12-03-2018 [11:08]
Məhəmməd Talıblı, iqtisadçı ekspert
Qədim mifologiyaya görə, IX əsrdə səlib yürüşünə çıxan öz qadının belinə "sədaqət kəməri” bağlayıb onun açarını onun boynundan asırmış. Məhz bu prosedurdan sonra arvadının ona xəyanət etməyəcəyinə əmin olub səfərə çıxarmış. Yeddi əsrlik yol gələn "sədaqət kəməri” XVI əsrdə maddiləşmiş forma aldı. Həmin kəmər hazırda İtalyanın muzeylərindən birində saxlanılır.
Əslində insanın müqəddəs dəyəri ifadə edən sədaqət simvolu təkcə muzey eksponatı olmalı deyil. Yaşantı olmalıdır. Düzdür, orada sədaqət intim münasibəti ifadə edən bağlılığı özündə ehtiva edir. Lakin, sədaqət bütün mənalarda şüurlu bağlılığa əsaslanırsa, buna güvənməyə doğrudan da dəyər. Sədaqət kor-koranə inam, tərsliyinə salıb bir yolu ömürlük yürümək öhdəliyi də olmalı deyil. Harada qırılacaqsa, orada dayanacsan. Harada dəyərlər dəyişəcəksə, orada qərarına yenidən baxacaqsan. Amma kiminsə acığına və ya konfortuna görə həyatını oda atmalısan ki, bunun "platonik sevgi” (Platonun konsepsiyası) olduğuna hamını inandırasan? Ölməlisən ki, qəhrəman desinlər? Lakin qəhrəmanlıq lazım olan yerdə də ölümü bəhanə etməli deyilsən.
Uzun illərdir bir siyasi cinahda təmsil olunanların yol gəldiyini diqqətlə təhlil edirəm. Yolun başında olanların bəzən başarsız olduqlarını, bəzən konyukturaya xidmət etdiklərini sezmək olur. Amma həmin siyasi çevrədə minlərlə saf və səmimi vətəndaşları özünə inandırmış bəzi liderciklərin davranışları məyusluq doğrur. Bəzi vətəndaşlarımız da siyasi liderlərlə ömürlük əhdi-peyman bağlaması kimi görünmələri onlarda daha çox siyasi fanatizmi möhkəmləndirir, nəinki siyasi sədaqəti ifadə edir. Bir papqası, bir də sədri olan partiyaya insan niyə bağlansın ki? Xalqın sözünü deyəcək qədər cəsarəti, siyasi fəhmi və intelekti olmayan liderə insan niyə ümid etsin ki? Burada heç bir siyasi sədaqətdən söhbət getmir. Şəxsi simpatiyaya görə siyasi sədaqət olar? Siyasi sədaqət eyni dəyərlərin seçimi, qərarların qəbulolunma legitimliyi və praktiki tərəflərin bölüşmək məsuliyyətini (mədəniyyətini) özündə ehtiva etməlidir. Bu mənada korafəhim bağlılığın və fanatikcəsinə itaətkarlığın sədaqət anlayışı ilə heç bir əlaqəsi olmadığını düşünürəm.
Zəmanənin dəyişən şərtlərinə uyğunlaşmanın zərurliliyi siyasiləri yeni axtarışlara və yeni birliklərə inteqrasiya etmələrinə imkan yaratmalıdır. Bəzi yalnış seçimlə bağlı "siyasi nigahlar” insanları inkişafdan saxlayan amilə çevrir. Siyasi sədaqət kor-koranə itaətkarlıq forması almağa başlayıb. Gerçək siyasi sədaqət rasional qərarvermə imkanı və onun elan edilən prisiplərə nə dərəcədə uyğunluğu ilə ölçülməlidir. Mən Azərbaycanda nə qədər istedadlı insan tanıyıram ki, hansısa dar siyasi maraq daşıyıcısı olan çevrələrdə istedadlarını məhv edir, özlərini "yandırırlar”. Özləri də şəxsi həyatlarından məmnun deyillər. Daha əvvəlki kimi həvəslə yazmırlar və oxumurlar. Mövcud şərtlər onların potensialını buxovlayır, şəxsiyyət kimliklərini əlindən alaraq onları ruhsuz varlığa çevrib. Sanki ümidsiz bir texnokratik robot şəklin alıblar. Rəsmi televiziyalarda hafiz hacıyevin savadlı formasıkimi çıxış edirlər, beynəlxalq tədbirlərdə mötədil və balanslı mütəxəssis obrazına girməyə çalışırlar, müxalif mediada isə demokrat libası geymiş əzabkeş kimi görünməyə can atırlar. Bu cür elastiklik onları təbii halından çıxarır. Süni və dəyişən obrazları onları rahat buraxmır. Maskalanmış davranış hər addımında belələrinə əzab verməlidir. Əgər etdiklərinin fərqindədirsə... Ən əsası odur ki, özü də bilir ki, özü deyil. Bəlkə bu yazıqların heç Qurani-Kərimin "Münafiqlər” sürəsindən xəbərləri də yoxdur.
Bəşər övladı səhv etməyin ona xas olduğunu bildiyi halda siyasi liderlərin bütün səhvlərinə dözür. Onun səhvdən xali olmadığını anladığı və gördüyü halda cəhənnəmin odunda özünü yandırmaqda davam edir. Amma həqiqətin açıq simasına üzünü çevirmir. Bütləşdirdiyi lideri daha çox əziz tutur, nəinki liderin də çətəri altına sığındığı ideologiyanı. Onun düşüncəsində bir lider axtarışı var. Bütləşdirdiyi liderin yalnışlıqlarının üstündən keçmək kimi az qala mənəvi öhdəliyin də çiyninə götürür. Amma liderinə yalnışları deyəcək qədər özündə cəsarət hissini görmür. Məhəmməd peyğəmbərin ibrətamiz bir fikri var: "Kim ki, peyğəmbərlərə inanırdı, onlar ölüb getdi. Kim ki, Allaha inanırdı, o, sağ-salamat və yerindədir.”
Dəyərlər sistemi və dəyişməz prinsiplər varsa, bu kifayət edir. O zaman insanlar onun qələbəsini hətta bir ömür boyu da görməyə bilərlər. Amma ondan usanmayacaqlar. Ona arxa çevirməyəcəklər. Zamana ehtiyacı olan ideologiya olduğunu anladığı üçün onun qələbəsinə qədər bütün acıları udub ləyaqətlə o günlərə kimi səbr edəcəklər. Yalançı küyə və asan qələbəyə səslədiyin kütlə isə səndən hər zaman qələbə təşnəsi üçün yorulduqlarını və X (iks) günü ilə bağlı hesab soracaqlar. İnsanlar cəmiyyətin hazırlanmasına və həmin ideyalar sisteminin aparıcı ideologiyaya çevrilməsi üçün edilən cəhdlərini belə bir insan ömrünə kifayət etməməsini də mümkün saymalıdırlar. Bu zaman belə onu tərk etmək ağlından keçməyəcək. Sadəcə ona hələlik özünün bəhrəsini verməyən bir ideoloji ağac kimi dərk edərək səbr edəcək. Onun formalaşma və məhsul verən dövrləri olduğunu anlayaraq təmkinli davranacaq. Sənin bir bağban olaraq hövsələsizliyin və ömrünün kifayət etməməsi səbəbindən meyvəni kal dərməyin də məqbul deyil. Sənin bu qeyri-peşəkarlığın yaxınlarının gözündə həmin ağacın bar verməyən ağac kimi tanınmasına şərait yarada bilər. Bu mərhələ insandan böyük olmağı və sanballı davranışı tələb edir.
Siyasi sədaqət ideologiyaya olmalıdır. Gəldi-gedər insanlar sənin ideologiyan deyil. Sənin sadaqətin insanların kollektiv şəkildə formalaşdırdıqları ideologiyalara olmalıdır. Yalnız mütərəqqi və doğub-doğulan sistemlərdə "sədaqət kəməri” bir qrup insanların və ya liderlərin deyil, insanlığın və ona xidmət edən ideologiyanın belinə bağlanmalıdır. Onda sən heç zaman məyus olmayacaqsan!
"Fənərbaxça" Konyada vacib xal itiirb
Vaqif Səmədoğlunun 85 illik yubileyinə həsr edilmiş poeziya müsabiqəsinin ilkin seçimi olub - SİYAHI
HƏMAS-la İsrail atəşkəsə razılaşıb? - İsrail təsdiqləmir, şərtlər də gizli saxlanılır
Paşinyan Moskvaya gedir - Putinlə ikitərəfli görüş olacaq
Bakıda külək güclənəcək, yağış intensivləşəcək - Xəbərdarlıq
Azərbaycanla Ermənistan arasında 40 sərhəd dirəyi quraşdırılıb
Qarabağ zonasında 2046.3 hektar ərazi minalardan təmizlənib
Dövlət qulluğuna imtahan keçiriləcək
DSMF-də rəsmi yoxlama başlayıb - Açıqlama
Slovakiyanın Baş naziri Azərbaycana gəlir
Bakı dünyanın "İdman Paytaxtı” seçilib
Dövlət Komitəsi ilə “Bakcell” arasında memorandum imzalandı
Dollar neçəyə olacaq? - Mərkəzi Bank yeni məzənnəni açıqladı
SABİQ DEPUTATIN RAMİZ MEHDİYEVƏ ŞOK MƏKTUBU ÜZƏ ÇIXDI: "Hörmətli ağsaqqalım..." - "Bəlkə, özləri yazıb "qol" çəkiblər?" - FOTO (YENİLƏNİB)
Rezidenturaya qəbulun nəticələri açıqlanıb
RUSİYA UKRAYNANI ADDIM-ADDIM ƏLƏ KEÇİRİR: "Xarkov və Donetskdə daha iki yaşayış məntəqəsi nəzarətə götürülüb"
Qəzzada savaşın 213-cü günü: ölənlərin sayı artlb
Hakim: "AMEA-nın vitse-prezidenti bilərəkdən, ya bilməyərəkdən cavab vermir" - Qalmaqallı məhkəmə (FOTOLAR)
Keçmiş komitə sədri hakim qarşısına çıxarılır - Korrupsiya ittihamı
Türkiyədə ağır qəza: 8 nəfər ölüb, çoxlu sayda yaralı var - FOTOLAR
Ağdərə və Qubadlıda insan qalıqları tapılıb - Prokurorluq araşdırma aparır (Yenilənib)
Joze Mourinyo Türkiyəyə gəlir - İki illik razılaşma əldə olunub
ABŞ səfiri Füzuli və Şuşada - FOTOLAR (YENİLƏNİB)
Putin beşinci dəfə and içəcək
QMİ Məhərrəmlik ayının başlanacağı tarixi açıqladı
Prezident İlham Əliyev Həştərxan vilayətinin qubernatorunu qəbul edib - FOTO (Yenilənib)
Emin Əmrullayev yola saldı: nazir həmkarı özünə müşavir götürdü - Sabiq mətbuat katibi vəzifəyə təyin olunub
Azərbaycanla daha bir ölkə arasında viza tələbi aradan qaldırılıb
Gömrük Komitəsinin sədri özünə daha bir müşavir götürüb
Sabahın hava proqnozu açıqlandı
Prezident İlham Əliyevdən daha bir - Dəyişiklik
ABŞ-da unikal hadisə: qadın 10 həftə ərzində lotoda iki dəfə 1 milyon dollar qazanıb - "Qənaətlə xərcləyəcəm"
Dövlət xidməti rabitə müəssisələrini "vurdu": “Telefon xidmətlərinə görə əlavə ödənişlər tələb edilir” - Xəbərdarlıq
Anar Məmmədli ev dustaqlığına buraxılmadı - Məhkəmə iclası
Quş qripinə qarşı epizootoloji monitorinqlər keçiriləcək
İki həftə əvvəl "ərim məni döyür" harayı çəkən müğənni ölüm xəbərindən dərhal sonra dəyişdi: "Andımıza sadiq qaldıq, canım yoldaşım"
İsrail əsgərləri Tulkerim qaçqın düşərgəsini mühasirəyə alıb
SABİQ NAZİRİN OĞLUNUN ADI HALLANAN MƏHKƏMƏ PROSESİ: "90 milyon manat ayrılmışdı..." (Yenilənib)
Qəbul imtahanına qeydiyyat başa çatır
Qubad İbadoğluna elektron qolbaq taxılıb
İnəkdən quş qripinə yoluxan var - "Gözləri qıpqırmızı olub"
Neft Fondu əməkdaşları 3 günlük istirahətə 118 min manat xərcləyəcək