Oğurlanan şamdanlar, “dirilən” adamlar...
14-09-2024 [19:01]
Pərvanə BAYRAMQIZI
***
Qriqori Petrovun “Ağ zanbaqlar ölkəsi” əsərinin “Karokep” hissəsində adamı riqqətə gətirən epizod var.
Həmin hissəni oxuyanda oxumağa fasilə verir, düşünürsən: “İlahi, vicdan hissini oyatmağın necə gözəl yolları varmış. Vicdanlısansa, oxuduğun qəlbini təzədən gözəlləşdirəcək, düşüncənin dərin qatlarına enəcəksən”.
Finlandiyada quldurluğu ilə insanları həyəcanlandıran Karokep adlı şəxs cinayətkarlıqda ad çıxarır. Onu ruhi xəsətəxanaya salsalar da, oradan qurtula bilir. Uşaqlıqda olduqca məsum, həssas olan qulduru cinayətlər törətməyə təhrik edən cəmiyyətin çirkabı olur. Yanında işlədiyi tacirin malını kəndlilərə paylayıb özünü də kötəkləməyinə səbəb tacirin tərəzidə fırıldaq edib insanları aldatmasıdır. O, insanların tamahkarlığını, ədalətsizliyini, yalan danışmaqlarını qəbul edə bilmir. Qəzəb, nifrət hissi onu qatilə çevirir. Sonda isə keşişin təsiri ilə cinayətdən çəkinib doğru yola qayıdır.
L.Tolstoyun təbirincə desək, dirilmə bir gecənin içində baş ve¬rir.
Quldur ruhi xəstəxanadan qaçıb yaraladığı keşişin yanına gəlir. Keşiş onu içəri buraxanda ona sual verir ki, sizi yenə öldürə biləcəyimdən qorxmursunuzmu?
“Qorxmuram”, – deyir keşiş.
Quldur səbəbini soruşanda verdiyi cavab oxucunu təsirləndirir: “Gözləri belə olan insanlar heç vaxt kimisə öldürməzlər”.
Quldur:
– Mənim gözlərim necədir?
Keşiş:
– Hüznlü. Dərin kədər var içində.
Keşiş rəftarı ilə quldurun içində közərən işığı üzə çıxarır, üfürüb alovlandırır. Quldur ağlayır, diz çöküb üzr istəyir. Keşişin təsiri ilə yenidən uşaqlıqdakı kimi saflaşmağa can atır. Nəticə həssas oxucuların ürəyincədir. Cinayətkar üç övladına mükəmməl təhsil verən ataya çevrilir.
Toyuğun cücələrini qanadı altına yığıb saxladığını görəndə qatilin qolları boşalıb silahı əlindən düşərsə, dünyanın düzələcəyinə inamımız artar. Onda müharibə də olmaz. Necə ki, bu mənzərə laqeyd qarşılanıb, sadəcə ev quşunun adi günlərindən biri kimi dəyərləndiriləcək, bəşəriyyət çox bəla çəkəcək.
Kədərin hikməti var. Həddən çox eyforiya vecsizliyə aparır. Kefcillik milləti özünüdərkdən uzaqlaşdırır. Kədər insanı özünü dərk etməyə sövq edir.
Mahiyyəti eyni olan başqa bir əsərdən göstərəcəyim nümunə də hissiyyatsız insanlarda bayılmış vicdan üçün naşatır spirti effekti verəcək.
Oğurluğa düşən kişi ilə ev sahibi qadının dialoqu:
Qadın:
– Bir az da qalın, söhbət edək. Elə maraqlıdır ki, istəyirəm, izah edəsiniz nə üçün oğurlamaq – sizə çatası şeyi götürməkdir?
Oğru səmimiyyətlə həyatını danışır. Oxucuya məlum olur ki, o, əslində, öz haqqı olanı istəyir. (Əhatəli yazmayacağam, əsəri tapıb oxuyun. Aşağıda adını qeyd edəcəyəm). Qadın dinləyir. Qəfildən xidmətçilər otağa daxil olurlar. Oğru Lyük qadından nə vaxt zəng etdiyini soruşur. O, zəngin düyməsinin stolun altında olduğunu deyir. Özünün səmimiyyəti, qadının hiyləgərliyi onu təəssüfləndirir. Əslində, yardım istəmək zərərçəkənin haqqıdır, amma oğrunun izahına və rəftarına görə bu hərəkəti tədbir yox, hiyləgərlik saymaq olar. Qadın tapançanı onun əlindən almağa nail olsa da, öldürə bilmir. Oğrunun sözlərinin təsirindən cəsarətini itirir. İnsanı mənən öldürmək cismən məhv etməkdən asandır. Qadının hiyləsi artıq oğrunu mənən öldürür, səmimiyyətə inamını itirir. Yazıçı cismani ölümü ona qıymır. Bəlkə də, qadını qatil etmək istəmir.
Cek London “Martin İden”də qadının bir kişini mənən öldürdüyünün əvəzini burada – “İnsan öldürmək” hekayəsində çıxmağa çalışır. Ruf Martini mənəvi boşluğa itələmişdi. Oradan xilas ola bilməyən Martinin intiharı seçməsində əsl günahkar Ruf idi, amma ona cinayət işi açmaq mümkün deyil.
Mənəviyyat qatilləri məsuliyyətdən azaddırlar, ona görə istədikləri şəraitdə qurbanlarını istədikləri rəftarla, sözlə məhv edə bilirlər. Yazıçı hekayədə qadına cəsarətsizlik verib oğrunun səmimiyyətinə təslim edir. İnsanı mənən diriltmək, yenidən həyata qaytarmaq onu öldürməkdən çətindir.
Lev Tolstoyun “Dirilmə”si də mövzuya gözəl nümunədir. O qədər böyük əsərdir ki, özünü ayrıca təhlil etməyə ehtiyac var. Orada kişi keçmişdə buraxdığı səhvi düzəltməklə özü özünü dirildir, qadını da xilas edir. Jan Valjanı xatırlamaq da təbiidir. Yepiskopun gümüş şamdanını oğurlasa da, şamdan sahibi onu bağışlayır. Bundan sonra Valjan tövbə edib ləyaqətli adam olur.
Xatırlamağa çalışaq: neçə gözə kədər, neçə qəlbə ümid, inam vermişik? Hesa¬batını aparıb, xəcalət çəkib, yaxud məmnun olmuşuqmu? Neçə qulduru bağışlayıb vicdan hissini oyatmışıq? Neçə səhv sahibini cəmiyyətə qaytarmışıq?
Bir insanı doğru yola qaytarmaqla müqayisədə nəinki gümüş, heç qızıl şamdanın da dəyəri yoxdur. Sağlam mənəviyyata zərbə vuranların sayının azalması üçün ən gözəl əsərlərin oxunması, yazılması vacibdir. Ədəbiyyatın tərbiyəedici funksiyasına inanıram. Şamdanımız oğurlansa da, təki kimisə mənən dirildək. Onda bütün əşyalarımız özümüzdə qalacaq.
Elə buradaca özümün fikrini təkzib edən ötənilki paylaşımımı xatırladım: ““Mumu” Putinin ölkəsində yazılıb”.
Pessimistlik olmadı ki?
MİA.AZ
"Azərreyl"də yeni baş məşqçi təyinatı olub
Ərdoğan: “Biz Türkiyəni çevriliş konstitusiyasından ən qısa zamanda qurtarmaq istəyirik”
Dollar neçəyə olacaq? - Mərkəzi Bank yeni məzənnəni açıqladı
Bakıya kim gələcək: Paşinyan, yoxsa...- TƏHLİL
“Dedi ki, xahiş edəcəm, sənə qrant versinlər” - Bakıda modeli döyən biznesmenin məhkəməsində maraqlı dialoq
ABŞ Alyaskada hərbi gücünü artırır: "Gərəkirsə, Rusiya və Çinə eyni anda sərt cavaba hazırıq"
Leyla Əliyeva “Kəpənək” uşaq bağçasının açılışında - FOTOLAR
"Ardınca söhbət böyüdü, direktoru çağırdılar, dedilər..." - Diqqəti İmişliyə çəkən müəllimə işdən azadolunma səbəblərini sadaladı
İbrahim Tatlısəsin qızı təyarədə dava saldı - "Səni döyərəm" (VİDEO)
Rusiya MN: "Ukrayna ərazimizə 54 PUA ilə hücum edib"
LİVANLA YENİ SAVAŞ? - İsrail sərhədə 20 minə yaxın komando göndərib
Ərdoğan Livanın baş naziri ilə telefonda danışıb: "Münaqişələri bölgəyə yaymaq cəhdləri son dərəcə təhlükəlidir"
Paşinyan: "Ermənistanın təhlükəsizliyini təmin edə biləcək ölkə və ya hərbi blok yoxdur"
Əli Əsədov təhsillə bağlı daha bir qərar imzalayıb
Bakıda məşhur “Dubai Cars” avtosalonlarının sahibi həbs edilib
Rəsm Bakı: "Regionda gərginlik ocaqları yaratmaq istəyirlər" - "Burada təkcə Fransa yox, digər başqa dövlətlər də yer alır"
NOYABR AYINDA 6 GÜN ARDICIL İŞ GÜNÜ OLMAYACAQ - Əli Əsədovdan qərar
DÖVLƏT XİDMƏTİNİN SƏDRİ KİMİ RƏİS TƏYİN EDİB? - Abşeron Su Meliorasiya Sistemlərinin İstismarı İdarəsində qeyri-müəyyənlik yaranıb
Zeynal Nağdəliyev yeni icra baçısını kollektivə təqdim edib - FOTO
Sabah yağış yağacaq
Türkiyədən Yunanıstana qaçmağa çalışan terrorçu tutulub
İmişlidə açıq havada dərs və ya icra nümayəndəsi ilə qalmaqal... - Müəllimə işdən azad olundu (VİDEO, YENİLƏNİB)
Prezident Xankəndi, Xocalı, Xocavənd və Ağdərə ilə bağlı sərəncam imzaladı - Nə olacaq?
Şimali Koreyadan növbəti güc nümayişi etirazla qarşılanıb: "Bu, bölgədə gərginliyi artırmağa xidmət edir"
Azərbaycan Mərkəzi Bankı uçot dərəcəsi və faiz dəhlizi ilə bağlı yeni qərarını açıqladı
"Lufthansa" Tel-Əviv və Tehrana uçuşları dayandırıb - Açıqlama
Prezidentin köməkçisi yeni icra başçısına tapşırıqlar verdi - FOTO
ABŞ-da seçki: komissiya üzvlərinə şübhəli paketlər göndərilib
Nazir tikinti üzrə mühəndisi "Bitkiçilik" şöbəsinin müdiri təyin edib - KTN-də növbəti dəyişiklik
Sumqayıtda dələduzluqda ittiham olunan şəxs saxlanılıb
I Qarabağ müharibəsinin daha dörd itkin şəhidi bu tarixdə dəfn ediləcək - Dövlət Komissiyası siyahı və fotolar yaydı
Sabiq deputatdan 22 şagirdi məktəbdən qovan Bakı Atatürk Liseyinin direktoruna etiraz: "Səfirliyə müraciət olunmalı və..."
Bu poliklinkalarda qrip əleyhinə vaksinasiya başlayıb - SİYAHI
Azərbaycan nefti bir dollar bahalaşıb
Mansur Yavaş istefa iddiasına qısa cavab verdi: "Yalanlarla məşğul olmağa vaxtım yoxdur"
"Biz riyakar bir dünyada yaşayırıq!" - Hikmət Hacıyev
Çempionlar Liqası: "Real Madrid" alman komandasını uddu, "Bavariya" isə "xorvat"ları çilədi - NƏTİCƏLƏR
İran 2 milyon əcnəbini ölkədən deport edəcək - General tarix verdi
Hakan Fidan Livana başsağlığı verib
Rəsmi Ankara: "Netanyahu hökuməti müharibəni genişləndirmək istəyir"
İranın XİN başçısından səfirin yaralanmasına reaksiya: "Livandakı partlayışlar İsrailin terror aktıdır"
ABŞ müdafiə naziri İsrailə gedir
"Qalatasaray" daha bir rəqibi əliboş yola saldı - "Aslan" "Fənərbağça" ilə derbiyə naməğlub gedir
Livan BMT Təhlükəsizlik Şurasına daha bir şikayət edib