AZƏRBAYCANIN XƏZƏRDƏKİ 3 TRİLYONLUQ YENİ QAZ YATAĞI: bu, Türkiyə, Rusiya, İran, Türkmənistan və Avropanı necə dəyişdirəcək? - TƏHLİL
28-03-2021 [17:01]
Güntay ŞİMŞƏK,
HABERTURK.COM
****
Türkiyə olaraq ötən il Qara dənizdə 405 milyard kub.metr təbii qaz ehtiyatı kəşf etdiyimizdə çox sevinmişdik.
Azərbaycan da 2020-də mövcud enerji qaynaqlarını zənginləşdirmək üçün apardığı axtarışlarda da bu il böyük bir uğura imza ataraq Xəzər Dənizindəki Şəfəq – Asıman Blokunda təxminən 3 trilyon kub metr təbii qaz kəşf etdi.
Həm Azerbaycan, həm də Türkiyə üçün gözəl xəbərdir. Zira, Xəzərin təbii qazını dünyaya bazarlayan boru xətti TANAP Anadoludan keçib, Avropaya Cənub Qaz Dəhlizi və onun son həlqəsi olan TAP boru kəməri vasitəsi ilə çatır. Bununla da Avopada qaynaq çeşidliliyi yaradır.
Xəzər təbii qazı bu ilin əvvəlindən etibarən, Yunanıstan və Albaniya üzərindən İtaliyaya çatıb. Mövcud həcmi ilə rəqabətçi olmasa belə, sabitləyəci rola sahiblənib.
Şərqi Aralıq dənizindən Avropaya mürəkkəb yollardan bahalı təbii qaz daşımaq istəyən Yunanıstan, Kipr, İsrail və Misiri də təəccübləndirəcək bir gəlişmə oldu və TAP ilə Avropaya daha çox Azərbaycan təbii qazının çatma imkanı ortaya çıxdı.
Yeni kəşf edilən Xəzər təbii qazı həcminə görə bölgəmiz üçün də önəmli mövqe formalaşdırır. Mövcud durumda kəmər vasitəsiylə Türkiyəni sabit şəkildə təbii qazla təmin edən iki ölkə var: Azərbaycan və Rusiya.
İran isə Xəzərdəki son kəşflə problemli tədarükçü rolunu artıq dəyişdirmək məcburiyyətində qalacaq. Ayrıca Azərbaycan qazı Xəzərdəki yeni ehtiyatı ilə birlikdə Anadoluya nəql ediləcək əlavə yüksək həcmlə Rus qazı qarşısında daha rəqabətçi olacaq.
Türkiyənin Qara dənizdə kəşf etdiyi təbii qaz ehtiyatını və sıxlaşdırılmış təbii qaz (əslində, maye qaz - Mia.az) tədarük imkanlarını da nəzərə aldıqda, ölkəmizin bu qədər qaynaq müxtəlifliyindən yararlanaraq ciddi qiymət üstünlüyü, rəqabət, hətta re-export (ixracat) imkanları əldə edə biləcəyi şəksizdir.
Ölkə olaraq hal-hazırda Rusiya, Azərbaycan və İrandan kəmər xətti ilə, Əlcəzair, Nijeriya başda olmaqla müxtəlif ölkələrdən sıxlaşdırılmış qazı gəmilərlə alırıq. Son illərdə Azırbaycan müxtəlif səbəblərdən Türkiyənin təbii qaz təminatında ilk sıraya yüksəlib.
Ancaq bütün hallarda ən böyük nəql imkanının Rusiyaya aid olduğunu xüsusi vurğulayaq. Şübhəsiz, bu müddətdə kəmərlə nəql olunan qazla rəqabətdə Türkiyənin təməl bazarının yaratdığı sıxlaşdırılmış maye qazın çox önəmli rol oynadığını qeyd etmək gərəkdir.
Fəqət, Azərbaycanın "Şahdəniz bloku" qədər geniş həcmli yeni böyük bir qaz ehtiyatı - "Şəfəq Asiman" Blokunda kəşf edilən 3 trilyonluq qaz enerji bazarı üçün olduqça ciddi gəlişmədir. Əgər Türkiyənin gərgin gündəmi olmasıydı, sözsüz ki, indi bu məsələni müzakirə edəcəkdik.
Qeyd edək ki, "Şəfəq-Asiman” blokunda kəşfiyyat işləri SOCAR və bp şirkətlərinin birgə layihəsi çərçivəsində həyata keçirilir.
Yataq üzrə Hasilatın Pay Bölgüsü Sazişinin kəşfiyyat proqramına uyğun olaraq, qazma əməliyyatı dənizin 623 metr dərinliyində bp şirkətinin operatorluğu ilə aparılmış və SOCAR-ın törəmə şirkəti olan Caspian Drilling Company tərəfindən Heydər Əliyev adına yarımdalma qazma qurğusu vasitəsi ilə yerinə yetirilib. Yəni Azərbaycan öz imkanlarıyla təbii qaz ehtiyatına çatıb.
Azərbaycan üçün Qarabağın işgalına son verilməsindən sonra gələn ikinci bu gözəl xəbəri Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev də yüksək dəyərləndirib: "Bu gün biz ənənəvi tərəfdaşımız olan bp ilə bir neçə yeni layihə üzərində çalışırıq. Bunlardan biri də “Şəfəq-Asiman” perspektiv qaz strukturudur ki, burada artıq ilk quyunun qazılması müsbət nəticə ilə başa çatmışdır. Xəzərin Azərbaycan sektorunda, dənizin dərin hissəsində yeni yataqda ilk qaz-kondensat təzahürü bizim təsdiq edilmiş karbohidrogen ehtiyatlarımızın artmasına, və nəticə etibarı ilə ölkəmizin və bir çox ölkələrin enerji təhlükəsizliyinin təmin edilməsinə dəyərli töfhə verəcəkdir. Ölkəmizin təsdiq edilmiş təbii qaz ehtiyatları Cənub Qaz Dəhlizi və onun son həlqəsi olan TAP boru kəməri üçün də əlavə resurs mənbəyi ola bilər".
Xatırladaq ki, “Şəfəq-Asiman” yatağı Bakıdan 125 km cənub-şərqdə yerləşir. Blok 1100 kvadrat metr ərazini əhatə edir. Burada dənizin dərinliyi 650-800 metr təşkil etməkdədir. “Şəfəq-Asiman” strukturu 1961-ci ildə aparılmış seysmik kəşfiyyat vasitəsi ilə aşkar olunub. 7 oktyabr 2010-cu il tarixində SOCAR və bp şirkətləri arasında “Xəzər dənizinin Azərbaycan sektorunda Şəfəq-Asiman dəniz blokunun kəşfiyyatı, işlənməsi və hasilatın pay bölgüsü” haqqında saziş imzalanıb. Sazişin müddəti 30 il, tərəflərin hər birinin iştirak payı 50% müəyyən edilib. Sazişə əsasən, bp şirkəti 2012-ci ildə “Şəfəq-Asiman” blokunda 3D seysmik ölçü işlərini yerinə yetirib. Əldə edilmiş məlumatların emalı və interpretasiyası əsasında tərəfdaşlar strukturda qazılacaq ilk kəşfiyyat quyusunun yerini müəyyənləşdirib və 2020-ci ildə quyunun qazılmasına başlayıb.
Bu yerdə qeyd edək ki, TANAP kəməri açılanda, bəzi ölkələrin enerji bürokratları kəmərin qalınlığına diqqət çəkərək “Azərbaycan bu borunu dolduracaq qazı haradan tapacaq?” eyhamını səsləndirirdilər. Şəxsən mənə də belə deyənlər olmuşdu. Həmin vaxt TANAP-la ilk mərhələdə illik 16 milyard kub.metr, daha sonra isə mərhələli formada 24 və 31 milyard kub.metr qaz nəql ediləcəyi açıqlanmışdı.
Bu cür müzakirələrin fonunda gözlər Azərbaycan-Türkmənistan anlaşmasıyla Türkmən təbii qazının bu tərəfə axma ehtimalına dikilmişdi. Bəli, Xəzərdəki mübahisəli sahələrlə bağlı iki ölkə, nəhayət, anlaşdı. Bununla da Türkmən qazı da Anadolu üzərindən Avropaya daşına bilər vəziyyətə gəldi. Amma indi aydın olur ki, əsl hədəf seysmik çalışmaları illər əvvəl aparılmış "Şəfəq-Asiman" Blokundakı təbii qaz qaynaqları imiş.
Türkmən təbii qazı da bu tərəfə doğru - TANAP və TAP-a yönələrsə, enerji siyasəti ciddi anlamda hərəkətlənəcək. Təsiri Şərqi Aralıq dənizində belə, rahatlıqla hiss ediləcək...
Tərcümə MİA.AZ-a məxsusdur.
Prezident daha bir fərman imzalayıb - Şübhəli əməliyyatlarla bağlı
Pambıqçılıqla bağlı yeni fərman verildi
Prezident bələdiyyələrlə bağlı yeni qanunları təsdiqlədi
“Yaşayış minimumu haqqında” qanun dəyişib - Fərman
Ərdoğanın baş müşaviri vəfat edib - Sabiq DİN başçısı açıqladı
Prezident İlham Əliyev gürcüstanlı naziri qəbul edib - Nələr müzakirə olunub? (FOTOLAR)
“Bakinski raboçi”, “Respublika” və “Xalq qəzeti”... - Prezident bu nəşrlərlə bağlı fərman verdi
Bağçalara uşaq qəbul başlayır
Prezident İlham Əliyev Uxnaaqiyn Xurelsuxa məktub göndərib - MƏTN
Ağdamda insan skeleti tapılıb
Bakıda varlı adamların qumar oynadığı məkan: tarix... - VİDEO
İsrail məktəbi vurub - Ölən və yaralananlar var
Natiq Xankişiyev tutulub
"Azəriqaz"da daha bir dəyişiklik - "Nəqliyyatçı" Baş Direktorun maliyyə üzrə müavini təyin edilib
Azərbaycan neftinin qiyməti 74 dollara düşdü
Musiqili “Qaynar xətlər”imiz…
"Onlar dənizdə kompressor quyuları ilə rastlaşanda, ças-baş qalırlar ki..." - SOCAR-ın "yöndəmsiz kadr" seçimi ilə bağlı sensasion faktlar
Rəsmi Vaşinqtondan İlham Əliyevlə Paşinyanın görüşünə reaksiya: "...nə lazımdırsa, ediləcək"
"Ümid edirik ki, bu, bir daha təkrarlanmayacaq" - Departament İordan çayının qərb sahilində xristianlara hücumlarını pisləyib
Azərbaycan elminin üzqaraları - Ali məktəblər hər yoldan ötənə "professor" adı verir
Makron: "Mən inanıram ki, Fələstin dövlətini tanımaq və..."
"Arsenal"a transfer üçün sevgilisindən imtina etdi - FOTO
Kim Çen In məhkəməyə veriliib
Elxan Şükürlü: "Cənubi Qafqaz körpüsündə böyük uzlaşma olmadıqca, dünyada sülh olmayacaq"
Qəzzada daha bir jurnalist həlak olub
ANAMA-nın əməkdaşı Füzulidə yol qəzası törədib - Xəsarət alanlar var
Prezident İlham Əliyev BƏƏ-yə səfərindən görüntülər paylaşıb - VİDEO
Ermənilər Bakıda məhkəmədə: əsirlikdə və girovluqda dəhşətli işgəncələrə məruz qalanlar ifadə veriblər
Avropa Liqası: "Sabah" son dəqiqə qolu ilə məğlub olub
Laçında insan skeletinin qalıqları tapılıb
Ukraynalı daha 30 uşaq reabilitasiya üçün Azərbaycana gətirilib
Azərbaycan və Qazaxıstan hərbçilərinin birgə PUA təlimi başa çatıb
“Nar” AHK Azərbaycan tədbirində rəsmi telekommunikasiya tərəfdaşı kimi iştirak etdi - FOTOLAR
Daha bir CHP-li bələdiyyə sədri vəzifədən kənarlaşdırıldı
“Sumqayıt” portuqaliyalı müdafiəçi ilə anlaşdı
Keşikçidağda 3800 il yaşı olan döyüşçü kurqanı aşkarlanıb - FOTOLAR
Saşa İliçin köməkçiləri bəlli olub
Dollar neçəyə olacaq? - Mərkəzi Bank yeni məzənnəni açıqladı
DİN-də kollegiya iclası: Vilayət Eyvazov yeni tələblər qoydu - FOTO
DTX-dən mühüm əməliyyat: "vaqner"çilər tutuldu
Gəncədə evdən tibb bacısının meyiti tapıldı
Efirdə dava: "Get, babana təmiz bax, iİydən burada otura bilmirəm"
Braziliyadan ABŞ-a təhdid: "Oxşar cavabımız olacaq"
Avronun məzənnəsi 2.5 manat olacaq? - Mərkəzi Bankdan açıqlama