21-04-2017 [11:22]
Tanınmış iqtisadçı Qulu İbrahmli manatın məzənnəsi ilə bağlı maraqlı açıqlama və təhlillərini bölüşüb.
Mia.az "Cümhuriyət” qəzetinə istinadən həmin təhlili oxucularına təqdim edir:
***
Xüsusən manatın 2015-ci ildəki ikinci kəskin devalvasiyası və ondan sonrakı ucuzlaşması ilə bağlı mənim mövqeyim lap əvvəldən belə olub ki, manatın ucuzlaşması ilə Azərbaycan Beynəlxalq Bankı (ABB) problemi arasında birbaşa əlaqə vardır.
Məhz ABB-nin problemli kreditlərinin Aqrarkreditə ötürülməsi müqabilində Mərkəzi Bankın (AMB) havadan emissiyaya yol verməklə ABB-yə vəsait ayırması, AMB-nin balansında tarazlığın pozulmasına səbəb olur və bu da öz növbəsində manatın inzibati yolla süni ucuzlaşdırılmasını labüd edib. Mövcud olmuş məzənnə rejimi "ABB sindromlu məzənnə rejimi” olub. ABB-nin sağlamlaşdırılması üçün çox yanlış mexanizm müəyyən olundu.
2016-cı ilin ikinci yarısından sonra manatın əhəmiyyətli dərəcədə ucuzlaşması da ABB-yə vəsait ayrılmasının növbəti mərhələsi ilə bağlı olub. Məhz 2017-ci ildən Dövlət Neft Fondundan AMB-yə transfertlər nəzərdə tutulması manatın ABB probleminə görə labüd süni ucuzlaşdırılmasının davam etdirilməsinin qarşısını alıb.
Çox təəssüflər olsun ki, 2017-ci ilin fevral ayından manatın dəyər qazanmasımətbuatda guya dövriyyədə manat qıtlığının olması ilə əlaqələndirilməyə başlanıldı. Halbuki rəsmi monetar statistikadan da görünür ki, pul bazasının əsas tərkibi olan "Dövriyyədə nağd pul" məbləği 2017-ci ilin həm yanvar, həm də fevral ayında 6,5 milyard manat olub ki, bu da son 19 ay ərzində, yəni,2015-ci ilin avqust ayından 2017-ci ilin fevral ayınadək olan dövrdə bütün aylardakından (2016-dekabr istisna olmaqla), həmçinin 2016-ci ilin orta aylıq göstəricisindən (6,1 milyard) yüksək olub. Fevral ayında 6,0 milyard manat olan "Banklardan kənarda nağd pul” və "Banklardakı nağd manat” komponentləri üzrə müqayisə aparsaq, vəziyyət təqribən qeyd etdiyimiz kimidir. Kommersiya banklarının kassasında son 19 ay ərzində hər ay 500-600 milyon manat olub, həmin dövrdə orta aylıq göstərici 572,0 milyon manat təşkil edib. 2017-ci ilin yanvar və fevral aylarında banklarda, müvafiq olaraq, 618,1 və 541,1 milyon manat nağd manat olub.
İqtisadiyyatın kiçilməsini də nəzərə almaq lazımdır. Hesab edirəm ki, dövriyyədə manat qıtlığı və əlavə manat kütləsinin buraxılmasından sonra manatın ucuzlaşacağı ilə bağlı söylənilənlər təbliğata xidmət edir. Kimlərsəya bilərəkdən, ya da bilməyərəkdən bu təbliğata xidmət edir. Ona görə ki, Mərkəzi Bankın havadan emissiya ilə ABB-yə ayrıdığı vəsaitlərdən 6,0 milyard manatı (2016-cı ilin birinci yarısının rəqəmi) və bəlkə də daha çoxu Mərkəzi Banka illik 5%-lə depozit yatırılıb. Azərbaycan Beynəlxalq Bankı bu vəsaiti gələcək aylarda Mərkəzi Bankdakı hesabından çıxara, dövriyyədəki manat kütləsi arta bilər. İndidən ictimai rəy hazırlanır. Manata real təhlükə bu depozitdir.
2016-cı ilin dövlət büdcəsinin icrası ilə Mərkəzi Bankın analitik balansı düz gəlmir
Fizika, kimya elminin araşdırmalar üçün öz laboratoriyaları olduğu kimi, pul siyasətinin də əsas laboratoriyası Mərkəzi Bankın icmal və analitik balansları, pul-kredit statistikasıdır. Məhz balans maddələrinin vəziyyəti və onlarda baş verən dəyişikliklər araşdırılmalıdır. Əks halda, söylənən fikirlərin heç bir elmi əsası olmaz.
Əgər manatın məzənnəsi ilə pul bazası arasında əlaqəni və ümumilikdə yürüdülən pul siyasətini elmi əsaslarla ciddi şəkildə kimsə həqiqətən araşdırıb dərinliklərə baş vursaydı, dərinliklərdən "quru” deyil, müəyyən məsələlərə bulaşıb "yaş” çıxmalıydı. Məsələn, Beynəlxalq Bankın Mərkəzi Banka "yatırdığı” depozitin manatın məzənnəsinə olan təsirlərini görməliydi. Halbuki bu məbləğ, həm Mərkəzi Bankın rəsmi xalis valyuta ehtiyatlarının manat ifadəsində məbləğinə, həm də pul bazasına təqribən bərabərdir. Bu boyda təsiri görməmək olarmı?!2016-cı ilin dövlət büdcəsinin icrası barədə məlumatla, daha doğrusu Neft Fondundan illik edilməli transfertin yarıya qədərinin ilin sonuncu ayında – dekabrda baş verməsi ilə Mərkəzi Bankın analitik balansı arasında uyğunsuzluğu görməli idi, müəyyən şübhələr yaranmalıydı.
Pul bazası barədə Mərkəzi Bankın məlumatı düz deyil
Hesab edirəm ki, Mərkəzi Bankın pul bazası barədə statistikası konseptual baxımdan yanlışdır. Əslində, pul bazası elan olunandan daha çoxdur. Məsələn, Dövlət Xəzinədarlığının Mərkəzi Bankdakı hesablarında saxlanılan vergi ödəyicilərinin ƏDV depozit hesabı məbləğləri pul bazasına salınırmı? Halbuki bu məbləğlər də pul bazasına daxil edilməlidir. Beynəlxalq Bankın Mərkəzi Bankdabloklaşdırılan xarici valyutası da dollarla pul bazasına daxil edilməyib. ABB-nin MB-dakı bəhs etdiyim manat depozitinə də, əslində, pul bazası kimi baxmaq lazımdır. Bu vəsaitlərin iqtisadiyyata daxil olma forması fərqlənsə də, emissiya təsirləri dövriyyədəki nağd vəsaitlərlərlə eyni gücə malikdir.Qeyd edilənləri nəzərə alanda görürük ki, MB-ın analitik balansında "Mərkəzi Bankın pulu” tarixində rekord həddə çatıb.
Fevralda manatın məzənnəsi ilə bağlı nə baş verib?
2017-ci ilin 02 fevralında çərşənbə axşamı manat pik həddə ucuzlaşdırılb USD/AZN məzənnəsi 1,9200 manata yüksəldilib və fevralın 16-da (yenə çərşənbə axşamı)ayınən aşağı səviyyəsi olan 1,7296 manata salınıb, növbəti gün isə yenidən manat ucuzlaşdırılmağa (1,7352) başlanıb.
Hesab edirəm ki, bu hal təsadüfi olmayıb. İki həftə ərzində ABB-nin problemli kreditlərinin növbəti hissəsinin ötürülməsinin və ona vəsait ayrılmasının baş verdiyini düşünürəm. Fikrimcə,fevralın 2-də ABB-nin dollarla olan problemli aktivləri ən yüksək məzənnə əsasında (1,92) manatla qiymətləndirilib Aqrarkreditə ötürülüb ki, Mərkəzi Bankdan daha çox vəsait alınsın.Fevralın 15-16-da da Neft Fondundan Mərkəzi Banka valyuta transferti məbləğindən ABB-yə xarici valyuta ödənib. Ona görə də manat həmin gün bahalaşdırılıb ki, daha çox xarici valyuta ödənsin. Fevralın sonrakı günlərində manat yenidən ucuzlaşdırılb.
Hazırda manatın gələcək məzənnəsi "ABB sindromlu məzənnə rejimi”ndən və Beynəlxalq Bankın Mərkəzi Bankdakı depozit hesabındakı məbləğin taleyindən asılıdır. "Təbliğatçılar” bu depozitin indi hansı məbləğdə olduğunu ilk növbədə araşdırıb, sonra proqnozlar versinlər.
Türkiyə İrana "Akıncı" PUA-sı və "Cougar" göndərdi
Okan Buruk: "Fənərbağça"nın itirəcəyi heç nə yox idi"
"İranın xahişi əsasında sürətli peyk xəritəçəkmə xidmətimizi aktivləşdirdik" - Aİ-dən ard-arda açıqlamalar
RƏİSİNİ MÜŞAİYƏT EDƏN HELİKOPTERLƏR GERİ DÖNƏRƏK 20 DƏQİQƏ ONU AXTARIB: "Prezidentlə olan iki nəfərlə..."
Rusiya XİN-dən Tehrana ismarıc: "Qəzanın səbəblərinin araşdırılmasına kömək etməyə hazırıq"
Arda Gülərin atdığı qollar "Real Madrid"in karına gəlmədi - 8 qolluq matçda norveçli 4 qol vurub
"Arsenal"ın qələbəsi yetmədi, "Mançester Siti" çempion oldu - Klopp azarkeşlərlə vidalaşıb
Bu gün sizi nə gözləyir? - BÜRCLƏR
Qəzzada savaş: daha 70 nəfər həlak olub
ABŞ: "İran prezidenti ilə bağlı prosesi diqqətlə izləyirik"
İran prezidenti və XİN başçısının olduğu müəmmalı helikopter qəzası: Rəisi ilə XİN başçısının yeri müəyyənləşib?(Yenilənib)
Türkiyə XİN: "Rəisinin axtarışına hər cür dəstəyə hazırıq"
Yevlaxda ər arvadını öldürüb
"Fənərbağça" "Qalatasaray"ı evində "yıxdı"
1918-ci ildə qurulan Azərbaycan...
Rəsmi Bakıdan Rəisinin qəzaya düşməsi ilə bağlı daha bir mesaj: "Bütün lazımi dəstəyi verməyə hazırıq"
Prezident İlham Əliyevdən İbrahim Rəisinin qəzaya düşməsi xəbərinə reaksiya: "Xəbər bizi ciddi şəkildə narahat etdi"
İLHAM ƏLİYEVLƏ RƏİSİ SƏRHƏDDƏ BİR ARAYA GƏLDİ: "Heç kim bizim aramıza girə bilməz" - Hidroqovşaqların açılışı oldu (FOTOLAR) -Yenilənir
Latviya Parlamentinin sədri Azərbaycanda belə qarşılandı - FOTOLAR
DİN-dən xaricə oxumağa getmək istəyənlər xəbərdarlıq: "Mütləq..."
Zakir Həsənov daha bir idarə rəisini vəzifədən azad edib
Müsavat Partiyasının Qadınlar Təşkilatının sədri istefa verdi - Gülağa Aslanlı isə "Xəbərimiz yoxdur" deyir
Mehdi niyə həbsi seçdi?
Hikmət Hacıyev: "ABŞ Sülh İnstitutuna təşəkkür edirik”
Bu gün sizi nə gözləyir? - BÜRCLƏR
Ukrayna boksunun azərbaycanlı ulduzu: Camal Quliyev 5 qat ölkə çempionu oldu - VİDEO
İsa Qəmbərin 6 müavini bəlli oldu - Arif Hacılı Məclisin sədri, 13 nəfər isə Divan üzvü seçildi (SİYAHI)
Prezident və birinci xanım Zəngilan və Cəbrayılda - “Ağalı” hotelinin açılışı oldu, yeni kənd və qəsəbələrin təməli qoyuldu (Yenilənib)
Nəsimi rayonunda narkomaniya ilə mübarizə mövzusunda növbəti maarifləndirici tədbir keçirilib - FOTOLAR
GENERAL KOMANDAN OLDU - MN-də yeni təyinat (FOTO)
Nəsimi rayonunda “Yaşıl dünya naminə həmrəylik ili” çərçivəsində silsilə tədbirlər davam edir - FOTOLAR
Oğuzda yaşlı qadını döyərək pulunu əlindən alan şəxs saxlanılıb
Dövlət Agentliyində israfçılıq: iki mərtəbəli binanın təmirinə 607 min manat xərclənəcək
YAP funksionerindən 25 partiya lideri ilə görüş haqda açıqlama: "Onlar dialoqun fəal iştirakçılarıdır"
İlham Əliyevlə Lukaşenko Füzuli və Şuşada: yeni işlərlə tanış olublar - FOTOLAR (Yenilənib)
Bu gün sizi nə gözləyir? - BÜRCLƏR
İsrailin daha bir hərbçisi həlak olub
Hikmət Hacıyev ABŞ Prezidentinin müşaviri ilə görüşüb: "Ceyk Sallivan ilə çox məzmunlu görüş baş tutdu və..."
Putin Çinə yolüstü mühüm mesajlar verdi: "Ukrayna ilə arada təhlükəsiz zonası yaradacağıq" - "ABŞ axmaqdır"
Belarus Prezidentinin Azərbaycana səfəri başa çatıb - FOTOLAR
Vaqif Səmədoğlu 85 illik yubileyinə həsr edilmiş müsabiqə: finalçılar bəlli olub - SİYAHI
Azercell ADA-nın Karyera Hazırlığı Həftəsində iştirak etdi - FOTOLAR
Aparıcı Samirə Mustafayeva AzTV-dən ayrılıb - Açıqlama
SƏNƏDSİZ EVLƏRƏ "KUPÇA" VERİLƏCƏK - Detallar
Təşkilat sədri saxlanılıb - Xalası oğlunun şikayəti əsasında
Buraxılış imtahanının nəticələri açıqlandı - 16 nəfər maksimal bal toplayıb (SİYAHI)
Sergen Yalçın "Beşiktaş"a 3 şərt qoydu: "9 oyunçu getməli və..."