"BİR SƏHİFƏLİK ESSE" HAQQINDA BİR SƏHİFƏLİK STATUS...
11-09-2023 [19:49]
Nadir QOCABƏYLİ
***
Təhsil nazirimiz deyib: "Azərbaycan dili imtahanında maksimum nəticə göstərən abituriyent bir səhifəlik esse yaza bilmir."
Esse, köhnə təbirlə desək, inşa yazmaq asan və hər adamın işi deyil. Yadımdadır, orta məktəbdə bizə şablon mövzularda inşalar yazdırırdılar. "Əmək insanı ucaldır", "SSRİ sülhün dayağıdır", "Axundovun komediyalarında dini fanatizmin ifşası" və s.
Ali məktəbə də ədəbiyyatdan yazılı imtahan verirdik. Hazırlaşarkən inşa konspektləri yazır, onları əzbərləyirdik. Bir dəfə Mehdi Hüseynin "Abşeron" romanı, bir dəfə də Hüseyn Cavidin "Siyavuş" faciəsi haqqında qüsursuz inşa yazdığımı xatırlayıram. Amma o dövrün əldəqayətma professorları (Pənah Xəlilov və Yusif Seyidov) hərəsində qondarma bir səhv tapıb, qiymətimi kəsdilər. Onları qınamıram, çünki yuxarıdan verilən tapşırıq əsasında işləyir, müqabilində pul alırdılar. Nəticədə savadlı gənclərin başı kəsilirdi. İndi qohum-əqrəbalarını dindirsən deyəcəklər ki, bizim dədə-babamız belə vicdanı-micdanlı olub və s.
Nə isə, mövzudan uzaqlaşmayaq. Sonralar düşündüm ki, uşaqların, daha sonra yeniyetmələrin və gənclərin, ümumiyyətlə götürdükdə isə elə yetkin nəslin də müstəqil, azad düşünüb, keyfiyyətli mətnlər yaza bilmələri üçün sovet təhsil sistemi də düzgün metodikadan istifadə etmirdi.
Çünki dediyim kimi, mövzular şablon idi. İnsanlara azad düşünmək və fikrini sərbəst ifadə etmək imkanı verilmirdi. Biz inşa yazarkən öz düşüncələrimizi yox, kimlərinsə basmaqəlib fikirlərini əzbərləyib, kağıza köçürürdük. Bəli, bu müəyyən mənada qrammatik baxımdan savadlı yazmaq, düzgün cümlə qurmaq vərdişi aşılayırdı, ancaq sərbəst, geniş, elmi, fəlsəfi düşünməyi öyrətmir, bədii təxəyyülə, xəyal gücünə meydan vermirdi.
İndisə ümumiyyətlə heç yerdə heç kəsə mətn yazmaq öyrədilmir. Elə bu səbəbdən savadlı-səliqəli mətnlər də, keyfiyyətli esselər də günü gündən azalır.
Mən burada - feysbukda savadlı, səviyyəli mətn görəndə hədsiz sevinir, hətta şərh yazaraq, buna görə təşəkkürümü bildirirəm. Ancaq etiraf edim ki, belə statuslar çox azdır. Hətta bir çox tanınmış qələm sahiblərinin, kitab müəlliflərinin yazdıqlarını çox zaman oxuya bilmirəm. Belə bir söz var: oxunaqlı. Bu sözü həmin mətnlərə aid etmək olmur.
Emin Əmrullayev də, düşünürəm ki, bunu nəzərdə tutur. O səhv etmirəmsə, ABŞ-da oxuyub. Tomas Vulfun romanını tərcümə edərkən Amerika məktəblərində inşa yazısına böyük önəm verildiyindən mən də xəbərdar olmuşam. Görünür, Amerikanın inkişafında bu amilin rolunu təhsil nazirimiz də anlayıb və burada bizdə olmasını da xəyal edir.
Bəli, bizdə bunu ancaq xəyal etmək olar. Çünki təkcə abituriyentlər yox, tələbələrin, müəllimlərin, professorların, hətta redaktorların, deputatların, nazirlərin çoxu normal mətn yazmaq qabiliyyətindən məhrumdur. İnanın ki, belə yazıçılar, şairlər, ailmlər, hətta akademiklər də var.
Adını yazmaq istəmirəm, çünki mənə pisliyi keçməyib, ancaq bir dəfə bir akademikin kitabını redaktə edərkən buna şəxsən əmin olmuşam.
MİA.AZ
SON XƏBƏRLƏR
Şarl Mişeldən Bakı ilə Yerevan arasındakı son anlaşmaya reaksiya: "Bu, "Brüssel prosesi"nin əsas məqsədi olub və..."
Türkiyə ilə Yunanıstan arasında yeni müqavilələr imzalanıb - SİYAHI
AZƏRBAYCANLA ERMƏNİSTAN RAZILAŞDI: əsir hərbçilər dəyişdirilir, Yerevan COP29-a ev sahibliyinə Bakının xeyrinə geri çəkilir və... (SİYAHI)
Yağışlı hava dekabrın 10-dək davam edəcək
Şəhid ailələrinə güzəştlərlə bağlı yeni qərar verildi - DETALLAR
Azərbaycanla İraq arasında yeni sənədlər imzalanıb - FOTO
Məşhur aktrisa bələdiyyə sədrliyinə iddialı oldu
BMT-nin Qəzzada 132 əməkdaşı həlak olub
Xarici İşlər Nazirliyi mina qurbanları ilə bağlı paylaşım edib
Yeni binalarda elektrik, su və qaz sayğacları: şirkət buna görə əlavə pul ala bilər? - RƏSMİ XƏBƏRDARLIQ
Dollar neçəyə olacaq? – Mərkəzi Bank yeni məzənnəni açıqladı
Ərdoğan Afina Bəyannaməsini imzalayıb - Nələr olacaq?
Məhərrəm İncə Əkrəm İmamoğlu ilə nəyə razılaşıb? - Açıqlama
Əli Əsədov Böyük Britaniya Dövlət katibinin müavini ilə görüşüb
Miçotakis: "Ərdoğanla Türkiyə vətəndaşlarının Ege adalarına vizasız gediş-gəlişini müzakirə etdik"
"Beşiktaş" - "Fənərbağça" derbisinin hakimi bəlli olub
Azərbaycan və Türkiyə generalları arasında görüş olub
Banka olan dollar borcu olan şəxsi aldadana cəza kəsildi
Ölkədə erkən seçki: səbəbləri çox açıqdır - Bahəddin Həzi yazır
Prezident Ərdoğan Mitsotakis ilə görüşüb - FOTOLAR
Şenol Günəş: "Azərbaycan millisində işləməkdən qürur duyaram"
Füzuliyə daha 80 nəfər köçürülüb
BBC-nin aparıcısının bu hərəkəti gündəm oldu - FOTOLAR
Ərdoğan və heyəti 6 il sonra yenidən Afinada: "Burada olmaqdan xoşbəxtəm" - YENİLƏNİB
ŞUŞADA BİR NƏFƏR MİNAYA DÜŞÜB - Açıqlama (Yenilənib)
Növbədənkənar seçki niyə elan edildi? - 4 VACİB AMİL və... (TƏHLİL)
“Azəriqaz”da media və QHT nümayəndələri ilə növbəti görüş olacaq
Rusiyada məktəbli qız dəhşət saçdı: 1 şagirdi öldürdü, 5-ni yaraladı, daha sonra isə...
Azərbaycan beynəlxalq axtarışda olan şəxsləri Rusiyaya təhvil verib
Vilayət Eyvazov daha 37 qazini polisə işə götürdü - VİDEO / FOTOLAR
Fevralın 7-də ölkədə rəsmi iş günü olmayacaq
Ağdaşda 50 yaşlı şəxs 55 yaşlı qonşusunu öldürdü
Sabahın hava proqnozu açıqlandı
Direktor: "Bugünki zəlzələ 50 saniyə davam edib"
AZƏRBAYCANDA ERKƏN PREZİDENT SEÇKİLƏRİ ELAN OLUNDU - İlham Əliyev sərəncam imzaladı
Blinken: "Bəli, bu, ürəkparçalayıcı haldır..."
Mərkəzi Bank 118 sığorta vasitəçisinin lisenziyasını ləğv edib
İstanbulda İŞİD-ə əməliyyatı: 8 nəfər saxlanılıb
Ağcabədidə dönərxanada partlayış olub
HORADİZDƏ TRAKTOR MİNAYA DÜŞDÜ - Yaralı var