcək?
Saleh Məmmədov
Professor
İspaniyada meşə yanğını: 2 nəfər yanaraq ölüb
Ağcabəddə 18 yaşlı gənc kanalda boğulub
Türkiyədə iş adamı və arvadı təyyarə qəzasında öldü
"Kurtlar Vadisi"nin "Cevat"ı öldü - "Rahat yat, qardaş!"
Almaniya kansleri vacib sualdan yayındı - "Bu, qəbuledilməzdir"
İran: "Nüvə sənayesini bombalamaqla məhv etmək olmaz" - "Güclü deyilsinizsə, sağ qala bilməzsiniz"
Azərbaycan və Özbəkistan prezidentləri görüşüb, yeni sənədlər imzalanıb - FOTOLAR (YENİLƏNİB)
Yekaterinburqda daha bir Azərbaycan vətəndaşı həbs olunub
Şəxsiyyət vəsiqəsində nələr dəyişəcək? - DETALLAR
Qəzzada son 24 saatda 142 nəfər öldürülüb
"Beşiktaş" bəyənmədi - "Liverpul"la anlaşdı
RƏSMİ BAKIDAN RUSİYA XİN və SƏFİRLİYƏ CAVAB: "Vəziyyəti daha da gərginləşdirən addmlar atmayın"
"Azneft" Istehsalat Birliyi ləğv olunur? - Komitə sədri "Görəsən, işçilər bu dəfə hansı dili öyrənəcək?", - deyə sual edir
Xüsusi icra məmurları ilə bağlı yeni qanun hazırlanır
Əminə Ərdoğan Roma Papası ilə görüşüb - FOTO
Ərzurumda zəlzələ olub - 4,1 bal gücündə
İsrail ordusu Ramallahda evləri dağıdıb
"Beşiktaş" klubu məşhur italyan hücumçu ilə vidalaşıb
Vəkil bürolarında yoxlama olub
KTN-in işçiləri rüşvət alıblar
Əli Əsədov Əfqanıstanın Baş nazirinin müavini ilə görüşüb
RUSİYA SƏFİRİ XİN-ə ÇAĞIRILDI - Rəsmi Bakıdan moskvaya etiraz
DAHA ÜÇ İTKİN DÜŞMÜŞ ŞƏHİDİN ŞƏXSİYYƏTİ MÜƏYYƏNLƏŞDİ - FOTO
Dollar neçəyə olacaq? - Mərkəzi Bank yeni məzənnəni açıqladı
Moskvanın Cənubi Qafqaz siyasəti və... - TƏHLİL
Bakıda böyük söküntü işi başlayır - YENİ KOMİSSİYA YARADILDI
Filippində güclü yanğın... - Minlərlə insan evsiz qalıb
Yunanıstanda məhbuslar qiyama qalxıb - Həbsxana yandırılıb
Ərdoğanı təhqir edən 42 nəfər tutulub - "Heç kim nifrət və təxribat zəhərini küçələrə daşıya bilməz"
Kəbirə-Tibb Mərkəzi satılıb
Politoloq Azər Qasımlı hakim qarşısına çıxarıldı
DİN-in Polis Akademiyasında “Məzun Günü” keçirilib - VİDEO
“Arxamızda güclü dövlətimiz və rəhbərimiz var" - ŞIXLINSKİ SAXLANILMASINDAN DANIŞDI
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
Serj Sarqsyan həbs təhlükəsiylə üzləşib
Nazir böyük islahata hazırlaşır: mərkəzlərin əsasnaməsi dəyişir, bir çox şöbə və sektorlar ləğv olunacaq
“Bəylər Eyyubovu çoxdan tanıyıram, o..." - Sabiq nazir
Lisey və gimnaziyalara keçiriləın imtahanda saxtakarlıq iddiası... - Valideynlər fakt açıqlayır, nazirlik isə yenə araşdırma vədi verir
Milli Məclis daha bir bəyanat yaydı - "Azərbaycana və Rusiyada yaşayan azərbaycanlılara qarşı..."
ABŞ dünyanı tədirgin etdi: nəhəng döyüş gəmisi İrana yaxınlaşıb - Gəminin peyk görüntüsü yayıldı
Azercell və Azərbaycan Cüdo Federasiyasının “Doğru yol budur” sosial layihəsi beynəlxalq mükafata layiq görülüb
"Azərbaycan bütün hüquqi mexanizmlərdən istifadə edəcək" - "Baş prokurorluq bu cinayət işinin araşdırılmasını özünə borc bilir”