Zelenskini taktikası, Baydenin mesajı... - NATO sammiti Ukrayna üçün necə bitdi?
13-07-2023 [18:10]
Şahin CƏFƏRLİ
***
Ukrayna bu toplantıdan maksimum nəticə - üzvlüyə rəsmi dəvət gözləyirdi, daha doğrusu, gözlədiyini bəyan edirdi. Bu yöndə qərarın verilməyəcəyinin toplantıdan öncə bəlli olması və Zelenskinin Vilnüsə uçarkən sosial mediada narazılığını sərt və emosional tərzdə ifadə etməsi belə bir rəyin yaranmasına səbəb oldu ki, NATO zirvəsi Ukrayna üçün fiaskodur, Zelenski meydanda tək buraxıldı və sair...
Dünən sosial mediada (xüsusən seçkilərdən sonra mövzu qıtlığı çəkən Türkiyədə) Zelenskinin bir fotosu üzərindən qoparılan fırtınanı yəqin ki, izlədiniz.
Əvvəla, onu demək lazımdır ki, Ukrayna NATO üzvlüyünə hazırda ittifaqda təmsil olunub, şad-xürrəm yaşayan ölkələrin mütləq əksəriyyətindən daha çox layiqdir. Xüsusən NATO və Avropa Birliyi daxilində az qala Putin Rusiyasının təmsilçisi qismində fəaliyyət göstərən, bu qurumların söykəndiyi dəyərlərə nifrətini gizlətməyən Viktor Orbanın rəhbərlik etdiyi Macarıstanın heç bir bədəl ödəmədən rahat şəkildə adı çəkilən ittifaqlardan bəhrələndiyi bir dövrdə Ukraynanın oralarda olmaması böyük haqsızlıq və ədalətsizlikdir.
Həmçinin, 2008-ci ildə Ukrayna və Gürcüstana üzvlük vədi verib, sonra bu vədi “unudan”, Rusiyanın elə həmin il Gürcüstana, 2014-cü ildə isə Ukraynaya hücumuna göz yuman, hətta bu işğallardan sonra da Putin rejimi ilə tərəfdaşlığını inkişaf etdirən aparıcı NATO ölkələrinin (Almaniya, Fransa, ABŞ) Ukrayna qarşısında vicdan borcu var. Lakin bu məqamlar məsələnin mənəvi tərəfidir. Bir də, məsələnin formal hüquqi-siyasi tərəfləri var.
NATO-ya rəsmi dəvət üzvlükdə son mərhələdir. Bu, o zaman edilir ki, həmin ölkə artıq təşkilatın bütün meyarlarına uyğun hesab olunur, nəticədə rəsmi dəvət alır, sonra üzvlüyə qəbul barədə Protokol imzalanır.
Ukrayna hələ ki bu meyarların bir çoxuna uyğunlaşmayıb. (Hərbi sahədə sürətli uyğunlaşma gedir və bu, önəmli tərəqqidir.) Hazırda Ukraynada müharibə ilə əlaqədar hərbi vəziyyət hökm sürür və prezident-ali baş komandan hərbi diktator kimi fəaliyyət göstərir. Bu, Ukrayna üçün zərurət olsa da, NATO-nun siyasi standartlarından çox uzaq bir vəziyyətdir. Eyni zamanda, müharibə aparan ölkənin NATO-ya qəbulu o mənaya gəlir ki, 5-ci maddə avtomatik aktivləşir və blok həmin müharibənin birbaşa tərəfinə çevrilmiş olur. NATO ölkələri isə bunu istəmir.
Yaxşı, bunları biz bilirik, Ukrayna diplomatları və siyasi rəhbərliyi bilmirmi? Təbii ki, bilir. Zelenski təyyarədə yazdığı son dəqiqə bəyanatı ilə NATO-nun qərarını dəyişdirə bilməyəcəyinin fərqində deyilmi?
Əlbəttə ki, fərqindədir. Sadəcə olaraq, müharibə başladıqdan bəri Ukrayna rəhbərliyi doğru olaraq özünəməxsus bir diplomatik taktika seçib. Bu taktikaya əsasən tərəfdaşlar qarşısında ən maksimal tələblər qoyulur ki, son nəticədə mümkün qədər çox şey əldə edilsin. Bu dəfə də belə oldu.
Əvvəla, NATO Ukraynanın (eləcə də Gürcüstanın) üzvüyünə dair 2008-ci il Buxarest zirvəsindən bəri təkrarladğı içiboş formuldan (“açıq qapı siyasəti yeridirik, bu ölkələr nə vaxtsa üzv olacaq”) uzaqlaşaraq Ukrayna ilə bağlı aşağıdakı formulu seçib: “Şərtləri yerinə yetirdiyi və müttəfiqlərin razılığa gəldiyi vaxt Ukrayna NATO-ya rəsmi qaydada DƏVƏT olunacaq”.
Eyni zamanda, ABŞ prezidentinin Zelenski ilə görüşdə “Ukraynanın NATO-ya üzv olacağı və bunu bayram etmək üçün sizinlə keçirəcəyimiz görüşü səbirsizliklə gözləyirəm” deməsi də gəlişigözəl cümlə deyil, dövlətin mövqeyidir. (Bayden ikinci dəfə seçiləcəyinə inanır və növbəti 4 illik kadensiyasında Ukraynanın NATO-ya qəbul olunacağına işarə edir.)
NATO zirvəsində Ukrayna ilə bağlı qəbul olunan digər vacib qərarlar aşağıdakılardır:
- Üzvlük prosesində MAP (Üzvlük üçün Fəaliyyət Planı) tətbiq olunmayacaq. Bu isə Finlandiya və İsveç örnəyində olduğu kimi, prosesi qısaldacaq;
- Ukraynanın NATO standartlarına və doktrinalarına keçidi üçün çoxillik dəstək proqramı qəbul olunub;
- NATO-Ukrayna Komissiyasının statusu yüksəldilərək NATO-Ukrayna Şurası yaradılıb. Bu, iki tərəfin eyni səviyyədə təmsil olunacağı məşvərət orqanıdır. Ukrayna uyğun gördüyü məqamlarda Şuranı toplantıya çağırmaq hüququna malikdir.
Sammit çərçivəsində isə daha 2 mühüm qərar elan edildi:
1. Ukrayna pilotları və texniki personalın F-16 təyyarələrində təlimləri üçün 11 ölkədən ibarət koalisiya yaradılıb və bu barədə Memorandum imzalanıb. Təlimlər avqust ayında Danimarkada başlayacaq;
2. Ən mühüm hadisələrdən biri isə G-7 ölkələrinin Ukraynaya təhlükəsizlik təminatları verilməsi üzrə birgə Bəyannamə qəbul etmələridir.
Bu sənəddə ABŞ, Böyük Britaniya, Kanada, Fransa, Almaniya, İtaliya və Yaponiya “Beynəlxalq səviyyədə tanınmış sərhədləri çərçivəsində, özünü qorumağa və gələcək aqressiyaları dəf etməyə qadir olan azad, müstəqil, suveren, demokratik Ukraynanın yaradılması”nı sarsılmaz strateji məqsəd kimi elan edirlər. Ukraynanın təhlükəsizliyi bütün avroatlantik məkanın təhlükəsizliyinin ayrılmaz parçası kimi qeyd olunur. Bu dövlətlər Ukrayna ordusunun quru, hava və dəniz qüvvələrinin təchizatına; Ukrayna hərbi sənayesinin inkişafına; hərbi təlimlər keçirilməsi və kibertəhlükəsizliyin təmin olunmasına; Ukraynanın bərpası və onun iqtisadi inkişafına dəstək verəcəklərini təəhhüd edirlər. Bunun üçün G7 dövlətləri ilə Ukrayna arasında ayrı-ayrılıqda ikitərəfli razılaşmalar imzalanacaq.
Bütün bunları müharibədən əvvəlki dövrdə təsəvvür etmək mümkün deyildi. Yəni qısa müddətdə böyük irəliləyişlərin olduğu ortadadır və Ukraynanın NATO-ya üzvlüyünü əngəlləmək bəhanəsi ilə müharibəyə başlayan Putin Ukraynanı NATO-ya xeyli yaxınlaşdırıb.
Təbii ki, hər şey mükəmməl və qüsursuz deyil. Qərbdə, o cümlədən Bayden administrasiyası içərisində “Rusiya ilə eskalasiyaya getməyək” yanaşması və ya bəhanəsi ilə həddən artıq ehtiyatlı siyasət yeritməyin tərəfdarları, hətta Ukraynanın başı üzərindən Rusiya ilə danışıqlar aparmağa çalışanlar var. Ukraynaya ümumiyyətlə, hərbi yardımın dayandırılmasını istəyən və tələb edən çevrələr də mövcuddur, özəlliklə ABŞ-dakı trampistlər bu yöndə ciddi təhlükə mənbəyidir. Amma Ukraynanın yaxın gələcəkdə NATO və Avropa Birliyində yer alması bu ittifaqların şərq cinahının müdafiəsi, Rusiyanın imperialist-ekspansionist iştahına qarşı daimi zərdab qismində vacibdir. Ukraynaya dəstək Qərbin öz ehtiyaclarından irəli gəlir.
MİA.AZ
Netanyahu nazirlərə qadağa qoyub: "Atəşkəs və əsir mübadiləsindən kimsə danışmasın"
Bu gün sizi nə gözləyir? - BÜRCLƏR
Türkiyədə daha bir şəhərdə dərslər dayandırılıb
Harutyunyan, Qukasyan, Manukyan, Babayan, Mnatsakanyan... - Onlar Bakıda yenidən hakim qarşısına çıxarılıb
Baxçalı CHP liderinə təşəkkür edib
"Fənərbağça"nın yeni almaq istədiyi brazilyalı futbolçu zədəli çıxdı - Geri qaytarıldı
Ukrayna Rusiya ilə ərazi mübadiləsinə çalışır
Pələng 24 saat ərzində bir ailənn iki üzvünü parçalayıb - FOTO
Rasim Balayev: "Şeyx Əbdüllə 57 il dostluq etmişəm, sonra çıxıb ağzına gələni danışdı, dedi ki..." - MÜSAHİBƏ
“Sem dayı”nın “səxavəti”... - Əli Cabbarov yazır
"Ankaragücü" Mustafa Dalcı ilə anlaşdı - 6 aylıq
PA rəhbəri məmurları Xankəndi şəhərinə topladı: iclasda nələr müzakirə edilib? + FOTOLAR
Yaqub Eyyubov Somali prezidentini qarşıladı - FOTOLAR
Daha 1513 nəfər taksi sürücüsü olmaq istəyir - İmtahan olacaq
“Qarabağ” Riçard Almeyda ilə vidalaşdı
Abdin Fərzəliyevlə bağlı şok iddia yayıldı - Ramiz Mehdiyevlə əlaqə, Həştərxana qədər uzanan böyük biznes və...
Dollar neçəyə olacaq? - Mərkəzi Bank yeni məzənnəni açıqladı
Azərbaycanla Rusiya arasında “Şimal-Cənub” nəqliyyat dəhlizi... - Prezident İlham Əliyev Sazişi təsdiq edib
Ərdoğan böyük heyətlə İndoneziyaya səfər edib - FOTO
Prezident İlham Əliyev fərman imzalayıb
Azərbaycanda yeni medal təsis ediləcək
Qəzzada daha 11 nəfərin cəsədi tapılıb
SOCAR-ın 2025-ci il üzrə büdcəsi təsdiq olunub
VƏZİFƏLİ ŞƏXSLƏRƏ CİNAYƏT İŞİ AÇILDI - Prokurorluq açıqlama yaydı
“Google” əməkdaşı məktəblilərimizə master klass keçdi
Dövlətə məxsus maşınlar hərracda satılıb
Bakı, Sumqayıt və Abşeronda dələduzluq edən şəxslər saxlanılıb
Hikmət Hacıyev: “Salam, Xankəndi!” - VİDEO
"MƏNƏ QƏSD ETMƏK İSTƏYƏNDƏN ŞİKAYƏTÇİ DEYİLƏM" - Taleh Qaraşov məhkəmədə dindiriləcək
Donald Tramp HƏMAS-a konkret vaxt verdi, iki ölkəni açıq şəkildə hədələdi: "İnanın, əsl qiyamət qopacaq"
SABİQ NAZİRİN QAYNI HAQDA ŞOK FAKTLAR YAYILDI - Rusiya vətəndaşı ola-ola... (FOTOLAR)
Ağdamda Fərhadın heykəli bərpa olunur
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
İstanbulda məktəblər bağlanıb - Qara görə