Natiq Cəfərli: “Təcili surətdə ”tarladan süfrəyə” sisteminə ehtiyac var” - Niyə bahalıqdır?
05-07-2022 [15:10]
Neçə illərdir ki, azərbaycanlı fermerlərin məhsullarını – xüsusən kartof-soğan, kələm, çöl pomidoru – sata bilməməsi tendensiyası davam edir. Hazırda da eyni vəziyyətdir. Kəndlilər deyir ki, kartof-soğanı maya dəyərinə belə sata bilmirlər. Buna dair sosial şəbəkələrdə son günlərdə xeyli video, açıqlama yayılıb.
Bakıda isə bu yerli məhsullar heç də ucuz deyil.
Qeyd edək ki, Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi tərəfindən Bakı və Abşeronda vaxtaşırı “Kənddən şəhərə” yarmarkaları keçirsə də, qiymətlərdə hələ ki dəyişiklik hiss olunmur.
Niyə belə vəziyyət yaşanır? İdxal malları yerli məhsulların satışı əngəlləyir, yoxsa keyfiyyət, tələb-təklif məsələsidir?
Mövzu ilə bağlı iqtisadçı Pərviz Heydərov “Yeni Müsavat”a danışıb: “Hesab edirəm ki, burada əsas problem bazardakı monopoliya, inhisarçı amillərin mövcud olması ilə bağlıdır. Çünki əgər istehsalçının və tədarükçünün bazara çıxış imkanı yoxdursa, deməli, ortada ancaq izah olunan bir məqam qalır ki, həmin bazar başqa qüvvələrin nəzarəti altındadır.
Pərviz Heydərov: “Bu problemi həll etmək üçün hökumətdən nəsə tələb edə bilmərik, çünki… ”
Burada həmçinin idxal məhsullarının da rolu var. Bundan başqa, yerli istehsalçıların bazara daxil olarkən məhsullarının ziyanlaşması problemi də ola bilər. Ümumiyyətlə, hesab edirəm ki, pərdəarxası çox sayda subyektiv səbəblər mövcud ola bilər.
Neçə illərdir ki, dövlət və hökumət, Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi bu sahədə nə qədər iş və siyasət aparsa da, faktiki olaraq heç bir dəyişiklik baş vermir. Elə indi də yarmarkalar təşkil edildi. Amma bu yarmarkaların özləri bazardakı qiymətin müəyyən olunmasına, formalaşamasına təsir edə bilmədi və vəziyyət bu cür davam edir. Bu, yerli kənd təsərrüfatı məhsullarının maya dəyərinin yüksək olması ilə də bağlıdır. Yəni yerli istehsala və tədarükə məxsus məhsulların maya dəyəri yüksəkdir və o, bazara daxil olanda üzərinə əlavə haqq gələndə məhsulun qiyməti elə bir formaya gəlib çıxır ki, həmin bazarda onun satılması məsələləri artıq problemə çevrilir.
İstehsalçı və tədarükçülərin bazarlarla bağlı şikayətləri onların bazarlara əlçatanlığının pis olması ilə deyil, öz məhsullarını bazara çıxarıb sata bilməməkləri ilə bağlıdır.
Bir məsələ də var ki, bu problemi həll etmək üçün hökumətdən nəsə tələb edə bilmərik, çünki hökumət nəzarətdə olan inhisarçı sahiblər deyil ki, birbaşa müdaxilə etsin ki, “ay satıcı, sən məhsulu bu qiymətə deyil, ucuz qiymətə sat”. Bunu heç cür tənzimləmək mümkün deyil.
Beləliklə, burada əsas amil – aqrar məhsullardan tutmuş meyvə və digərə qədər, onların maya dəyərinin yüksək olması ilə bağlı problemi aradan götürmək, buna nail olmaq lazımdır.
Digər bir məsələ də var, əksər rayonlarımızda meyvə-tərəvəz emalı, konserv zavodları var. Həmin zavodların hamısı demək olar ki, yaxşı işləyir. Lakin camaatın həyətyanı sahələrində əkib-becərdiyi məhsulları əlində qalıb. Bəs yaxşı, əgər zavod işləyirsə, hansı məhsullarla işləyir? Əlbəttə ki, bunlar “poroşok”, kənardan alınan meyvə tozu məhsullardır, hansı ki, onların maya dəyəri həddən artıq aşağı olduğuna görə xammalla işləməkdən, kəndlinin əlində qalıb, çürüməkdə olan məhsulu almaqdan sərfəlidir. Yəni belə amillər də var. Kəndli də məhsulunu maya dəyərindən aşağı sata bilməyəcək. Çünki onun da başqa tələbləri var, bazara nəsə verəndə, həm də bazardan nəyisə də alır”.
İqtisadçı Natiq Cəfərli isə qeyd etdi ki, problemin əsas səbəbi məhsulların birbaşa çatdırılması ilə bağlıdır:
“Bir müddət əvvəl Azərbaycan hökuməti ”tarladan süfrəyə konsepsiyası”nı qəbul etmişdi, lakin bunu reallaşdıra bilmir. Yəni elə bir sxem qurulmalıdır ki, mal və məhsulların tarladan süfrəyə, fermerlərdən əhaliyə çatdırılması daha asanlaşsın və fermerlərə rahat olsun. Fermerlər hər gün yığdıqları məhsulu gətirib bazarda sata bilməz və bu fiziki olaraq da mümkün deyil, həmçinin xərc də tələb edir. Gündə hər bir fermer kənddən 3-5 yeşik meyvə-tərəvəz yığırsa, onu hər dəfə gətirib sata bilmir. Elə bir sistem qurulmalıdır ki, eyni kənddən olan insanlar növbəlilik prinsipi ilə bazara birbaşa məhsul çıxara bilsin. Bu, əslində heç çətin bir şey də deyil. Kifayət qədər asanlıqla bu sistemi qurmaq mümkündür, lakin təəssüf ki, hələ də bu qurulmayıb. Nəticədə fermerlər öz məhsullarını daha ucuz satmağa məcbur olur, Bakıda isə qiymətlər düşmür. Hesab edirəm ki, təcili surətdə “tarladan süfrəyə” sisteminə ehtiyac var”.
Bakıda meyvə-tərəvəzin qiymətinin yüksək olmasına gəldikdə isə məsələ ilə bağlı İqtisadiyyat Nazirliyi yanında Antiinhisar və İstehlak Bazarına Nəzarət Dövlət Xidməti Lent.az saytına açıqlamasında bildirib ki, bazarlarda qiymətlər tələb-təklif əsasında müəyyən edilir:
“Qiymətlərini dövlət tənzimləməyən malların, işlərin, xidmətlərin, o cümlədən meyvə-tərəvəzin qiymətini bazar prinsiplərinə uyğun olaraq tələb və təklif əsasında təsərrüfat subyektləri sərbəst müəyyən edir. Ölkəmizdə meyvə-tərəvəz məhsulları əsasən fərdi təsərrüfatlarda yetişdirilir və istehlak bazarına təqdim edilir. Buna görə də onların qiymətlərinin formalaşmasına mövsümi amillər, regionlardan bu cür məhsulların tədarük edilərək paytaxt və digər iri şəhərlərə satış üçün daşınması ilə bağlı müvafiq xərclər, hava şəraiti ilə əlaqədar yığılan məhsulların yararsız hissəsinin maya dəyərinə əlavə olunması və digər amillər təsir edir. Keyfiyyətinə, mənşəyinə və digər xüsusiyyətlərinə görə istehlak bazarının müxtəlif məntəqələrində (bazarlar, yarmarkalar, şəbəkə və müstəqil pərakəndə satış mağazaları və s.) fərqli qiymətlərlə meyvə-tərəvəz məhsulları təklif olunur. İstehlakçılar öz ehtiyaclarına görə keyfiyyəti və qiyməti onlara daha sərfəli olan məhsulları seçərək ala bilərlər.
Əlavə olaraq bildiririk ki, dünya ərzaq bazarında qiymətin artımı fonunda ölkənin istehlak bazarında qiymət manipulyasiyalarına yol verilməməsi üçün İqtisadiyyat Nazirliyi yanında Antiinhisar və İstehlak Bazarına Nəzarət Dövlət Xidməti qanunamüvafiq tədbirlər keçirir. Əsassız qiymət dəyişikliyinin qarşısının alınması, qiymətin formalaşması zamanı antiinhisar qanunvericiliyinə riayət olunmasına nəzarət məqsədilə Dövlət Xidməti istehlak bazarında gündəlik monitorinqlər aparır. Tədbirlər çərçivəsində Dövlət Xidməti həmçinin bir sıra qida məhsullarının qiymətində olan dəyişikliklərin antiinhisar qanunvericiliyinin tələblərinə uyğun olmasının yoxlanılması məqsədilə bazarda araşdırmalar aparır”.
Prezident İlham Əliyevlə Ərdoğan görüşüb - FOTO/VİDEO (Yenilənib)
Bu gün sizi nə gözləyir? - BÜRCLƏR
İlham Əliyevlə Mehriban Əliyeva V İslam Həmrəyliyi Oyunlarının rəsmi açılışında - CANLI YAYIM
Çempionlar Liqası: "Qarabağ" pley-off mərhələsinə vəsiqə qazandı
Prezident İlham Əliyev Konyada Ərdoğan və digər dövlətlərin başçıları ilə şam yeməyində - FOTOLAR
Yevlaxda yaşayış binasında güclü yanğın: 300 sakin təxliyyə olunub, xəsarət alan və saxlanılan var - DİN və Prokurorluqdan açıqlama
Azərbaycanda koronavirus: daha 563 nəfər yoluxub, ölən var - CƏDVƏL
Krımda Rusiya hərbi obyektləri vurulur... - Şahin Cəfərli yazır
Babadağda itkin düşən şəxsin meyiti tapıldı - VİDEO
İlham Əliyev Konyada: O, Şimali Kipr Türk Respublikasının Prezidentini qəbul edib (Yenilənib)
Mehriban Əliyeva ilə Leyla Əliyeva Mövlanə muzeyində - FOTOLAR
XİN başçısından Londondakı səfirliyimizə hücuma reaksiya: "Bu, tamamilə qəbuledilməzdir"
Ceyhun Bayramov Türkiyədə: nazir Yerevana xəbərdarlıq etdi: “Ermənistan istəsə də, istəməsə də..." - FOTO (Yenilənib)
Dollar neçəyə olacaq? – Mərkəzi Bank yeni məzənnəni açıqladı
Elektron Təhlükəsizlik Xidməti: "Hücumlar nəticəsində bəzi taksi xidmətləri, banklara, KİV-ə və..."
Pelosi: "ABŞ hələ də “vahid Çin” siyasətinə sadiqdir"
İlham Əliyev və Mehriban Əliyeva azərbaycanlı idmançılarla görüşüb - Konyada (FOTOLAR/Yenilənib)
Bakıda tanışını güllələyən qaziyə hökm oxundu
"Əlyazmalar yanmaz!” - Hikmət Hacıyev Laçının Zabux kəndinə qanunsuz köçürülmüş ermənilərlə bağlı paylaşm etdi
XİN: "Milli bayramınız mübarək, Sinqapur!”
Ağdam xəstəxanasının 12 tibb işçisi zəhərlənib
“Şərq İnşaat” MTK-nın vəzifəli şəxslərinə cinayət işi açıldı
İslamiada: Azərbaycan daha bir medal qazanıb
“Əgər Ukraynada “Bayraktar” PUA-larını istehsal edəcək zavod yaradılarsa..." - Rəsmi Moskvadan sərt xəbərdarlıq
Yol Polisində daha bir dəyişiklik - Nazir onu rəis təyin etdi
Sabah rayonlarda güclü külək əsəcək.
Prezident İlham Əliyev Türkiyəyə işgüzar səfərə gedib
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
DİN-dən sosial şəbəkələrdə hərbçi adından paylaşımlar edən qadınla bağlı - Açıqlama (FOTO)
Universitetlərin yeni reytinqi: Azərbaycan niyə yüksək yerlərdə deyil? - Sabiq nazir yazır
Azərbaycan nefti cüzi bahalaşıb
Akardan Ukrayna savaşı ilə bağlı xəbərdarlıq: "Nüvə riski də var”
Daha iki ölkədən heyvan və toyuq gətirilməsinə məhdudiyyət qoyulub
Xaçmaz sakini 20 kq narkotik vasitə ilə tutulub.
ASC-nin iki rəisi vəzifədən çıxarıldı, 4-nə töhmət verildi
Rusiyanın itkiləri ilə bağlı rəsmi məlumat açıqlandı
Flora Kərimovaya qarşı Afət Fərmanqızı ilə Ülviyyə Alovlunun iddiası icraata götürülmədi
Bu gün sizi nə gözləyir? - BÜRCLƏR
Hərbçilərin pensiyası ilə bağlı dəyişiklik oldu - CƏDVƏL
Qurban Qurbanov Macarıstanda: "Biz buraya böyük inamla gəlmişik..."
Əli Əsədov daha iki qərar imzaladı
Ceyhun Bayramov: "Beynəlxalq hüquq təcrübəsi mövcud beynəlxalq sistemə inamı sarsıdıb" - "Nail olacağımız çox hədəfimiz var"
Bakıda yolu bağlayan yük maşınının sürücüsü həbs edilib - FOTO