Bakı və Ankaranı təəccübləndirən proses: səssiz xəyanət, yoxsa...? - TƏHLİL
15-04-2025 [16:31]
3 aprel tarixində keçirilmiş Aİ–Mərkəzi Asiya Zirvəsində əldə olunan razılaşmaların detallarının (və bir çoxlarının hesab etdiyi kimi, mümkün fəsadlarının) təsiri indi-indi hiss olunur.
Bildiyimiz kimi, Səmərqənddə keçirilən Avropa İttifaqı–Mərkəzi Asiya Sammitinin sonunda ortaq bəyannamə qəbul edilib.
Bu bəyannaməyə əsasən:
Görüş iştirakçıları BMT üzvü olan dövlətlərlə sülh, təhlükəsizlik, beynəlxalq hüquq, tanınmış sərhədlərə hörmət və demokratiya prinsipləri çərçivəsində əməkdaşlığa sadiq olduqlarını bildiriblər.
ATƏT üzvü olan dövlətlərin beynəlxalq münasibətlərdə zor tətbiqindən çəkinməsi, humanitar hüquqa sadiqlik və mövcud münaqişələrin sülh yolu ilə həllinə önəm verilməsi də vurğulanıb. Dövlətlərin suverenliyi və ərazi bütövlüyünün bütün regional və beynəlxalq platformalarda müdafiə olunacağı bəyan edilib.
Bəyannamədə bu iki bənd daha çox rezonans doğurub. Xüsusilə bu bəyanatın türk dövlətlərinin Şimali Kipr Türk Cümhuriyyətinin (ŞKTC) tanınmaması ilə bağlı “güclü dəstək” verdiyi kimi şərh olunması ciddi müzakirələrə yol açıb.
Əslində, belədirmi?
Bəli, Qazaxıstan, Türkmənistan, Özbəkistan və Qırğızıstan bu sənədə imza atıblar. Ardınca, Qazaxıstan və Türkmənistan Cənubi Kiprdə səfirlik açmaq qərarı veriblər. Hadisələrin bu gedişatı, haqlı olaraq, yuxarıda qeyd olunan narahatlıqları gündəmə gətirir. Amma məsələni bu qədər səthi qiymətləndirmək düzgün olmazdı. Çünki burada fərqli məqamlar və geosiyasi mənzərə ortaya çıxır.
Sammitdən sonra Avropa Şurasının sədri Antonio Costa və Aİ Komissiyasının rəhbəri Ursula fon der Leyen iki gün ərzində Qazaxıstan, Qırğızıstan, Tacikistan, Türkmənistan və Özbəkistan liderləri ilə görüşlər keçirdilər. Bu görüşlərin əsas gündəmi enerji, turizm, ticarət və nəqliyyat sahələrində tərəfdaşlıq oldu. Leyen tərəfdaşlıq üçün 12 milyard avroluq investisiya paketini açıqladı. Lakin bu investisiyanın məqsədi ŞKTC-nin tanınmaması ilə bağlı mövqe sərgiləmək deyil, Aİ-nin Rusiyadan enerji asılılığını azaltmaqla bağlı strateji planlarıdır.
Son illər Aİ-nin Azərbaycanla təmasları da artmaqdadır. Aİ Rusiyadan qaz asılılığını aradan qaldırmaq üçün alternativ marşrutlar axtarır. Azərbaycan isə bu ehtiyacı təkbaşına qarşılayacaq qədər resursa malik deyil. Bu səbəbdən Bakı Mərkəzi Asiya qazının TANAP və TAP layihələri vasitəsilə Avropaya çatdırılması üçün Transxəzər Nəqliyyat Dəhlizinin açılmasını təklif edir.
Vacib detal budur:
Zirvə çərçivəsində liderlər, Transxəzər Nəqliyyat Dəhlizinə daha çox investisiya cəlb etmək, habelə Özbəkistanda Avropa Yenidənqurma və İnkişaf Bankının (EBRD) yerli ofisinin yaradılması barədə razılığa gəliblər. Bu layihə gerçəkləşərsə, Qazaxıstan, Türkmənistan və Özbəkistan qazı əvvəlcə Azərbaycana, sonra isə Gürcüstan və Türkiyə üzərindən Avropa bazarlarına çıxarılacaq.
Bu, yaxın zamanda baş verəcək proses deyil və icrası çətin olacaq. Amma mümkünsüz də deyil.
Bəs Azərbaycan və Türkiyə niyə susur?
Müşahidə olunan səssizliyə baxmayaraq, ortada iki mühüm görüş var:
Antalya Diplomatik Forumunda Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanla görüşü;
İlham Əliyevin ŞKTC Prezidenti Ərsin Tatarla müzakirəsi.
Bu görüşlərdə Mərkəzi Asiya ölkələrinin hazırkı və gələcək addımları ətraflı şəkildə müzakirə edilmiş və ortaq yol xəritəsi müəyyənləşdirilmiş ola bilər.
Etiraf edək ki, Türk Dövlətləri Təşkilatı (TDT) daha da güclənməlidir. Geopolitik təsir gücünü artırmaq üçün isə təkcə mədəni yaxınlıq və tarix kifayət etmir. İqtisadi və enerji inteqrasiyası da vacibdir.
Məhz bu nöqtədə Ankara və Bakı koordinasiyalı şəkildə hərəkət edir;
Azərbaycan bu meqalayihənin Mərkəzi Asiya qolunu idarə edir;
Türkiyə isə Yaxın Şərq istiqamətində (İraq və Suriya daxil olmaqla) aktiv addımlar atır.
Nəticə:
Fikrimcə, bu hadisələr xəyanət yox, daha böyük geosiyasi planın bir hissəsi ola bilər.
Turan Rzayev
MİA.AZ
Tramp Yaponiyanı hədələyib: "Qıtlıq yaşayırlar, lakin bizdən..."
Türkiyədə 10 nəfər casusluq ittihamı ilə tutulub
Kərkükə raket hücumu olub - Hansı qüvvənin atdığı araşdırılır
PENSİYA YAŞI DAHA 6 AY ARTIRILDI
Rusiyada öldürülən azərbaycanlıların meyiti Ağcabədiyə gətirilib - FOTOLAR (Yenilənib)
Bu gün sizi nə gözləyir? - BÜRCLƏR
Qəzza bomba altında: daha 97 mülki şəxs həlak olub
Yanğınsöndürənlər snayperlə vurulub - İki nəfər ölüb
İsrail çimərliyi bombalayıb - 21 nəfər ölüb, biri jurnalistdir
Ağ Ev: "Tramp Suriyaya qarşı sanksiyaları ləğv edəcək"
Telekanal satılıb? - Açıqlama
Rusiyanın xarici borcu 317,5 milyard dolları aşdı
CHP-nin qurultayı ləğvi: Kılıçdaroğlu, yoxsa Özəl? - SORĞU
“Veysəloğlu”nun elan etdiyi “Qida Təhlükəsizliyi Ayı” çərçivəsində növbəti məhsuldar görüş AQİSA ilə keçirildi - FOTOLAR
40 milyon təklif olundu - "Fənərbağça" geri çevirdi
DEPUTATLAR BU QANUNLARA DƏYİŞİKLİK EDƏCƏK - SİYAHI
DİN-dən sensasion əməliyyat: "Sputnik-Azərbaycan”ın ofisində... - RƏSMİ AÇIQLAMA + VİDEO, FOTOLAR (YENİLƏNİB)
Bəylər Eyyubov Təhlükəsizlik Xidmətinin rəisi vəzifəsindən azad olundu - PA-ya yeni posta gətirildi, yerinə isə... (FOTO)
"Qalatasaray" millinin üzvü ilə müqavilə bağlayacaq - 4 illik
Azərbaycan Rusiyanın təzyiqlərinə qarşı durmaq və... - Yekaterinburqdakı vəhşətin izi ilə (TƏHLİL)
Ərdoğan Böyük Britaniya XİN başçısını qəbul edib
Bakıda oğurluq edənlər tutulub
Ceyhun Bayramov Özbəkistan XİN rəsmisi ilə görüşüb
Dollar neçəyə olacaq? - Mərkəzi Bank yeni məzənnəni açıqladı
Gürcüstanın təhsil naziri istefa verib
Ərdoğan Azərbaycana gəlir - Bu tarixdə
BU ŞƏXSLƏRƏ EVLƏNMƏYƏ İCAZƏ VERİLMƏYƏCƏK - Azərbaycanda (SİYAHI)
İyul ayında hava necə olacaq? - AYLIQ PROQNOZ
Tarif Şurası dərmanlarla bağlı daha bir qərar verildi
"Qalatasaray"ın prezidenti əməliyyat olub
İsrail Qəzza və Cəbaliyə sakinlərini bölgəni tərk etməyə çağırıb
"Beşiktaş"ın hücumçusu "Əl-Kholood" komandasına transfer olub
Mirzoyan Kallasa Ermənistan-Azərbaycan münasibətlərinin normallaşması prosesi barədə məlumat verib
"Beşiktaş" Artur Masuaku ilə yollarını ayırdığını açıqladı
İranda zəlzələ olub
Prezident sabiq nazirlə bağlı sərəncam imzaladı
Türkiyənin daha bir bölgəsində yanğın başlayıb
Qəzzada ərzaq anbarı bombalanıb - Ölən və yaralananlar var
"Sevilya" "Fənərbağça"nın qapıçısını "radar"a alıb
"Azərbaycanfilm"dəki partlayışla bağlı cinayət işi açılıb
İş adamları və əhali bankdan pulunu geri çəkib - “Ziraat Bank Azərbaycan”da nə baş verir?
"Beşiktaş" ingilis hücumçu alır
Rüfət Səfərovun məhkəməsi - Hakim vəsatəti rdd etdi
"Beşiktaş" yeni transferini açıqlayıb