Donald Trampın siyasətinin ABŞ və qlobal sabitliyə vurduğu ağır zərər... - TƏHLİL
25-04-2025 [12:11]
Donald Trumpın prezidentliyi müasir dövrdə ABŞ və bütün dünya üçün ən dağıdıcı dövrlərdən biri oldu. Onun siyasəti Amerikanın mənəvi liderliyini zəiflətdi, beynəlxalq institutları alt-üst etdi və müttəfiq ölkələri uzaqlaşdırdı.
Bir çox cəhətdən, onun vurduğu zərər hətta Adolf Hitler və Vladimir Putin kimi qatil diktatorların törətdiyi ziyandan daha ağırdır, çünki Trump diplomatiyanın, humanitar əməkdaşlığın və iqtisadi sabitliyin əsaslarını məhv etdi.
İqtisadi sabotaj və humanitar kömək imicinə xəyanət
ABŞ iqtisadiyyatı hərbi üstünlükdən daha çox humanitar investisiyalar—xarici yardım, inkişaf proqramları və beynəlxalq ticarət əlaqələri - sayəsində inkişaf etmişdir. Bu təşəbbüslər qarşılıqlı münasibətləri gücləndirir, bazar imkanlarını genişləndirir və ABŞ-nin xeyirxah superdövlət imicini möhkəmləndirirdi. Təcrübə göstərir ki, hümanitar kapital ən gəlirli uzun müddətli investisiyadır.
Lakin Trump bu modeli rədd edərək, qəfil gömrük rüsumları tətbiq etdi, ticarət sazişlərindən çıxdı və Dünya Ticarət Təşkilatı (DTÖ), Beynəlxalq Valyuta Fondu (BVF) kimi qurumları zəiflətdi. Onun "Amerika Birinci" doktrinası məntiqini geri təpdi, dünyanı ABŞ-yə qarşı çevirdi və Amerikanın liderliyinə olan inamı sarsıtdı. Qısa müddətli qazancı uzunmüddətli ittifaqlardan üstün tutaraq, o, ABŞ-nin nüfuzunun dayandığı iqtisadi diplomatiyanı məhv etdi. Dünyanın azad olunmasında böyük rolu olan Azadlıq, Amerikanın səsi kimi media qruplarının sıradan çıxarılması, Harvard kimi dünya lideri universitetə hücumları, USaid-in işinin dayandırılması ABŞ-ı avtoritarizmə sürükləmirmi?
Amerikanın mənəvi nüfuzunun sarsılması
Putinin Rusiyası kimi ekspansionist rejimlərdən fərqli olaraq, ABŞ hər zaman ərazi işğallarına qarşı çıxıb. Lakin Trump açıq şəkildə Kanadanı və Qrenlandiyanı ilhaq etmək fikirlərini səsləndirdi, diktatorların imperiyaçı ritorikasını təkrarladı. Hətta Ukraynaya hücum edən savaş cinayətçisi Putin belə işğal üçün bəhanə uydururdu. Trumpın suverenliyə hörmətsizliyi isə ABŞ-nin beynəlxalq hüququn qoruyucusu kimi imicini dağıtdı. Paris İqlim Sazişindən və İran nüvə müqaviləsindən çıxmaq kimi addımları qlobal əməkdaşlığa nifrətini göstərdi və ABŞ-ni təcrid olunmuş vəziyyətə saldı.
Beynəlxalq ədalətin pozulması və cinayətkarların gücləndirilməsi
Trumpın avtoritar liderlərə heyranlığı təkcə sözlə qalmadı, həqiqi fəlakətlərə səbəb oldu. O, Putini açıq şəkildə müdafiə etdi, Rusiyanın Ukraynada törətdiyi müharibə cinayətlərini gözdən qaçırdı və hətta qurban olan ölkəni təhrik etməkdə günahlandırdı. Suiqəsdlərə, seçki müdaxiləsinə və qanunsuz ilhaqlara cavabdeh olan bir diktatoru legitimləşdirərək, Trump ABŞ-nin qorumaq iddia etdiyi ədalət prinsiplərinə xəyanət etdi. Onun administrasiyasının beynəlxalq məhkəmələri tanımaması və NATO kimi qurumlara hücumları qlobal nizamı zəiflətdi və bütün dünyada zorbaları cəsarətləndirdi.
Amerikanın etibarlılığına ciddi zədə
Trumpın ABŞ-nin qlobal nüfuzuna vurduğu zərər bəlkə də düzəlməzdir. Artıq etibarlı tərəfdaş hesab edilməyən ABŞ, iqtisadi və siyasi cəhətdən dünya tərəfindən uzaqlaşdırılır. Bir vaxtlar Amerikanın liderliyinə güvənən ölkələr indi müstəqil ittifaqlar qurur, çünki ABŞ-nin öhdəliklərinə sadiq qalacağına inam qalmayıb. Bu eniş o qədər dərinə işləyib ki, gələcək administrasiyalar etibarı bərpa etməyə çalışsa belə, Trumpın xəyanətinin izləri nəsillər boyu davam edəcək.
Təcili tədbirlərə ehtiyac
Əgər ABŞ ictimaiyyəti ciddi addımlar atmazsa—Trumpı cinayətlərinə görə mühakimə etməzsə, beynəlxalq sazişlərə qoşulub onları gücləndirməz və humanitar dəyərlərə sadiqliyini təsdiq etməzsə—ölkə tam çöküş riski ilə üzləşə bilər. Dünya Amerikanın liderliyinə inamını itirib və köklü dəyişikliklər olmazsa, bu eniş daha da sürətlənəcək. ABŞ-nin qlobal üstünlük dövrünü, çox güman ki, bərpa etmək çox çətin olacaq və yalnız Trumpın fəlakətli hakimiyyətinin törətdiyi dağıntı ilə yad ediləcək. İndi sual budur ki, Amerika parçalanmış nüfuzunu xilas edə biləcəkmi, yoxsa tarixə Trumpın sərsəm idarəçiliyi nəticəsində bir Rusiya diktaturası kimi dövlətəmi çevriləcək?
Saleh Məmmədov
Professor
İstanbulda növbəti zəlzələ olub
İtaliyada Etna vulkanı güclü kül və lava püskürüb
Qəzzada daha 9 nəfər ölüb
ANAMA-nın vəzifəli şəxsi niyə postundan azad olunub? - Səbəb
Tramp Səudiyyə Ərəbistanını 142 milyard dollarlıq silah alışına məcbur elədi - Dünya tarixində bir ilkə imza atıldı
Tramp Türkiyəyə qəfil səfərə hazırlaşır: "Ümid edirik ki, Putin İstanbula gələcək, sonra..."
DAHA İKİ ŞƏXSƏ VƏZİFƏ VERİLDİ - Fotolar
Baş katibi: "Türkiyə möhkəm müttəfiqdir"
"Georgi lenti" taxan İmişli Rayon Ağsaqqallar Şurasının sədri vəzifədən azad edildi - Saleh Səmədov üzvlükdən də çıxarıldı
Küləkli hava şəraiti ilə bağlı sarı və narıncı xəbərdarlıq verilib
UEFA AFFA-nı 5000 avro cərimələyib
İlham Əliyev müharibə əlilləri və şəhid ailələrinin mənzil təminatı ilə bağlı sərəncam imzaladı - Dəyişiklik
Dollar neçəyə olacaq? - Mərkəzi Bank yeni məzənnəni açıqladı
Yeni hərbi prokuror təyinatı oldu - Sərəncam
Daha bir hərrac keçiriləcək
"Azərbaycan Dəmir Yolları"nda daha bir təyinat olub
Qəzzada ölənlərin sayı 52 908 nəfərə çatıb
Şərurlu İsfəndiyar məhkəməyə gəldi
Deputatlar daha 12 məsələni müzakirəyə çıxaracaq - SİYAHI
SİMA rəqəmsal imza: tətbiq niyə gecikdi?
Zakir Həsənov Yaşar Gülərlə görüşüb
ABŞ-dan irana növbəti zərbə - Yeni sanksiyalar tətbiq olunub
"Son zəng"lə bağlı məktəblərə protokollar göndərilib
Tərtərdə 68 yaşlı qayınata gəlinini öldürüb (Yenilənib)
"Qəhrəman şəhid polislərimizin xidmətlərini təbliğ və təqdim etməyə deyil, ləkələməyə və..." - ZAHİD ORUC YAZIR
Sabah yağış yağacaq
İzmirdə İŞİD-ə qarşı əməliyyat: daha 10 nəfər saxlanılıb
Pakistan ordusu itkiləri açıqladı: "40 mülki şəxs, 11 hərbçi..."
Tramp Səudiyyə Ərəbistanına gəlib - FOTO
Yaşar İbrahimov vəzifədən çıxarılıb
"Azercell"in təcrübəsi Filip Kotlerin “Müasir Marketinqin Əsasları” kitabında yer alacaq
Qəzzada savaş: daha bir ailə yox olub
İlham Əliyev Türkiyə Milli Təhlükəsizlik Şurasının Baş katibi ilə görüşüb - Ramil Usubov da qəbulda + FOTOLAR
DİN: "Naməlum zəngləri dərhal bloklayın"
Xalq artisti: "Televiziyada “ləçər kişi” obrazı yaranıb"
Nərimanovda qalmaqal: əraiz ii şirkətə necə satılıb, yaxud icra başçısı Ali Məhkəmə qərarına məhəl qoymur?
Azərbaycan nefti 67 dolları ötdü
Türkiyədə daha bir zəlzələ olub
NATO XİN başçıları Antalyaya toplanır - Bu tarixdə
İstanbulda zəlzələ oldu - 3,8 bal gücündə
Türkiyənin Tripolidəki səfirliyindən öz vətəndaşlarına - Xəbərdarlıq
Liviyada qruplaşma lideri öldürüldü, ara yenə qarışdı, hökumət açqlama yaydı: "Münaqişə bölgəsi nəzarət altındadır"