Azərbaycanın milli aviadaşıyıcısı olan AZAL – “Azərbaycan Hava Yolları” QSC, 2025-ci ilin ilk aylarında həm mənfəəti, həm də maliyyə çevikliyini qorumağı bacarıb. Lakin bu müsbət göstəricilərə baxmayaraq, qurumun maliyyə hesabatları və şəffaflıq standartları ilə bağlı bəzi suallar açıq qalır.

Dövlətin azalan dəstəyi

AzPost bildirir ki, rəsmi məlumatlara əsasən, 2022-ci ildə AZAL-a 108,8 milyon manat, 2021-ci ildə isə 98,9 milyon manat dövlət subsidiyası ayrılıb. Lakin 2025-ci ilin birinci rübündə bu məbləğ kəskin şəkildə azalıb – cəmi 21,24 milyon manat, yəni əvvəlki illə müqayisədə təxminən 80 faiz azalma baş verib. Dövlət dotasiyalarındakı bu azalma ilk baxışdan AZAL-ın daha az asılılıqla fəaliyyət göstərdiyini göstərsə də, bu dəyişikliklərin struktur səbəbləri ictimaiyyətə izah olunmayıb.

Mənfəət artır, amma xərclər də sürətlə böyüyür

2025-ci ilin birinci rübündə AZAL-ın xalis mənfəəti 117,7 milyon manat olub. Bu, ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 6,4 faiz artım deməkdir. Əməliyyat gəlirləri 1 milyard 473 milyon manat, xərcləri isə 1 milyard 177 milyon manat təşkil edib.

Bununla belə, xərclər də nəzərəçarpacaq dərəcədə artıb. Əməliyyat xərcləri ötən ilə nisbətən 13,1 faiz artaraq, maliyyə xərcləri isə 57,6 faiz yüksələrək 161 milyon manata çatıb. Üstəlik, şirkət 11,2 milyon manat valyuta itkisi ilə də üzləşib.

Bu göstəricilər şirkətin genişlənən fəaliyyəti ilə bağlı olsa da, maliyyə sabitliyinə təsir edə biləcək xərclərin artım tempi narahatlıq doğurur.

Yeni təyyarələr – sərmayə, yoxsa yük?

AZAL təyyarə parkını yeniləmək üçün A320neo və Boeing 787 kimi müasir təyyarələrin alınmasına davam edir. Bu addımlar uzunmüddətli baxışla sərnişin keyfiyyətini və ekoloji effektivliyi artırmağa yönəlsə də, bu təyyarələrin alınma və istismar xərcləri ictimaiyyətə təqdim olunmur. Əldə olan rəsmi hesabatlara əsasən, AZAL-ın ümumi aktivləri 2,64 milyard manat səviyyəsinə çatıb.

Lakin belə iri investisiya layihələrinin iqtisadi səmərəliliyi və gəlirlilik analizi barədə ictimai məlumat azlığı şəffaflıq prinsipinə ziddir.

İctimai vəsait hara və necə yönəldilir?

Hər il milyonlarla dövlət vəsaiti ayrılan bir qurumun maliyyə hesabatlarının tam və açıq şəkildə təqdim olunmaması tənqid doğurur. AZAL rəsmi olaraq yalnız 2023-cü ilə qədərki audit olunmuş hesabatları təqdim edib, cari ilin hesabatları isə ancaq parçalayıcı şəkildə mediaya ötürülür.

Bundan əlavə, bəzi şikayətlərə görə, AZAL-ın uçuş xidməti, yük siyasəti və təhlükəsizlik tədbirləri ilə bağlı sərnişin məmnuniyyəti tam təmin olunmur. Sosial şəbəkələrdə və beynəlxalq forumlarda bununla bağlı tənqidi fikirlər yer alır.

Ekspertlər hesab edir ki, dövlət subsidiyaları ilə maliyyələşən hər bir qurum şəffaflıq öhdəliyi daşımalıdır. Həmçinin AZAL ictimai vəsaitin hansı istiqamətlərə xərcləndiyini, hansı nəticələr doğurduğunu aydın izah etməlidir. O da bildirirlir ki, təyyarə parkının genişlənməsi və xərclərin artımı ilə bağlı iqtisadi əsaslandırma və nəticə qiymətləndirmələri paylaşılmalıdır. Eyni zamanda əldə edilən mənfəətin hansı məqsədlərlə istifadə olunacağı barədə də ictimaiyyət məlumatlandırılmalıdır/azpost.