Moskvanın Cənubi Qafqaz siyasəti və... - TƏHLİL
02-07-2025 [16:56]
Sirr deyil ki, Rusiya 200 ildən çoxdur Cənubi Qafqazı nəzarətdə saxlamağa çalışır.
Bu müddət ərzində istər Çar Rusiyası, istərsə də sovet və postsovet Kremlin təcrübəsində əsas metod dəyişməz qalıb: etnik və siyasi qarşıdurmalar yaratmaq, sonra isə “vasitəçi” rolu ilə həm hərbi, həm də diplomatik təsir mühiti formalaşdırmaq. Etiraf etmək lazımdır ki, bu siyasət, xüsusilə son onilliklərə qədər Kreml üçün uğurlu olub.
Lakin ilk dəfədir ki, Moskva bu metodologiyanın effektivliyini sürətlə itirir. Və maraqlıdır ki, bu yeni mərhələnin konturlarını məhz Rusiya tərəfindən uzun illər boyu qarşı-qarşıya gətirilmiş Azərbaycan və Ermənistan paralel şəkildə müəyyənləşdirirlər.
Məlum olduğu kimi, bu gün Azərbaycanda Rusiyaya qarşı həm rəsmi, həm də ictimai reaksiyalar son dərəcə sərt və haqlı şəkildə formalaşıb. Xüsusilə Yekaterinburqda baş verən hadisələr azərbaycanlıların ölüm halları ətrafında Bakı susmadı, əksinə, Rusiya hüquq-mühafizə sistemini “etnik əsaslı qətliam”la ittiham edərək, məsələni açıq şəkildə siyasi müstəviyə çıxardı. Bu, Azərbaycanın artıq Rusiyaya qarşı yalnız daxili emosional reaksiya deyil, konkret siyasi mövqe sərgilədiyinin göstəricisidir.
Eyni zamanda Ermənistan parlamentinin spikeri Alen Simonyan da Rusiyaya qarşı olduqca sərt mövqe nümayiş etdirib. Onun rus telekanallarının yayımının dayandırılması təklifini irəli sürməsi, bu məsələni “ciddi şəkildə müzakirə etməyin vaxtı çatıb” deməsi, Ermənistanın da artıq Kremlin informasiya alətlərini milli təhlükə kimi qiymətləndirdiyini göstərir. Simonyanın “bu manqurtların proqramlarına da, onların ölkəyə girişinə də çoxdan qadağa qoyulub” kimi ifadələri, habelə rusiyalı aparıcıları “degenerat” adlandırması, artıq Moskva ilə münasibətlərdə klassik diplomatik ritorikanın da bir kənara qoyulduğunu nümayiş etdirir.
Bakı və İrəvanın bu yanaşmaları faktiki olaraq Moskvanın Cənubi Qafqaz siyasətində istifadə etdiyi “yuxarıdan aşağı” narazılıq mexanizmini alt-üst edir. Əgər əvvəllər Kremlin müdaxilələri region ölkələrindəki daxili siyasi çalxantılara əsaslanırdısa, indi əks proses baş verir. Yəni Azərbaycan və Ermənistanın siyasi mərkəzlərindən gələn paralel müqavimət Moskvanı ciddi təzyiq altına alır. Bu, regionun siyasi tarixində ilkdir.
Azərbaycan və Ermənistan kimi uzun illər ərzində bir-birinə qarşı duran iki ölkənin eyni anda və ya paralel şəkildə Moskvaya qarşı müqavimət formalaşdırması təkcə gündəlik siyasi konjonktura ilə izah oluna bilməz. Bu, daha çox regionun fərqli şərtlərlə yeni geosiyasi düzənə keçmək cəhdi kimi qiymətləndirilməlidir. Bu kontekstdə bir detal diqqətdən qaçmamalıdır: Nikol Paşinyanın son Türkiyə səfəri zamanı Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı əldə edilən razılaşma.
Məlumatlara görə, bu razılaşma Rusiyanın dəhliz üzərində heç bir nəzarət imkanına sahib olmamasını nəzərdə tutur. Bu isə Moskvanın prosesdən tamamilə kənarda qalması anlamına gəlir.
Kreml bu yeni geosiyasi balansı pozmaq üçün hərəkətə keçdi və iddialara görə, dini kanallar vasitəsilə Ermənistanda Paşinyana qarşı çevriliş cəhdi etdi. Lakin bu cəhd uğursuz oldu. İndi isə eyni ssenari ilə Azərbaycana təzyiq göstərməyə çalışır. Lakin bu səylər də nəticə vermir. Əslində, Türkiyə, Ermənistan və Azərbaycan üçlüyü Rusiyanın təsirinə açıq şəkildə meydan oxuyan yeni regional ox formalaşdırır. Bu isə Kreml üçün yalnız strateji deyil, eyni zamanda psixoloji məğlubiyyətdir.
Moskvanın vasitəçi və qarant roluna olan ehtiyac artıq bitib. Bu rolun yeni daşıyıcısı yerli iradədir. Bakı və İrəvanın öz qərarvermə suverenliyi, eyni zamanda Türkiyənin təşəbbüskarlığı ilə formalaşan bir regional mexanizm. Bu dəyişikliklər Cənubi Qafqazda yeni təhlükəsizlik arxitekturasının yaranmasını zəruri edir. Zəngəzurda kommunikasiyaların açılması hazırkı mərhələdə təkcə Azərbaycan və Türkiyə üçün deyil, həm də Ermənistan üçün mühüm geosiyasi fürsət kimi qiymətləndirilir. Lakin 10 noyabr Bəyanatında yer alan maddəyə əsasən, yola nəzarətin Kremlə verilməsi heç bir tərəfə sərf etmir. Bu səbəbdən, yeni bir model əsasında, Rusiyanın iştirak etmədiyi alternativ bir kommunikasiya çərçivəsinin qurulması ehtimalı artır. İstisna deyil ki, Türkiyədə bu məsələ artıq masaya qoyulub. Yenə istisna deyil ki, bu, “Kalininqrad modeli” və ya ona bənzər mexanizm formasında ola bilər.
Əslində, Rusiya-Azərbaycan münasibətlərində son gərginliyin arxa planında dayanan əsas motivlər də bu yeni düzənlə birbaşa bağlıdır. Gürcüstanın sabiq prezidenti Mixail Saakaşvilinin də qeyd etdiyi kimi, bu, tarixi andır: Rusiya imperializminə qarşı birgə və məqsədyönlü mübarizə üçün yaranmış nadir fürsətdir. Əlbəttə, burada söhbət silahlı mübarizədən getmir. Bu, siyasi və strateji bir qarşıdurmadır. Azərbaycan isə bu prosesdə emosional addımlar atmır. Lakin reallığı dərk edir: regionun gələcəyi ilə bağlı qərarlar artıq Moskvanın diktəsi ilə yox, regional aktorların iradəsi ilə formalaşmalıdır.
1997-ci ildə ABŞ-ın keçmiş milli təhlükəsizlik müşaviri Zbiqnev Bjezinski özünün məşhur “Böyük Şahmat Taxtası” əsərində yazırdı:
“Rusiya imperiyasının dağılması və ya bərpası üç ölkədən asılıdır – Ukrayna, Azərbaycan və Özbəkistan. Əgər bu ölkələr Moskva orbitindən uzaqda qalarsa, Rusiya imperiyası bərpa oluna bilməz”.
Bjezinskiyə görə, SSRİ-nin dağılmasında olduğu kimi, gələcəkdə də Rusiyanın parçalanması məhz bu üç ölkənin geosiyasi mövqeyindən asılı olacaq. Bugünkü qlobal proseslərə baxdıqda aydın olur ki, Azərbaycan təkcə öz taleyini deyil, bütövlükdə regionun və hətta qlobal güc balansının gələcəyini formalaşdıran əsas fiqurlardan biridir. Bu “böyük şahmat taxtası”nda biz piyada yox, öz ağırlığı və iradəsi olan, oyun qaydalarını dəyişdirən aktor statusundayıq.
Turan Rzayev
MİA.AZ
İspaniyada meşə yanğını: 2 nəfər yanaraq ölüb
Ağcabəddə 18 yaşlı gənc kanalda boğulub
Türkiyədə iş adamı və arvadı təyyarə qəzasında öldü
"Kurtlar Vadisi"nin "Cevat"ı öldü - "Rahat yat, qardaş!"
Almaniya kansleri vacib sualdan yayındı - "Bu, qəbuledilməzdir"
İran: "Nüvə sənayesini bombalamaqla məhv etmək olmaz" - "Güclü deyilsinizsə, sağ qala bilməzsiniz"
Azərbaycan və Özbəkistan prezidentləri görüşüb, yeni sənədlər imzalanıb - FOTOLAR (YENİLƏNİB)
Yekaterinburqda daha bir Azərbaycan vətəndaşı həbs olunub
Şəxsiyyət vəsiqəsində nələr dəyişəcək? - DETALLAR
Qəzzada son 24 saatda 142 nəfər öldürülüb
"Beşiktaş" bəyənmədi - "Liverpul"la anlaşdı
RƏSMİ BAKIDAN RUSİYA XİN və SƏFİRLİYƏ CAVAB: "Vəziyyəti daha da gərginləşdirən addmlar atmayın"
"Azneft" Istehsalat Birliyi ləğv olunur? - Komitə sədri "Görəsən, işçilər bu dəfə hansı dili öyrənəcək?", - deyə sual edir
Xüsusi icra məmurları ilə bağlı yeni qanun hazırlanır
Əminə Ərdoğan Roma Papası ilə görüşüb - FOTO
Ərzurumda zəlzələ olub - 4,1 bal gücündə
İsrail ordusu Ramallahda evləri dağıdıb
"Beşiktaş" klubu məşhur italyan hücumçu ilə vidalaşıb
Vəkil bürolarında yoxlama olub
KTN-in işçiləri rüşvət alıblar
Əli Əsədov Əfqanıstanın Baş nazirinin müavini ilə görüşüb
RUSİYA SƏFİRİ XİN-ə ÇAĞIRILDI - Rəsmi Bakıdan moskvaya etiraz
DAHA ÜÇ İTKİN DÜŞMÜŞ ŞƏHİDİN ŞƏXSİYYƏTİ MÜƏYYƏNLƏŞDİ - FOTO
Dollar neçəyə olacaq? - Mərkəzi Bank yeni məzənnəni açıqladı
Moskvanın Cənubi Qafqaz siyasəti və... - TƏHLİL
Bakıda böyük söküntü işi başlayır - YENİ KOMİSSİYA YARADILDI
Filippində güclü yanğın... - Minlərlə insan evsiz qalıb
Yunanıstanda məhbuslar qiyama qalxıb - Həbsxana yandırılıb
Ərdoğanı təhqir edən 42 nəfər tutulub - "Heç kim nifrət və təxribat zəhərini küçələrə daşıya bilməz"
Kəbirə-Tibb Mərkəzi satılıb
Politoloq Azər Qasımlı hakim qarşısına çıxarıldı
DİN-in Polis Akademiyasında “Məzun Günü” keçirilib - VİDEO
“Arxamızda güclü dövlətimiz və rəhbərimiz var" - ŞIXLINSKİ SAXLANILMASINDAN DANIŞDI
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
Serj Sarqsyan həbs təhlükəsiylə üzləşib
Nazir böyük islahata hazırlaşır: mərkəzlərin əsasnaməsi dəyişir, bir çox şöbə və sektorlar ləğv olunacaq
“Bəylər Eyyubovu çoxdan tanıyıram, o..." - Sabiq nazir
Lisey və gimnaziyalara keçiriləın imtahanda saxtakarlıq iddiası... - Valideynlər fakt açıqlayır, nazirlik isə yenə araşdırma vədi verir
Milli Məclis daha bir bəyanat yaydı - "Azərbaycana və Rusiyada yaşayan azərbaycanlılara qarşı..."
ABŞ dünyanı tədirgin etdi: nəhəng döyüş gəmisi İrana yaxınlaşıb - Gəminin peyk görüntüsü yayıldı
Azercell və Azərbaycan Cüdo Federasiyasının “Doğru yol budur” sosial layihəsi beynəlxalq mükafata layiq görülüb
"Azərbaycan bütün hüquqi mexanizmlərdən istifadə edəcək" - "Baş prokurorluq bu cinayət işinin araşdırılmasını özünə borc bilir”