Təhsil prosesində tərbiyə məsələləri kölgədə qalmamalıdır - Vahid Tağıyev yazır
02-05-2024 [20:17]
VAHİD TAĞIYEV
***
Yəqin ki, gündəlik həyatda ən çox müzakirə mövzusu olan, narazılıqla ifadə edilən məsələlərdən biri də insanların davranışına, qarşılıqlı münasibətinə, tərbiyəsinə aiddir. Bu iradlar uşaqlıqdan tutmuş müxtəlif yaş mərhələlərini əhatə edir.
Müxtəlif sahələrdə olan çatışmazlıq, problemlər zamanla düzəlir, aradan qalxa bilir. Ancaq insanların həyata baxışı, düşüncə tərzi, davranışı, ünsiyyəti, ümumiləşdirilmiş şəkildə ifadə etsək, mədəni səviyyəsi, tərbiyəsi əsasən müəyyən yaş dövrlərində formalaşır və bu həyatı boyu onunla birgə olur; ətrafdakı aləmlə əlaqəsi isə münasibətində daim özünü göstərir.
Bu baxımdan xeyli vaxtdır məni narahat edən bir məsələyə münasibət bildirmək istəyirəm. Narahatlıq doğuran odur ki, bəzi sahələrdə olduğu kimi təlim- tərbiyənin formalaşmasında əvəzsiz rol oynayan təhsil sistemi, xüsusilə ümumtəhsil məktəblərində də tərbiyə məsələləri müntəzəm aparılmır, çox vaxt kölgədə qalır, unudulur. Yaxud sonda yada düşən, sadəcə olaraq xatırladılan bir məsələyə çevrilir. Əsasən də ciddi bir neqativ hallarla qarşılaşanda müvəqqəti müzakirə, az müddətli aktivlikdən uzağa getmir. Əlbəttə, istisna olaraq bəzi təhsil müəssisələrində bu məsələnin yaxşı təşkil edildiyini danmaq olmaz.
Təhsil sistemində bir məktəbin, rəhbərin, təhsilalanların, yaxud müəllimin fəaliyyətinə qiymət vermək üçün konkret, ölçülə bilən məsələlər əsas götürülür.
Belə ki, buraxılış imtahanı, ali məktəbə qəbul, olimpiada, müsabiqə və sairə əsasında birbaşa biliyə aid məsələlər qiymətləndirilir.
İnsanın təhsilə dəyəri, iş həyatı, cəmiyyətdəki davranışının və münasibətlərinin əsasını təşkil edən tərbiyəsi onun mənəvi kimliyini müəyyən edir. Ailədə, sonrakı dövrdə isə ümumi təhsil sistemində formalaşan tərbiyə məsələsi biliyin qiymətləndirildiyi, daim izlənildiyi kimi nəzərə alınmır.
Buna hər hansı formada bəraət qazandırmaq doğru deyildir.
Aydındır ki, tərbiyəni ölçmək, dəyərləndirmək üçün konkret mexanizm yoxdur. Başqa sözlə, biliyi ölçmək üçün konkret meyarlar olduğu halda tərbiyəni ölçmək üçün meyarlar və onları ifadə edən ölçü vahidi yoxdur. Bəzən inzibatçılığa, tələbkarlığa, hesabatlılığa, yaxud biliyin ölçülməsi sahəsində nəticəyə görə insanlar tənqid oluna, cəzalana, yaxud da mükfatlandırıla, fəxri adlar ala, vəzifə pillələrində irəlilələyə bilir və s. Tərbiyənin obyektiv, hamı tərəfindən anlaşıla bilən qimətləndirmə forması olmadığı üçün sanki bu barədə düşünən də azdır.
Belə bir şəraitdə hamı gileylənir ki, indiki uşaqlar çətinləşib, insanlıq əldən gedir, aşınır, indi əsil insan tapmaq çox çətindir və s. Halbuki təhsil prosesində öyrədici, tərbiyəedici və inkişafetdirici funksiyaların yerinə yetirməsi təhsil qanunvericiliyində kifayət qədər aydın əks olunmuş tələbdir.
Təlim, tərbiyə və tədrisin forma və metodlarını özündə ehtiva edən pedaqogika elminin təhsildən ayrı düşməsi çox aydın şəkildə görünür.
Şagirdlərin biliklər əldə etdiyi təlim prosesi eyni zamanda tərbiyə funksiyasını da həyata keçirməlidir. Bunlar bir- birindən ayrılmaz məsələdir. Habelə, tərbiyə prosesi də təlim prosesinə təsir göstərir, onun dayanıqlı, keyfiyyətli olmasına əsas yaradır. Pedaqoji proses təlim və tərbiyəni vəhdətdə götürməklə onun həyata keçirilmə mexanizmini də özündə əks etdirir.
Təlim- tərbiyə prosesində pedaqogika və psixologiyanı kənara qoyub ancaq yaddaşa söykənən, təzyiqlə biliklər əldə edilməsi insan amilinin hərtərəfli dəyərlərə malik şəxsiyyət kimi formalaşmasına mane olan ciddi amillərdir. Bu məsələlər bir vəhdət halında götürülərək tətbiq olunmalıdır.
Tədris prosesində hər bir fənnin, mövzunun məzmununa uyğun yaranmış imkandan maksimum istifadə edərək tərbiyə məsələlərinə həssaslıqla, inandırıcı formada, peşəkarcasına yanaşılmalıdır. Eyni zamanda sinifdənxaric tədbirlərdə çoxşaxəli tərbiyə məsələsi hər bir tədbirin məzmununa çökməli, oradan isə uşaqların qəbinə, ruhuna axmalıdır. Unudulmamalıdır ki, tərbiyədə ən güclü təsir vasitəsi canlı nümunə olmaqdır.
Cəmiyyətin həmişə təhsildən, müəllimdən gözləntiləri olub və hər vaxt da olması təbiidir. Şahidi olmuşuq ki, əvvəlki vaxtlarda valideynlərin uşaqlarının tərbiyəsi ilə məşğul olmağa vaxtı olmaması, yaxud bunu bacarmaması səbəbindən uşaqlarında bir nöqsan, çatışmazlıq görəndə, deyirdilər müəllimin kimdir... Müəllimi günahlandırırdılar. Bu tendensiya müxtəlif formada indi də davam edir. Həmçinin bunları valideynlərin, cəmiyyətin müəllimə ehtiyacı, gözləntiləri kimi də dəyərləndirmək olar.
Hər vaxt unutmamalıyıq ki, cəmiyyətin sağlam mənəvi dəyərlər üzərində inkişafı üçün tərbiyə məsələsi ilkin şərtdir. Bu sahədə olan boşluğu, dərinləşən qüsurları aradan qaldırmaq üçün illər, bəzən bir nəslin ömrü qədər vaxt, zəhmət tələb oluna bilər.
Tərbiyə məsələsində ailə institutunun əvəzsiz rolu, valideyn məsuliyyəti və cavbdehliyi məsələsində müşahidə olunan bir sıra boşluqların tənzimlənməsi üçün sistemli, məqsədəuyğun tədbirlər görülməsinin vaxtı çoxdan çatmışdır.
Bu gün Azərbaycanın bütün sahədə qazandığı böyük uğurlar, həm də milli- mənəvi dəyərlərə söykənir. Bu dəyərləri qloballaşma, süni intellekt və azad informasiya bolluğu şəraitində qoruyub saxlayaraq inkişaf etdirmək həyati məsələdir.
(Ardı var)
Mia.az
Bu gün sizi nə gözləyir? - BÜRCLƏR
Polis körpüdən özünü atmaq istəyən şəxsi xilas etdi - FOTO
Qəzzada daha üç jurnalist həlak olub
TƏHSİLƏ GÖRƏ NARAHAT OLMAYIN: heç nə yaxşı olmayacaq...
"Qarabağ"ın futbolçusu: ""Benfika"nı yaxşı təhlil etmişik"
Emin Əmrullayev: "Xaricdə təhsil üzrə dövlət proqramında qəbul prosesi çətinləşdiriləcək"
Ceyhun Bayramov Qətərdə sammitdə çıxış edib
“Bakcell” Bilik Günü münasibətilə Müasir Təhsil Kompleksinin şagirdləri ilə görüşdü - FOTOLAR
ƏRDOĞAN QƏTƏRDƏN İSRAİLƏ GÖZDAĞI VERDİ: "Sizi durdurmağa gücümüz var" - Türkiyə lideri müsəlman ölkələrə təklif verdi (VİDEO)
Nəsimi rayonunun orta məktəblərində “15 sentyabr - Bilik günü" qeyd olundu - FOTOLAR
Daha bir ölkə Rusiyaya nota verdi
Tramp FED rəhbərinə ləqəb qoşub
Bilik günü: 288 nömrəli məktəbdə "birinci"lərin duyğuları - VİDEO
Xalq artistinin nəşi Azərbaycana gətiriləcək
Azərbaycan, Qazaxıstan, Qətər, Özbəkistan, Pakistan və Türkiyə xüsusi təyinatlılarını bir arada - VİDEO
Şuşada külli miqdarda silah-sursat aşkarlanıb - DTX, DİN və ANAMA birgə məlumat yaydı
Prezident İlham Əliyev Türkiyə Baş Qərargah rəisini qəbul edib - Nələr müzakirə olunub?
PAYIZ “ULDUZ”U GÖRÜŞÜNÜZƏ GƏLDİ
Bakıda və rayonlarda leysan yağacaq - Xəbərdarlıq
"Qarabağ" və "Neftçi"nin oyunlarını FIFA referiləri idarə edəcək
Baş nazir İsraili beynəlxalq yarışlardan kənarlaşdırmağa çağırıb
Dollar neçəyə olacaq? - Mərkəzi Bank yeni məzənnəni açıqladı
İcra başçısının sabiq müavininə ağır ittiham var
"Vüsal 300" kimi tanınan iş adamı həbs olundu - Ofislər, avtomobil qarajı üzərinə həbs qoyulub və... (Yenilənib)
Əməkdar müəllimin I sinifə qədəm basan nəvəsi: "Elə ilk dərs günü o, bizi bir ana, bir müəllim..." - FOTOLAR
İlham Əliyev Qarabağdan mesajlar verir - TƏHLİL
AYNA rəhbəri ABŞ-da gizlənən İlqar Hacıyevin milyonluq villasını alır: dənizə mənzərə + FOTOLAR
Əli Əsədov sərəncam imzalayıb
Prezident Qarabağda 4 kəndin sakinləri ilə görüşdü: "Qarabağ bölgəsinin sakinləri ən gözəl şəraitə layiqdir" + FOTOLAR (YENİLƏNİB)
Həkim Azər Maqsudovun məhkəməsi qapalı keçiriləcək
APARAT RƏHBƏRİ VƏZİFƏDƏN GETDİ: Nazir oktyabrda yola salınacaq? - GİN-də nə baş verir?
Zeynəb Xanlarovanın nəvəsinin toyu olacaq
Qəzzada 25 fələstinli həlak olub
İordan çayının qərb sahilində əməliyyat: 11 tələbə həbs edildi
Emin Cəfərov UEFA-dan təyinat alıb
Bakıda ermənilərin məhkəməsi: Kərkicahan sakinlərinin öldürülməsi ilə bağlı sənədlər elan olunub
Şimali Koreya: "Bizim nüvə dövlət statusumuz geridönməzdir"
Türkiyənin 17 şəhərində FETÖ əməliyyatı: saxlanılanlar var
CHP-nin qurultaylarının ləğvi tələbi - Məhkəmə təxirə salınıb
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
CHP funksioneri həbs olunub - AKP-yə keçən bələdiyyə üzvünə görə
"Əvvəl Tanrıdan bir ər istəyirsiniz, sonra ərdən..."