"İstəmirəm qocalığımı görsünlər..." - Azərbaycanın ilk peşəkar opera müğənnisi Fatma Muxtarova haqda maraqlı məlumatlar + FOTOLAR
19-10-2020 [12:05]
Azərbaycanın məşhur opera müğənnisi Fatma Muxtarova parlaq şəxsiyyətinə, misilsiz istedadına və qeyri-adi xarici gözəlliyinə görə bu gün də sevilir.
19 oktyabr Azərbaycan müğənnisi (mezzo-soprano), Azərbaycan SSR Xalq Artisti, Gürcüstan SSR Əməkdar Artisti, Qırmızı Əmək Bayrağı və "Şərəf nişanı" ordenləri ilə təltif edilən Fatma Muxtarovanın xatirə günüdür.
Tembrinə görə çox xoşagələn, eyni zamanda qüvvətli metso-soprano səsin sahibi Fatma Muxtarova bu cür səs üçün yazılan çətin partiyaların öhdəsindən çox gözəl gəlirdi. Bunlardan "Qaratoxmaq qadın" operasından Polinanın partiyası, "Mazepa" operasından Lyubovun partiyası, "Çereviçki" operasından Saloxanın partiyası, "Qar qızı" operasından Baharın partiyası, "Faust" operasından Zibelin partiyasını qeyd etmək olar. Ancaq müğənninin yaradıcılığında Azərbaycan tarixinə daxil olan "Karmen" obrazı xüsusi yer tutur.
1923-cü ildə Bakıya gələn rus rəssamı Brodski opera teatrında J.Bizenin "Karmen" tamaşasında iştirak edir. Karmen rolunu Muxtarovanın ifasında dinləyir və Fatma Muxtarovanı dünyanın ən gözəl Karmeni adlandırır.
Karmen rolu Fatma xanımı əlçalmaz yüksəkliyə qaldırır. Xanım sənətçinin tərəf-müqabili Ağababa Bünyadzadə öz xatirələrində bununla bağlı yazırdı: "Fatma xanım Karmen rolunu ifa etdikdən sonra mən bu rolun çoxlu ifaçılarını görmüşəm. Lakin onun yaratdığı obraz mənim ürəyimdə əbədi iz qoyub gedib. Bütün varlığı ilə səhnədə oynayan Fatma Muxtarova qəhrəmanın daxili aləmini açırdı. Onun baxışları həmişə dediyi sözlərlə uyğun gəlirdi. Onun iri qara gözlərində məhəbbət və nifrət eyni dərəcədə güclü idi".
Məlahətli ifası, özünəməxsus səhnə mədəniyyəti onun tez-tez bir teatrdan başqa bir teatra dəvət olunması ilə nəticələnir. Lakin Fatma Azərbaycan səhnəsində çıxış etmək arzusunda idi. Bu məqsədlə 1923-cü ildə Azərbaycan peşəkar teatrının 50 illiyi ilə bağlı bir təbrik məktubu göndərir. Məktubda belə yazırdı: “Gənc Azərbaycan teatrına rus opera səhnəsindəki ilk müsəlman qadından salam! Azərbaycan opera səhnəsində də ilk müsəlman qadın olmaq arzusu ilə yaşayıram...”.
Fatma Muxtarova 1923-cü ildə Bakıya gəlir. İlk olaraq J.Bizenin “Karmen” operasında səhnəyə çıxır. Bütün tamaşa boyu onun özünəməxsus ifası seyrçilər tərəfindən sürəkli alqışlarla qarşılanır. Həmin vaxt tamaşaçılar arasında olan tanınmış rus rəssamı İ.Brodski baş qəhrəmanı Fatma Muxtarovanın ifasında dinləyir və bu bənzərsiz sənətçini dünyanın ən gözəl Karmeni kimi dəyərləndirir.
Sənətkar 1928-ci ildə daimi yaşamaq üçün Bakıya köçür. Azərbaycan opera səhnəsində bənzərsiz obrazlar yaradır. Sənətin kamillik zirvəsinə çatan, vokal ifaçılığının ən zərif və emosional incəliklərini mənimsəyən aktrisa 1953-cü ilə qədər Azərbaycan Dövlət Opera və Balet Teatrının solisti olur.
Bu teatrın səhnəsində Marfa və Marina, (“Xovanşina” - M.Musorqski), Lyubaşa, Bahar (“Çar gəlini”, “Qar qız” – N.Rimski-Korsakov), Amneris, Madalena (“Aida”, “Trubadur”, “Riqoletto” - C.Verdi), Əzra (“Nizami” - Ə.Bədəlbəyli), Qrafinya Polina (“Qaratoxmaq qadın” - P.Çaykovski), Vanya (“İvan Susanin” - M.Qlinka) və s. obrazları yaradan Fatma Muxtarova tamaşaçıların yaddaşında əbədi iz salır. Mütəxəssislər Karmen partiyasını onun yaradıcılığının zirvəsi hesab ediblər. O bu partiyanı həm Azərbaycan, həm də rus dilində bənzərsiz tərzdə ifa edib.
Onu da deyək ki, Fatma Muxtarova müxtəlif opera teatrlarının səhnəsində klassik ifaçılardan Fyodor Şalyapin, Bülbül, Sergey Lemeşevlə birgə çıxış edib. Solist kimi dünyanın bir sıra konsert salonlarında möhtəşəm çıxışları sənətsevərlərin könlünü oxşayıb.
Fatma Muxtarova 1946-cı ildə Opera Teatrında "Karmen"i Azərbaycan dilində oxuyan yeganə şəxs idi. Bu tamaşada olan məşhur Azərbaycan bəstəkarı Qara Qarayev "Karmenin" (Fatma Muxtarovanın) vokal və səhnə ustalığını yüksək qiymətləndirmişdi.
Sen-Sansın "Samson və Dalila" operasında Dalila obrazını yüksək ustalıqla yaradan Fatma Muxtarova haqda gürcü rejissoru İ.Kvaliaşvili öz xatirələrində yazırdı:
"Sen-Sansın "Samson və Dalila" operası bizim opera səhnəmizdə həddən az qoyulurdu. Yəqin ki, buna səbəb Dalila rolunun ləyaqətli ifaçısının olmaması idi. Fatma Muxtarova sanki bu rol üçün yaranıb. Onun insanı heyran edən ahəngdar səsi, gözəl xarici görkəmi sanki ona təbiət tərəfindən bu rolu ifa etmək üçün bəxş edilib".
Həyatının son illəri...
Opera sahəsində böyük uğurlar qazanan Fatma xanım 1928-ci ildə Bakıya köçür və Azərbaycan opera səhnəsinin ən parlaq şəxsiyyətlərindən biri kimi fərqli obrazlar yaradaraq, 1953-cü ilə qədər dövlət opera teatrında işləyir.
Sonralar Fatma Muxtarova bir çox mükafatlara, o cümlədən, Azərbaycan SSR Xalq artisti fəxri adına layiq görülür. Nəvəsi Svetlana Kuroçkinanın sözlərinə görə, Fatma xanım ömrünün son günlərinə qədər öz dostlarını – Müslüm Maqomayevi, Hüseynqulu Sarabskini və ən ağır günlərində onun köməyinə gələn Murtuza Muxtarovu tez-tez xatırlayırdı.
Qısa arayış:
Fatma Səttar qızı Muxtarova 26 mart 1893-cü ildə Cənubi Azərbaycanın Urmiya şəhərində dünyaya göz açıb. O, kiçik yaşlarında olarkən ailəsi Rusiyaya köçərək Rostovda, bir neçə il sonra Sankt-Peterburqda məskunlaşırlar. Lakin ailə ağır məhrumiyyətlərlə üzləşir - Fatma atasını itirir. Peterburqda heç bir yaxın qohumu və simsarı olmayan ailə çətin duruma düşür. Gözəl və şirin səsli, rus dilində sərbəst danışmağı bacaran qızcığaz qürbət eldə bir parça çörək üçün ağır zəhmətlərə qatlaşır. Əvvəlcə şarmanka çalıb-oxuyur, sonralar ifaçılığını qarmonun müşayiəti ilə davam etdirir. Amma həyat heç də həmişə insana boz üzünü göstərmir. “Katya” təxəllüsü ilə tanınan Fatma çox keçmir rus meydan teatrının təmsilçilərinə qoşulur. Günlərin birində yeniyetmə yaşına qədəm basan Fatma xalq teatrı truppasının tərkibində Saratova gəlir. İstedadlı müğənnini təsadüfən “Saratovskiye vedomosti” qəzetinin redaktoru A.Arxangelski də dinləyir. Bu qarabəniz, gözləri nur saçan qızın məlahətli, ecazkar ifasına heyran olur. O, elə həmin gün bu barədə Saratov Konservatoriyasının professoru M.Medvedyevə danışır. Bu iki ziyalının xeyirxahlığı sayəsində o daha ciddi sənət aləminə qovuşur.
Rusiyada vətəndaş müharibəsi illərində Fatma Muxtarova təbliğat-konsert briqadalarının tərkibində çıxış etməyə başlayır. Qırmızı ordunun döyüş bölgələrində konsertlər verir. 1920-ci ildən başlayaraq Kazan, Sankt-Peterburq, Kiyev, Xarkov, Odessa və Tiflis opera teatrlarında səhnəyə çıxır. Avropa və rus klassik sənətkarlarının əsərlərinin füsunkar ifaçısı kimi şöhrət tapır.
Tiflis opera teatrının səhnəsində qazandığı nailiyyətlərə, milli opera sənətimizin inkişafındakı böyük xidmətlərinə görə vokal ustası 1936-cı ildə Gürcüstanın Əməkdar artisti, 1940-cı ildə isə Azərbaycanın Xalq artisti fəxri adlarına layiq görülür.
Korifey sənətkar Fatma xanım Muxtarova 1972-ci il, oktyabrın 19-da vəfat edib və İkinci Fəxri Xiyabanda dəfn olunub.
Son söz yerinə:
"Fatma Muxtarova hər şeydən əvvəl alovlu, vulkanik temperament deməkdir. Mən bütün həyatım boyu Muxtarova kimi yalnız bir qeyri-adi aktrisa gördüm.
Bu, çox illər əvvəl Moskvaya gəlmiş italyan tragiki De Qrasso idi. Fatma Muxtarova kimi o da sadə bir adam idi, yüksək mədəniyyət sahibi idi. Onun yaradıcılığı Muxtarovanın surətləri kimi çılğın idi. Onların hər ikisinə də təbiət xüsusi bir vergi bağışlayıb: qarşısıalınmaz intuisiya vergisi, ən yüksək həqiqətləri kəşf etmək vergisi”, - Bu sözləri 80 ildən artıq ömür yaşamış, bu ömrün 60 ildən çoxunu teatra həsr etmiş, dünyanın nəhəng opera ustalarını görmüş məşhur rejissor N.N.Boqolyubov dünya opera sənətinin ulduzlarından olan azərbaycanlı Fatma Muxtarova haqqında demişdi...
Azərbaycanın ilk peşəkar opera müğənnisi Fatma Muxtarova həmişə o zirvədə qala bildi...
Fatma xanım ömrünün sonlarında evdən bayıra çıxmırdı. "İstəmirəm qocalığımı görsünlər. İstəyirəm, məni həmişə gözəl Fatma kimi xatırlasınlar", - deyirdi...
İllər keçsə də, Azərbaycan tamaşaçısı öz Karmeninin – Fatma xanım Muxtarovanın arzusunu yerinə yetirir, onu daim gözəl Fatma kimi yada salır...
Nurlanə ƏLİYEVA,
Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü
MİA.AZ
Braziliyada güclü sel: 8 nəfər ölüb, 21 nəfər itkin düşüb
Çempionlar Liqası: alman komandası PSJ-ni devirdi
AVRO-2024: məşhur qapıçı "ofsayd"da saxlanıldı
Blinken Qəzza ilə İsrail arasındakı sərhəd qapısı ilə yəhudi qəsəbəsini ziyarət edib - FOTO
Paşinyan: "Delimitasiya prosesi mümkün qədər tez aparılmalıdır" - "Sərhəddə Müdafiə Nazirliyinin postları olmayacaq"
TFF-dən seçki açıqlaması: "İstəsələr belə, xeyri yoxdur" - "60 gündən tez seçki ola bilməz"
Bu gün sizi nə gözləyir? - BÜRCLƏR
FED yeni qərarını açıqladı
İsrail ordusu Nusayrat düşərgəsinə hücum edib - 1 ölü, 5 yaralı var
Lənkəran Regional Elmi Mərkəzində “Şəkinin ədəbi-mədəni mühiti və folklor” mövzusunda tədbir keçirilib - FOTOLAR
İşə düzəltmə və... - İcra başçısının adı sensasion məhkəmə işində hallandı: "134 mini və 20 min manatı ona verdim..."
Qazaxıstanda Azərbaycan və Ermənistan arasında danışıqları keçiriləcək - Tokayev anons verdi
Məhkəmə Qubad İbadoğlu haqqında daha bir qərar verdi
Prezident İlham Əliyev BMT Baş katibinin köməkçisini qəbul edib
Yeni nazirdən növbəti dəyişiklik - İdarə rəisi vəzifədən azad edildi, "İstintaq"ın rəis müavininə yüksək vəzifə verildi
Netanyahu yenə meydan oxudu: "Ora girəcəyik, başqa yolumuz yoxdur" - "Məhkəmənin qərarı bizim üçün yox hökmündədir"
Silahlı şəxs saxlanılıb - Hədə-qorxu gəldiyi üçün
Xankəndidə silah-sursat aşkarlanıb
Könül Mehtiyeva Avropa çempionatının finalına təyinat alıb
VI Ümumdünya Mədəniyyətlərarası Dialoq Forumu: İlham Əliyev çıxış edib (TAM MƏTN, FOTOLAR)
Dollar neçəyə olacaq? - Mərkəzi Bank yeni məzənnəni açıqladı
Baş direktor, müavini və şöbə müdiri... - Səhiyyə sahəsində yeni əməliyyat olub, saxlanılanlar var (ADLAR, Yenilənib
Bakının Nizami rayonunda dərəbəylikdir - İcra Hakimiyyətindən xəbərə reaksiya (FOTOLAR, YENİLƏNİB)
Prezident İlham Əliyev Zuhair Əlhartini ilə görüşüb (Yenilənib)
Türkiyədə 1 Mayla bağlı gərginlik: aksiyaçılarla polis toqquşdu, yaralılar var - FOTOLAR
İYİ Partiyada təhvil-təslim oldu - Akşener siyasətlə vidalaşıb
Türkiyə ordusu İraqda daha iki terrorçunu zərərsizləşdirib
İlham Əliyev Rusiyanın Baş ravvinini qəbul edib -FOTO
İlham Əliyev TDT-yə üzv və müşahidəçi dövlətlərin dini rəhbərlərindən ibarət nümayəndə heyətini qəbul edib (Yenilənib)
Kəlbəcərdə qəza: Türkiyə vətəndaşı ölüb
Ceyhun Bayramov UNESCO rəsmisi ilə müzakirə aparıb
İsrail prezidenti Blinkendən məhkəmə işinə görə kömək istədi - Dövlət katibi isə HƏMAS-ı günahlandırdı
İordan çayının qərb sahilində daha 20 fələstinli həbs olunub
"Fənərbağça"nın bosniyalı ulduzu: "Çempionluqla bağlı basqılara tab gətirə bilmirəm"
Mərkəzi Bank uçot dərəcəsini azaltdı: kredit faizləri necə olacaq?
Nigar Rüstəmli yeni vəzifəyə təyin olunub
Milli Məclsin daha bir deputatının mandatına xitam verilir
Dövlət Komitəsinin məsul şəxsinin oğlu qandallandı - Sensasion əməlinə görə (Yenilənib)
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
İstanbul su problemi təhlükəsindən xilas olub