12-03-2018 [11:08]
Məhəmməd Talıblı, iqtisadçı ekspert
Qədim mifologiyaya görə, IX əsrdə səlib yürüşünə çıxan öz qadının belinə "sədaqət kəməri” bağlayıb onun açarını onun boynundan asırmış. Məhz bu prosedurdan sonra arvadının ona xəyanət etməyəcəyinə əmin olub səfərə çıxarmış. Yeddi əsrlik yol gələn "sədaqət kəməri” XVI əsrdə maddiləşmiş forma aldı. Həmin kəmər hazırda İtalyanın muzeylərindən birində saxlanılır.
Əslində insanın müqəddəs dəyəri ifadə edən sədaqət simvolu təkcə muzey eksponatı olmalı deyil. Yaşantı olmalıdır. Düzdür, orada sədaqət intim münasibəti ifadə edən bağlılığı özündə ehtiva edir. Lakin, sədaqət bütün mənalarda şüurlu bağlılığa əsaslanırsa, buna güvənməyə doğrudan da dəyər. Sədaqət kor-koranə inam, tərsliyinə salıb bir yolu ömürlük yürümək öhdəliyi də olmalı deyil. Harada qırılacaqsa, orada dayanacsan. Harada dəyərlər dəyişəcəksə, orada qərarına yenidən baxacaqsan. Amma kiminsə acığına və ya konfortuna görə həyatını oda atmalısan ki, bunun "platonik sevgi” (Platonun konsepsiyası) olduğuna hamını inandırasan? Ölməlisən ki, qəhrəman desinlər? Lakin qəhrəmanlıq lazım olan yerdə də ölümü bəhanə etməli deyilsən.
Uzun illərdir bir siyasi cinahda təmsil olunanların yol gəldiyini diqqətlə təhlil edirəm. Yolun başında olanların bəzən başarsız olduqlarını, bəzən konyukturaya xidmət etdiklərini sezmək olur. Amma həmin siyasi çevrədə minlərlə saf və səmimi vətəndaşları özünə inandırmış bəzi liderciklərin davranışları məyusluq doğrur. Bəzi vətəndaşlarımız da siyasi liderlərlə ömürlük əhdi-peyman bağlaması kimi görünmələri onlarda daha çox siyasi fanatizmi möhkəmləndirir, nəinki siyasi sədaqəti ifadə edir. Bir papqası, bir də sədri olan partiyaya insan niyə bağlansın ki? Xalqın sözünü deyəcək qədər cəsarəti, siyasi fəhmi və intelekti olmayan liderə insan niyə ümid etsin ki? Burada heç bir siyasi sədaqətdən söhbət getmir. Şəxsi simpatiyaya görə siyasi sədaqət olar? Siyasi sədaqət eyni dəyərlərin seçimi, qərarların qəbulolunma legitimliyi və praktiki tərəflərin bölüşmək məsuliyyətini (mədəniyyətini) özündə ehtiva etməlidir. Bu mənada korafəhim bağlılığın və fanatikcəsinə itaətkarlığın sədaqət anlayışı ilə heç bir əlaqəsi olmadığını düşünürəm.
Zəmanənin dəyişən şərtlərinə uyğunlaşmanın zərurliliyi siyasiləri yeni axtarışlara və yeni birliklərə inteqrasiya etmələrinə imkan yaratmalıdır. Bəzi yalnış seçimlə bağlı "siyasi nigahlar” insanları inkişafdan saxlayan amilə çevrir. Siyasi sədaqət kor-koranə itaətkarlıq forması almağa başlayıb. Gerçək siyasi sədaqət rasional qərarvermə imkanı və onun elan edilən prisiplərə nə dərəcədə uyğunluğu ilə ölçülməlidir. Mən Azərbaycanda nə qədər istedadlı insan tanıyıram ki, hansısa dar siyasi maraq daşıyıcısı olan çevrələrdə istedadlarını məhv edir, özlərini "yandırırlar”. Özləri də şəxsi həyatlarından məmnun deyillər. Daha əvvəlki kimi həvəslə yazmırlar və oxumurlar. Mövcud şərtlər onların potensialını buxovlayır, şəxsiyyət kimliklərini əlindən alaraq onları ruhsuz varlığa çevrib. Sanki ümidsiz bir texnokratik robot şəklin alıblar. Rəsmi televiziyalarda hafiz hacıyevin savadlı formasıkimi çıxış edirlər, beynəlxalq tədbirlərdə mötədil və balanslı mütəxəssis obrazına girməyə çalışırlar, müxalif mediada isə demokrat libası geymiş əzabkeş kimi görünməyə can atırlar. Bu cür elastiklik onları təbii halından çıxarır. Süni və dəyişən obrazları onları rahat buraxmır. Maskalanmış davranış hər addımında belələrinə əzab verməlidir. Əgər etdiklərinin fərqindədirsə... Ən əsası odur ki, özü də bilir ki, özü deyil. Bəlkə bu yazıqların heç Qurani-Kərimin "Münafiqlər” sürəsindən xəbərləri də yoxdur.
Bəşər övladı səhv etməyin ona xas olduğunu bildiyi halda siyasi liderlərin bütün səhvlərinə dözür. Onun səhvdən xali olmadığını anladığı və gördüyü halda cəhənnəmin odunda özünü yandırmaqda davam edir. Amma həqiqətin açıq simasına üzünü çevirmir. Bütləşdirdiyi lideri daha çox əziz tutur, nəinki liderin də çətəri altına sığındığı ideologiyanı. Onun düşüncəsində bir lider axtarışı var. Bütləşdirdiyi liderin yalnışlıqlarının üstündən keçmək kimi az qala mənəvi öhdəliyin də çiyninə götürür. Amma liderinə yalnışları deyəcək qədər özündə cəsarət hissini görmür. Məhəmməd peyğəmbərin ibrətamiz bir fikri var: "Kim ki, peyğəmbərlərə inanırdı, onlar ölüb getdi. Kim ki, Allaha inanırdı, o, sağ-salamat və yerindədir.”
Dəyərlər sistemi və dəyişməz prinsiplər varsa, bu kifayət edir. O zaman insanlar onun qələbəsini hətta bir ömür boyu da görməyə bilərlər. Amma ondan usanmayacaqlar. Ona arxa çevirməyəcəklər. Zamana ehtiyacı olan ideologiya olduğunu anladığı üçün onun qələbəsinə qədər bütün acıları udub ləyaqətlə o günlərə kimi səbr edəcəklər. Yalançı küyə və asan qələbəyə səslədiyin kütlə isə səndən hər zaman qələbə təşnəsi üçün yorulduqlarını və X (iks) günü ilə bağlı hesab soracaqlar. İnsanlar cəmiyyətin hazırlanmasına və həmin ideyalar sisteminin aparıcı ideologiyaya çevrilməsi üçün edilən cəhdlərini belə bir insan ömrünə kifayət etməməsini də mümkün saymalıdırlar. Bu zaman belə onu tərk etmək ağlından keçməyəcək. Sadəcə ona hələlik özünün bəhrəsini verməyən bir ideoloji ağac kimi dərk edərək səbr edəcək. Onun formalaşma və məhsul verən dövrləri olduğunu anlayaraq təmkinli davranacaq. Sənin bir bağban olaraq hövsələsizliyin və ömrünün kifayət etməməsi səbəbindən meyvəni kal dərməyin də məqbul deyil. Sənin bu qeyri-peşəkarlığın yaxınlarının gözündə həmin ağacın bar verməyən ağac kimi tanınmasına şərait yarada bilər. Bu mərhələ insandan böyük olmağı və sanballı davranışı tələb edir.
Siyasi sədaqət ideologiyaya olmalıdır. Gəldi-gedər insanlar sənin ideologiyan deyil. Sənin sadaqətin insanların kollektiv şəkildə formalaşdırdıqları ideologiyalara olmalıdır. Yalnız mütərəqqi və doğub-doğulan sistemlərdə "sədaqət kəməri” bir qrup insanların və ya liderlərin deyil, insanlığın və ona xidmət edən ideologiyanın belinə bağlanmalıdır. Onda sən heç zaman məyus olmayacaqsan!
Sabahın hava proqnozu açıqlandı
Şolts: "Bakıda noyabrda keçiriləcək COP29 da uğurlu olacaq"
XİN sözçüsündən Avropa Parlamentinin qətnaməsinə reaksiya: "Bu, açıq siyasi sifarişindən başqa bir şey deyil"
Sensasion olay: partiya fəalı şantaj üçün özünü yerə atdı və... - Ancaq telefon çəkilişi iyrənc niyyəti deşifrə edib (VİDEO, FOTOLAR)
Şirvanda əməliyyat: saxlanılanlar var - FOTO
Nəsimi rayonunda akademik Zərifə Əliyevaya həsr olunmuş adlı tədbir keçirilib - FOTOLAR
İLHAM ƏLİYEV BERLİNDƏ TƏDBİRDƏ - FOTOLAR (Yenilənib)
“Neftçi”nin şikayətinə "yox" deyildi
Kılıçdaroğlu CHP sədrinə "təpindi": "Sarayla müzakirə deyil, mübarizə apararlar" - "Ərdoğanın qərarlarına ortaq olma"
MOSSAD HƏMAS LİDERLƏRİNİ ÖLDÜRMƏLİ, QƏZZA İSƏ YOX EDİLMƏLİDİR" - İsrailli nazir hökumətə səsləndi
Azərbaycan hökuməti Qorxmaz İbrahimliyə cərimə ödəyəcək - Qərar
"Yeni Klinika"da müəmma: mühafizə rəisi tutulub - Baş direktorun qohumu nədə ittiham olunur?
Nazir, komitə sədri və... - Onların qəbul günləri açıqlandı (CƏDVƏL)
Zəlimxan Məmmədlinin Gürcüstana giriş qadağası ləğv olundu: "İlham Əliyevə yurd həsrətimə son qoyduğu üçün..."
Azərbaycan nefti ucuzlaşıb
"Qəssam tuqayları": "İsrailin nəzarət postunu vurduq" - Bölgənin böyük hissəsində internet və rabitə yenə kəsilib
Türkiyə super liqası: ilk 5-lik və 1-ci liqaya yuvarlanacaq komandalar.. - Proqnoz verildi
"Qalatasaray"ın qapçısı yığma komanda ilə vidalaşdı
Füzuliyə daha 39 ailədən ibarət 140 nəfər köçürülüb
TRT 1-də yayımlanan serialın arxa planında rüsvayçılıq: 21 yaşlı saç ustasını zorlamaq istəyiblər
İsveç Latviyaya qoşun göndərəcək - Baş nazirdən açıqlama
ABŞ Suriyadakı bazalarını gücləndirir - 40 zirehli maşınla əlavə canlı qüvvə göndərilib
Rəsmi Moskvadan Baydenin gizli qərarına reaksiya: "Bu, Ukrayna üçün daha çox problem yaradacaq”
Bu gün sizi nə gözləyir? - BÜRCLƏR
Keçmiş klub prezidenti həbs edilib
Aprel çağırışı yekunlaşır - Xidmətdən açıqlama (FOTO)
Prezidentin köməkçiləri, şöbə müdirləri və... - Onların qəbul günləri açıqlandı (CƏDVƏL)
Azərbaycan-Ermənistan sərhədində 20 sərhəd dirəyi quraşdırılıb
"Bakcell" ilə innovasiya dövrü başlayır - Açıqlama (FOTOLAR)
Xankəndidə yenə silah-sursat tapılıb
DSMF sədri də vəzifədən çıxarıldı
Energetika Nazirliyində Macarıstan XİN başçısı ilə görüş olub
Elnur Əliyev: "Azərbaycan inkişafının yeni mərhələsinə qədəm qoyub"
AĞACLARI KƏSİR, SONRA TİKİNTİ APARIRLAR: Yaşıllaşdırma idarəsi isə... - Bakıda daha bir yaşıl soyqırıma nazirlikdən gecikmiş reaksiya (FOTOLAR)
Qırğızıstan Prezidentinə Qarabağ atı hədiyyə edilib - FOTO
Dollar neçəyə olacaq? - Mərkəzi Bank yeni məzənnəni açıqladı
Buraxılış imtahanlarında ən yüksək nəticənı hansı rayonların şagirdləri göstərib? - DETALLAR
Qırğızıstan Prezidentinin Azərbaycana dövlət səfəri başa çatıb
ƏƏSMN-ə nazir əvəzi təyin olundu - Sərəncam