Heydər Əliyev Fondu Şəki Xan məscidi-qəbiristanlıq kompleksini bərpa edib
02-12-2022 [19:02]
Dekabrın 2-də Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev, birinci xanım Mehriban Əliyeva və qızları Leyla Əliyeva Heydər Əliyev Fondu tərəfindən Şəki Xan məscidi kompleksində aparılmış bərpa işləri ilə tanış olublar.
Mia.az xəbər verir ki, Prezidentin köməkçisi Anar Ələkbərov dövlətimizin başçısı İlham Əliyevə, birinci xanım Mehriban Əliyevaya və Leyla Əliyevaya kompleksdə aparılmış bərpa işləri barədə məlumat verib.
Bildirilib ki, Şəki Xan məscidi kompleksi əsaslı bərpa işlərindən sonra istifadəyə verilib. Tarixi Şəki Xan məscidində bərpa işləri 2021-ci ilin may ayından etibarən Heydər Əliyev Fondu tərəfindən həyata keçirilib. Heydər Əliyev Fondu bərpa işləri ilə yanaşı, qazıntılar zamanı aşkar olunan və Şəki xanı nəslinə aid olduğu ehtimal edilən skelet nümunələri üzrə tədqiqatların aparılmasına da dəstək göstərib.
Qeyd edilib ki, məscid kompleksi ərazisindəki bərpa işləri Dövlət Turizm Agentliyinin sifarişi ilə Memarlıq və İnşaat Universiteti tərəfindən hazırlanan layihə əsasında aparılıb. Ölkə əhəmiyyətli abidə siyahısında olan məscid xanlıqlar dövrünə (1745-1750-ci illər) aid edilir. Tarixi məlumatlara və üzərində qeyd edilən kitabələrə əsasən, məscid Hacı Məhəmmədhüseyn xan tərəfindən inşa olunub.
Məscidin yanında yerləşən qəbiristanlıqdakı əsas 13 qəbir xan nəslinin nümayəndələrinə aiddir. Qəbiristanlıqda yalnız xan nəslinin nümayəndələri dəfn olunduğundan “Xan qəbiristanlığı” adı verilib.
Diqqətə çatdırılıb ki, məscidin 21 metrlik minarəsi bişmiş kərpic və əhəng məhlulundan istifadə edilməklə inşa olunub. Burada eyvana qalxmaq üçün dairəvi pilləkən var. Məscidin ön fasadında olan tağvari eyvan isə məscidə xüsusi gözəllik verir. Məscidin bərpası layihəsi 1981-ci ildə hazırlansa da, sonrakı illərdə heç bir iş görülməyib.
Heydər Əliyev Fondu tərəfindən 2021-ci ildə başlanan bərpa işləri çərçivəsində əvvəl Şəki şəhərinin “Yuxarı Baş” Milli Tarix-Memarlıq Qoruğunun ərazisində yerləşən Xan məscidi kompleksində 3D ölçmə işləri aparılıb. Bu işlər məscid kompleksinin ilkin görüntüsünün əldə edilməsi baxımından əhəmiyyətli olub. Ərazidə yerləşən tikililər - məscidin əsas binası və minarə, yardımçı tikililər, kompleks ərazisinin hasarı və orada yerləşən məzarlıq skan edilib, məscidin 3D modeli hazırlanıb. Məscid kompleksinin əldə olunan ilkin görüntüsü əsasında aparılan bərpa işləri zamanı iqlim təsirinə görə yararsız hala düşən kərpiclər yeniləri ilə əvəzlənib, yeri bişmiş kərpiclə yenidən döşənib. Minarədə olan kərpicləri eroziyadan mühafizə etmək üçün xüsusi materiallarla izolyasiya qatı yaradılıb. Eyni zamanda, məscidin ilkin tikintisi zamanı olan pəncərələr və Məhəmmədhüseyn xanın istifadə etdiyi qapı bərpa edilib. Memarların rəyi əsasında yerli memarlıq atributlarından olan şəbəkədən istifadə edilməklə pəncərələrdən ikisinin əvvəlki görüntüsü qaytarılıb.
Məscid tavanının fotosu olmadığından Dövlət Turizm Agentliyinin və layihəçilərin birgə qərarı əsasında Gödək minarə məscidi və Şəki Xan Sarayının tavanında olan şəbəkə quruluşunda yeni tavan yığılıb. Binanın daxili və xarici divarları 1961-ci ilin fotoları əsas götürülərək bərpa olunub.
Məlumat verilib ki, məscidin həyətindəki köhnə su hovuzunun əvəzinə yeni hovuz inşa olunub. Həyətdəki Xan çinarları və digər ağaclar ətrafında mühafizə zonası yaradılıb. Layihəyə uyğun olaraq məscid ərazisində xeyir-şər evi, dəstəmazxana, inzibati otaqlar tikilib. Məscidin qədim giriş darvazası və pilləkənləri, o cümlədən onun cənubunda yerləşən Xan qəbiristanlığındakı qəbir daşları bərpa edilib.
Məsciddə bərpa işləri çərçivəsində 2021-ci ilin iyun ayında mehrabın altı qazılarkən oradan böyük ölçülü sal daşlar aşkar edilmişdi. Bu səbəbdən həmin hissədə bərpa işləri dayandırılmış və Şəki arxeoloji ekspedisiyası tərəfindən yoxlamalar aparılmış, ekspedisiyanın tədqiqatı və qazıntı işləri nəticəsində həmin hissədə qəbir aşkar olunmuşdur. Qəbirdən 52 muncuq və tunc təsbeh başlığının tapılması dəfn olunanın yüksək dini və ya dövlət statuslu şəxs olması ehtimalını yaradırdı. Bu ehtimallar, eləcə də Salman Mümtazın əsərində Şəki xanı Məhəmmədhüseyn xan Müştağın Xan məscidinin mehrabının altında dəfn edilməsinə dair məlumatın olması digər fərqli tədqiqatlarda da bu barədə olan məlumatlar əsas götürülməklə aşkarlanan tapıntılar üzrə yoxlamalar aparılmışdı. Mütəxəssislərə dəstək məqsədilə Heydər Əliyev Fondunun köməyi ilə aşkar olunan skeletdən nümunələr götürülüb, radiokarbon və genetik analizlər aparmaq üçün Böyük Britaniyanın Oksford Universitetinin laboratoriyasına göndərilib. Aşkar olunan skelet nümunələri və məscid ərazisindəki xan nəslinə aid digər qəbirlərdən götürülən nümunələr əsasında Böyük Britaniya ilə yanaşı, Avstriya, Estoniya və Türkiyədə də tədqiqatlar, genetik analizlər aparılıb. Laborator analizlərin nəticəsinə, eləcə də AMEA Arxeologiya, Etnoqrafiya və Antropologiya İnstitutunun elmi rəyinə əsasən, aşkar edilən qəbirin Şəki xanı Məhəmmədhüseyn xana aid olduğu təsdiqlənib.
Məlumat verilib ki, məscid kompleksinin ərazisində Heydər Əliyev Fondunun dəstəyi ilə muzey də yaradılıb. Muzeydə Şəki xanlığı dövrünə aid fərqli eksponatlar, müxtəlif mənbələrdən toplanan maddi-mədəniyyət nümunələri təqdim olunur. Muzey əyani şəkildə Şəki xanlığının yaranmasının, formalaşmasının milli dövlətçilik tariximizdə xüsusi yerini nümayiş etdirir. İki mərtəbədən ibarət olan muzeyin birinci mərtəbəsində Şəki xanlığı dövrünə aid mis qablar, milli geyimlər, zərgərlik məmulatları, XVIII əsr Şəki tacirlərinin evlərini bəzəyən divar güzgüləri, Şəki adət-ənənəsi üzrə onların qarşısına qoyulan mücrülər, Şəkinin kəlağayı sənətinə aid nümunələr sərgilənir. Muzeyin birinci mərtəbəsində təqdim olunan elektron lövhədə Azərbaycan və ingilis dillərində Şəki xanlığının tarixi, siyasi, sosial-iqtisadi həyatı, mədəniyyəti və Şəki xanları barədə məlumatlar çatdırılır. İkinci mərtəbədə isə Şəki xalçası, müxtəlif xalçaçılıq ləvazimatları, Əbdüllətif Əfəndinin “Şəki xanlarının tarixi” kitabı və Şəki xanlığı dövrünə aid yazılı ədəbiyyatlar, şəbəkə nümunəsi, XVIII əsr Şəki xanlarının dövründə istifadə edilmiş sikkələr, XVIII-XIX əsrə aid silah nümunələri nümayiş olunur.
Muzeyin əsas hissələrindən biri ikinci mərtəbədəki xan otağıdır. Həmin otaq Şəki xanı Məhəmmədhüseyn xan Müştağın bu binada ibadət etməsini, ədəbi məclislər təşkil etməsini, müxtəlif qəbullar həyata keçirməsini, şahmat oynamasını əyani şəkildə nümayiş etdirir. Bu hissədə Şəki xanı Məhəmmədhüseyn xan Müştağın təşkil etdiyi ədəbi məclislərdə istifadə olunan ud musiqi aləti, Şəki xanı Məhəmmədhüseyn xanın taxtının tarixi mənbələrdə olan təsvirləri əsasında 2014-2015-ci illərdə hazırlanmış replikası, Şəki Xan Sarayındakı miniatür təsvirlər əsasında hazırlanmış xanın geyimi təqdim olunur. Bununla yanaşı, xan otağını gözəl şahmat oyunu ilə hamını heyran edən Məhəmmədhüseyn xanın şahmat taxtası, onun daima oxuduğu “Qurani-Kərim” bəzəyir. Otaqda XVIII əsrdə istifadə olunmuş Şəki xanlığının bayrağı və Şəki xanı Səlim xanın döyüş bayrağı da nümayiş etdirilir. Xan otağında “Müştaq” təxəllüsü ilə şeirlər yazan və o dövrün məşhur şairləri ilə məktublaşan Məhəmmədhüseyn xanın yazı masası da təqdim olunur.
Bu gün sizi nə gözləyir? - BÜRCLƏR
Energetika naziri ABŞ Dövlət katibinin nümayəndəsi ilə görüşüb
Çin: "NATO öz işi ilə məşğul olmalıdır" - "Pekin bu bölgədə qarşıdurma istəmir, heç bir gücə də sabitliyi pozmağa imkan verməyəcək"
Moldova XİN Lavrovun çıxışı ilə bağlı bəyanat yayıb
LAÇIN YOLUNDAKI AKSİYANIN 53-cü GÜNÜ: bu gün daha 7 maşında erməni ailələr Ermənistana gedib (Yenilənib)
"Feysbuk"dakı saxta hesaba görə məşhur modelyer saxlanılıb
Məşhur müğənni: "Bir geyimlə həyatım dəyişdi" - FOTOLAR
Saakaşvilinin ürəkdağlayan halı: Qərb niyə onu satdı?
Mbappe 3 həftəlik sıradan çıxıb
"Qalatasaray" gənc müdafiəçini icarəyə verib
Bakıda Rumıniya Prezidentinin şərəfinə rəsmi ziyafət verilib - FOTO
Prezident İlham Əliyevin Klaus Yohannis ilə təkbətək və geniş tərkibdə görüşüb, birgə bəyanat veriblər - MƏTN/FOTO
Siyasiləri üz-üzə gətirən sui-qəsd: vəkil istintaqa telefonunun şifrəsini unutduğunu deyir
Avropa İttifaqı Ukraynaya daha 500 milyon avro ayırıb
ABŞ işarə verdi, Avropa ölkələri Türkiyəyə qarşı diplomatık cəbhə açdı: nə baş verir? - Rəsmi Ankaradan ard-arda sərt etirazlar
Partiya sədri öldürülən sabiq başqanın ata evinə getdi: "Bu cinayət işini sonadək təqib edəcəyik"
"Neftçi"nin şikayəti təmin olunmayıb
Azərbaycanda koronavirusa yoluxma sayı açıqlandı, ölənlər var
Müğənni məşhur futbolçu ilə gizli eşq yaşayır? - Aparıcı "Bu sirri mənə başqa futbolçunun arvadı açdı" dedi (FOTO)
Azərbaycan millisinin oyunlarının təqvimi bəlli oldu
Dünya universitetlərin reytinqi: ilk yüzlük, minlik o yana, ilk üçminlikdə də deyilik - Professor yazır
Dollar neçəyə olacaq? – Mərkəzi Bank yeni məzənnəni açıqladı
İlham Əliyev Pakistan prezidentinə məktub göndərdi: "Xəbər bizi olduqca kədərləndirdi"
Zakir Həsənov Qarsda hərbi təlimi izlədi - FOTO
Bakının kəndlərində geniş əməliyyat: bu şəxslər saxlanıldı - FOTO
“Nar” Gənclər Gününə həsr olunmuş tədbirdə iştirak edib
Məşhur teleaparıcı hava limanında saxlanılıb - Səbəb (Açıqlama)
Prezident gənclərə müraciət etdi - MƏTN
"Real Madrid"in ulduz futbolçusu Türkiyəyə gəlir
Sumqayıtın prokuroru vəzifədən çıxarıldı
Norveçin Ankaradakı səfiri Türkiyə XİN-ə çağırılıb - Qalmaqal
Əli Əsədov büdcə ilə bağlı sərəncam imzaladı
Azərbaycanda avro dəyər qazanır
İlham Əliyev ABŞ Dövlət katibinin nümayəndəsini qəbul edib - Nələr müzakirə olunub? (FOTO/Yenilənib)
23 yaşlı bloqeri 50 bıçaq zərbəsi ilə kim və niyə öldürdü? - Sensasiyalı qətlin sirri açılır
Mehriban Əliyeva: "Qoy hər bir gəncimiz qələbə və nailiyyətləri ilə xalqımızı hər zaman qürurlandırsın!" - FOTO
Bakıda yağış, rayonlarda qar yağacaq - Sabahın hava proqnozu
TRT-nin serialı hiddət doğurdu - Səbəb (FOTO)
Səbinə Əliyeva Bəxtiyar Hacıyevi fərdi qaydada qəbul edib
Xalq artisti: "Bacımın vəziyyəti ağır olaraq qalır"
DİN sistemində yeni rəis təyinatları olub
Tahir Budaqov YAP-da bu şəxsə vəzifə verib
Bakıda avtomat silahla dolaşan şəxs tutuldu - FOTO
"Azercell" “Hədiyyəli eSİM nömrələr” kampaniyasına start verib