"İstəmirəm qocalığımı görsünlər..." - Azərbaycanın ilk peşəkar opera müğənnisi Fatma Muxtarova haqda maraqlı məlumatlar + FOTOLAR
19-10-2020 [12:05]
Azərbaycanın məşhur opera müğənnisi Fatma Muxtarova parlaq şəxsiyyətinə, misilsiz istedadına və qeyri-adi xarici gözəlliyinə görə bu gün də sevilir.
19 oktyabr Azərbaycan müğənnisi (mezzo-soprano), Azərbaycan SSR Xalq Artisti, Gürcüstan SSR Əməkdar Artisti, Qırmızı Əmək Bayrağı və "Şərəf nişanı" ordenləri ilə təltif edilən Fatma Muxtarovanın xatirə günüdür.
Tembrinə görə çox xoşagələn, eyni zamanda qüvvətli metso-soprano səsin sahibi Fatma Muxtarova bu cür səs üçün yazılan çətin partiyaların öhdəsindən çox gözəl gəlirdi. Bunlardan "Qaratoxmaq qadın" operasından Polinanın partiyası, "Mazepa" operasından Lyubovun partiyası, "Çereviçki" operasından Saloxanın partiyası, "Qar qızı" operasından Baharın partiyası, "Faust" operasından Zibelin partiyasını qeyd etmək olar. Ancaq müğənninin yaradıcılığında Azərbaycan tarixinə daxil olan "Karmen" obrazı xüsusi yer tutur.
1923-cü ildə Bakıya gələn rus rəssamı Brodski opera teatrında J.Bizenin "Karmen" tamaşasında iştirak edir. Karmen rolunu Muxtarovanın ifasında dinləyir və Fatma Muxtarovanı dünyanın ən gözəl Karmeni adlandırır.
Karmen rolu Fatma xanımı əlçalmaz yüksəkliyə qaldırır. Xanım sənətçinin tərəf-müqabili Ağababa Bünyadzadə öz xatirələrində bununla bağlı yazırdı: "Fatma xanım Karmen rolunu ifa etdikdən sonra mən bu rolun çoxlu ifaçılarını görmüşəm. Lakin onun yaratdığı obraz mənim ürəyimdə əbədi iz qoyub gedib. Bütün varlığı ilə səhnədə oynayan Fatma Muxtarova qəhrəmanın daxili aləmini açırdı. Onun baxışları həmişə dediyi sözlərlə uyğun gəlirdi. Onun iri qara gözlərində məhəbbət və nifrət eyni dərəcədə güclü idi".
Məlahətli ifası, özünəməxsus səhnə mədəniyyəti onun tez-tez bir teatrdan başqa bir teatra dəvət olunması ilə nəticələnir. Lakin Fatma Azərbaycan səhnəsində çıxış etmək arzusunda idi. Bu məqsədlə 1923-cü ildə Azərbaycan peşəkar teatrının 50 illiyi ilə bağlı bir təbrik məktubu göndərir. Məktubda belə yazırdı: “Gənc Azərbaycan teatrına rus opera səhnəsindəki ilk müsəlman qadından salam! Azərbaycan opera səhnəsində də ilk müsəlman qadın olmaq arzusu ilə yaşayıram...”.
Fatma Muxtarova 1923-cü ildə Bakıya gəlir. İlk olaraq J.Bizenin “Karmen” operasında səhnəyə çıxır. Bütün tamaşa boyu onun özünəməxsus ifası seyrçilər tərəfindən sürəkli alqışlarla qarşılanır. Həmin vaxt tamaşaçılar arasında olan tanınmış rus rəssamı İ.Brodski baş qəhrəmanı Fatma Muxtarovanın ifasında dinləyir və bu bənzərsiz sənətçini dünyanın ən gözəl Karmeni kimi dəyərləndirir.
Sənətkar 1928-ci ildə daimi yaşamaq üçün Bakıya köçür. Azərbaycan opera səhnəsində bənzərsiz obrazlar yaradır. Sənətin kamillik zirvəsinə çatan, vokal ifaçılığının ən zərif və emosional incəliklərini mənimsəyən aktrisa 1953-cü ilə qədər Azərbaycan Dövlət Opera və Balet Teatrının solisti olur.
Bu teatrın səhnəsində Marfa və Marina, (“Xovanşina” - M.Musorqski), Lyubaşa, Bahar (“Çar gəlini”, “Qar qız” – N.Rimski-Korsakov), Amneris, Madalena (“Aida”, “Trubadur”, “Riqoletto” - C.Verdi), Əzra (“Nizami” - Ə.Bədəlbəyli), Qrafinya Polina (“Qaratoxmaq qadın” - P.Çaykovski), Vanya (“İvan Susanin” - M.Qlinka) və s. obrazları yaradan Fatma Muxtarova tamaşaçıların yaddaşında əbədi iz salır. Mütəxəssislər Karmen partiyasını onun yaradıcılığının zirvəsi hesab ediblər. O bu partiyanı həm Azərbaycan, həm də rus dilində bənzərsiz tərzdə ifa edib.
Onu da deyək ki, Fatma Muxtarova müxtəlif opera teatrlarının səhnəsində klassik ifaçılardan Fyodor Şalyapin, Bülbül, Sergey Lemeşevlə birgə çıxış edib. Solist kimi dünyanın bir sıra konsert salonlarında möhtəşəm çıxışları sənətsevərlərin könlünü oxşayıb.
Fatma Muxtarova 1946-cı ildə Opera Teatrında "Karmen"i Azərbaycan dilində oxuyan yeganə şəxs idi. Bu tamaşada olan məşhur Azərbaycan bəstəkarı Qara Qarayev "Karmenin" (Fatma Muxtarovanın) vokal və səhnə ustalığını yüksək qiymətləndirmişdi.
Sen-Sansın "Samson və Dalila" operasında Dalila obrazını yüksək ustalıqla yaradan Fatma Muxtarova haqda gürcü rejissoru İ.Kvaliaşvili öz xatirələrində yazırdı:
"Sen-Sansın "Samson və Dalila" operası bizim opera səhnəmizdə həddən az qoyulurdu. Yəqin ki, buna səbəb Dalila rolunun ləyaqətli ifaçısının olmaması idi. Fatma Muxtarova sanki bu rol üçün yaranıb. Onun insanı heyran edən ahəngdar səsi, gözəl xarici görkəmi sanki ona təbiət tərəfindən bu rolu ifa etmək üçün bəxş edilib".
Həyatının son illəri...
Opera sahəsində böyük uğurlar qazanan Fatma xanım 1928-ci ildə Bakıya köçür və Azərbaycan opera səhnəsinin ən parlaq şəxsiyyətlərindən biri kimi fərqli obrazlar yaradaraq, 1953-cü ilə qədər dövlət opera teatrında işləyir.
Sonralar Fatma Muxtarova bir çox mükafatlara, o cümlədən, Azərbaycan SSR Xalq artisti fəxri adına layiq görülür. Nəvəsi Svetlana Kuroçkinanın sözlərinə görə, Fatma xanım ömrünün son günlərinə qədər öz dostlarını – Müslüm Maqomayevi, Hüseynqulu Sarabskini və ən ağır günlərində onun köməyinə gələn Murtuza Muxtarovu tez-tez xatırlayırdı.
Qısa arayış:
Fatma Səttar qızı Muxtarova 26 mart 1893-cü ildə Cənubi Azərbaycanın Urmiya şəhərində dünyaya göz açıb. O, kiçik yaşlarında olarkən ailəsi Rusiyaya köçərək Rostovda, bir neçə il sonra Sankt-Peterburqda məskunlaşırlar. Lakin ailə ağır məhrumiyyətlərlə üzləşir - Fatma atasını itirir. Peterburqda heç bir yaxın qohumu və simsarı olmayan ailə çətin duruma düşür. Gözəl və şirin səsli, rus dilində sərbəst danışmağı bacaran qızcığaz qürbət eldə bir parça çörək üçün ağır zəhmətlərə qatlaşır. Əvvəlcə şarmanka çalıb-oxuyur, sonralar ifaçılığını qarmonun müşayiəti ilə davam etdirir. Amma həyat heç də həmişə insana boz üzünü göstərmir. “Katya” təxəllüsü ilə tanınan Fatma çox keçmir rus meydan teatrının təmsilçilərinə qoşulur. Günlərin birində yeniyetmə yaşına qədəm basan Fatma xalq teatrı truppasının tərkibində Saratova gəlir. İstedadlı müğənnini təsadüfən “Saratovskiye vedomosti” qəzetinin redaktoru A.Arxangelski də dinləyir. Bu qarabəniz, gözləri nur saçan qızın məlahətli, ecazkar ifasına heyran olur. O, elə həmin gün bu barədə Saratov Konservatoriyasının professoru M.Medvedyevə danışır. Bu iki ziyalının xeyirxahlığı sayəsində o daha ciddi sənət aləminə qovuşur.
Rusiyada vətəndaş müharibəsi illərində Fatma Muxtarova təbliğat-konsert briqadalarının tərkibində çıxış etməyə başlayır. Qırmızı ordunun döyüş bölgələrində konsertlər verir. 1920-ci ildən başlayaraq Kazan, Sankt-Peterburq, Kiyev, Xarkov, Odessa və Tiflis opera teatrlarında səhnəyə çıxır. Avropa və rus klassik sənətkarlarının əsərlərinin füsunkar ifaçısı kimi şöhrət tapır.
Tiflis opera teatrının səhnəsində qazandığı nailiyyətlərə, milli opera sənətimizin inkişafındakı böyük xidmətlərinə görə vokal ustası 1936-cı ildə Gürcüstanın Əməkdar artisti, 1940-cı ildə isə Azərbaycanın Xalq artisti fəxri adlarına layiq görülür.
Korifey sənətkar Fatma xanım Muxtarova 1972-ci il, oktyabrın 19-da vəfat edib və İkinci Fəxri Xiyabanda dəfn olunub.
Son söz yerinə:
"Fatma Muxtarova hər şeydən əvvəl alovlu, vulkanik temperament deməkdir. Mən bütün həyatım boyu Muxtarova kimi yalnız bir qeyri-adi aktrisa gördüm.
Bu, çox illər əvvəl Moskvaya gəlmiş italyan tragiki De Qrasso idi. Fatma Muxtarova kimi o da sadə bir adam idi, yüksək mədəniyyət sahibi idi. Onun yaradıcılığı Muxtarovanın surətləri kimi çılğın idi. Onların hər ikisinə də təbiət xüsusi bir vergi bağışlayıb: qarşısıalınmaz intuisiya vergisi, ən yüksək həqiqətləri kəşf etmək vergisi”, - Bu sözləri 80 ildən artıq ömür yaşamış, bu ömrün 60 ildən çoxunu teatra həsr etmiş, dünyanın nəhəng opera ustalarını görmüş məşhur rejissor N.N.Boqolyubov dünya opera sənətinin ulduzlarından olan azərbaycanlı Fatma Muxtarova haqqında demişdi...
Azərbaycanın ilk peşəkar opera müğənnisi Fatma Muxtarova həmişə o zirvədə qala bildi...
Fatma xanım ömrünün sonlarında evdən bayıra çıxmırdı. "İstəmirəm qocalığımı görsünlər. İstəyirəm, məni həmişə gözəl Fatma kimi xatırlasınlar", - deyirdi...
İllər keçsə də, Azərbaycan tamaşaçısı öz Karmeninin – Fatma xanım Muxtarovanın arzusunu yerinə yetirir, onu daim gözəl Fatma kimi yada salır...
Nurlanə ƏLİYEVA,
Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü
MİA.AZ
Konfrans liqası: hansı komandalar yarımfinala yüksəldi?
Keniyada matəm elan edilib - Baş Qərargah rəisi və yüksək rütbəli hərbçilər qəzada həlak olub
Almaniya kansleri: "Türkiyə şübhəsiz ki, mühüm strateji tərəfdaşdır"
Bayden: "Əmimi adamyeyənlər yeyib..."
Konfrans Liqası: "Aston Villa" penaltilərlə yarımfinala çıxıb
Zəhərli qələmlər, spreylər: Şimali Koreya dünyanı silkələyən viruslar yaradıb - "Nüvə silahından da təhlükəlidirlər"
Daha bir ölkə fransız diplomatlarını qovdu: "48 saata çıxın!"
Bu gün sizi nə gözləyir? - BÜRCLƏR
Türkiyədə güclü zəlzələ olub
Respublika Pediatriya Mərkəzi yaradılıb - Direktor təyinatı olub
Somalidə “Əş-Şəbab”a qarşı əməliyyat: təşkilatın 10 üzvü öldürülüb
Azercell ADA-nın Karyera Hazırlığı Həftəsində iştirak edir - FOTOLAR
Kəmaləddin Heydərovun daha bir şirkəti məhkəməyə verilib
Hacıqabulda qatar qadını vurub
Dollar neçəyə olacaq? - Mərkəzi Bank yeni məzənnəni açıqladı
Baş prokuror Çinə səfər edib
Nazir direktoru vəzifədən azad edib
Ramana qəsəbəsində 2 nəfər dəm qazından zəhərlənərək ölüb
Daha iki bankın əmlakları satışa çıxarılıb
Qubad İbadoğlunun cinayət işi yekunlaşıb
İcra başçısını söyən şəxsə 5 sutka verildi
Röya: "Ərə gedirəm, sevdimsə..." - VİDEO
Bakıda marketdən 8000 manatlıq spirtli içki oğurlanıb
Rəsmi Moskvadan azərbaycanlıların Ermənistandakı yurdlarına dönmələri barədə - Açıqlama
Zelenski Qərb liderlərinə "incik mesaj" verdi: "İsrailin səmasını qoruduğunuz kimi..."
Ağdamdakı Türkiyə-Rusiya Birgə Monitorinq Mərkəzinin fəaliyyəti dayandırılır - Türkiyə MN açıqladı
Azercell “GSMA M360 EURASIA” tədbirinə ev sahibliyi edəcək
Azərbaycan futbolu və ya mərc oyunlarında fırıldaq şübhəsi
Müəllimlərin sertifikatlaşdırılması başlayır
Fuad Quluzadənin cinayət işi məhkəməyə göndərilib
Sabahın hava proqnozu açıqlandı
Politoloq: "Azərbaycanın KTMT-yə üzvlüyü mümkün deyil" - "Bu, Paşinyanın əlini gücləndirəcək"
İstanbulda əməliyyat: daha bir terrorçu tutulub
Bu rayonların şagirdləri imtahan verəcək - DİM-dən xəbərdarlıq
Tanınmış aparıcı bahalı avtomobilini satışa çıxarıb - VİDEO
Qəbula keçid balları qaldırılır? - VİDEO
Rəqsanənin əmlaklarına niyə həbs qoyulub?
Mikayıl Cabbarova daha bir müavin təyin olunub - O, kimdir? (FOTO)
İsrail Qəzzaya bomba yağdırır: daha 17 nəfər həlak olub
Azərbaycan nefti ucuzlaşıb