"İstəmirəm qocalığımı görsünlər..." - Azərbaycanın ilk peşəkar opera müğənnisi Fatma Muxtarova haqda maraqlı məlumatlar + FOTOLAR
19-10-2020 [12:05]
Azərbaycanın məşhur opera müğənnisi Fatma Muxtarova parlaq şəxsiyyətinə, misilsiz istedadına və qeyri-adi xarici gözəlliyinə görə bu gün də sevilir.
19 oktyabr Azərbaycan müğənnisi (mezzo-soprano), Azərbaycan SSR Xalq Artisti, Gürcüstan SSR Əməkdar Artisti, Qırmızı Əmək Bayrağı və "Şərəf nişanı" ordenləri ilə təltif edilən Fatma Muxtarovanın xatirə günüdür.
Tembrinə görə çox xoşagələn, eyni zamanda qüvvətli metso-soprano səsin sahibi Fatma Muxtarova bu cür səs üçün yazılan çətin partiyaların öhdəsindən çox gözəl gəlirdi. Bunlardan "Qaratoxmaq qadın" operasından Polinanın partiyası, "Mazepa" operasından Lyubovun partiyası, "Çereviçki" operasından Saloxanın partiyası, "Qar qızı" operasından Baharın partiyası, "Faust" operasından Zibelin partiyasını qeyd etmək olar. Ancaq müğənninin yaradıcılığında Azərbaycan tarixinə daxil olan "Karmen" obrazı xüsusi yer tutur.
1923-cü ildə Bakıya gələn rus rəssamı Brodski opera teatrında J.Bizenin "Karmen" tamaşasında iştirak edir. Karmen rolunu Muxtarovanın ifasında dinləyir və Fatma Muxtarovanı dünyanın ən gözəl Karmeni adlandırır.
Karmen rolu Fatma xanımı əlçalmaz yüksəkliyə qaldırır. Xanım sənətçinin tərəf-müqabili Ağababa Bünyadzadə öz xatirələrində bununla bağlı yazırdı: "Fatma xanım Karmen rolunu ifa etdikdən sonra mən bu rolun çoxlu ifaçılarını görmüşəm. Lakin onun yaratdığı obraz mənim ürəyimdə əbədi iz qoyub gedib. Bütün varlığı ilə səhnədə oynayan Fatma Muxtarova qəhrəmanın daxili aləmini açırdı. Onun baxışları həmişə dediyi sözlərlə uyğun gəlirdi. Onun iri qara gözlərində məhəbbət və nifrət eyni dərəcədə güclü idi".
Məlahətli ifası, özünəməxsus səhnə mədəniyyəti onun tez-tez bir teatrdan başqa bir teatra dəvət olunması ilə nəticələnir. Lakin Fatma Azərbaycan səhnəsində çıxış etmək arzusunda idi. Bu məqsədlə 1923-cü ildə Azərbaycan peşəkar teatrının 50 illiyi ilə bağlı bir təbrik məktubu göndərir. Məktubda belə yazırdı: “Gənc Azərbaycan teatrına rus opera səhnəsindəki ilk müsəlman qadından salam! Azərbaycan opera səhnəsində də ilk müsəlman qadın olmaq arzusu ilə yaşayıram...”.
Fatma Muxtarova 1923-cü ildə Bakıya gəlir. İlk olaraq J.Bizenin “Karmen” operasında səhnəyə çıxır. Bütün tamaşa boyu onun özünəməxsus ifası seyrçilər tərəfindən sürəkli alqışlarla qarşılanır. Həmin vaxt tamaşaçılar arasında olan tanınmış rus rəssamı İ.Brodski baş qəhrəmanı Fatma Muxtarovanın ifasında dinləyir və bu bənzərsiz sənətçini dünyanın ən gözəl Karmeni kimi dəyərləndirir.
Sənətkar 1928-ci ildə daimi yaşamaq üçün Bakıya köçür. Azərbaycan opera səhnəsində bənzərsiz obrazlar yaradır. Sənətin kamillik zirvəsinə çatan, vokal ifaçılığının ən zərif və emosional incəliklərini mənimsəyən aktrisa 1953-cü ilə qədər Azərbaycan Dövlət Opera və Balet Teatrının solisti olur.
Bu teatrın səhnəsində Marfa və Marina, (“Xovanşina” - M.Musorqski), Lyubaşa, Bahar (“Çar gəlini”, “Qar qız” – N.Rimski-Korsakov), Amneris, Madalena (“Aida”, “Trubadur”, “Riqoletto” - C.Verdi), Əzra (“Nizami” - Ə.Bədəlbəyli), Qrafinya Polina (“Qaratoxmaq qadın” - P.Çaykovski), Vanya (“İvan Susanin” - M.Qlinka) və s. obrazları yaradan Fatma Muxtarova tamaşaçıların yaddaşında əbədi iz salır. Mütəxəssislər Karmen partiyasını onun yaradıcılığının zirvəsi hesab ediblər. O bu partiyanı həm Azərbaycan, həm də rus dilində bənzərsiz tərzdə ifa edib.
Onu da deyək ki, Fatma Muxtarova müxtəlif opera teatrlarının səhnəsində klassik ifaçılardan Fyodor Şalyapin, Bülbül, Sergey Lemeşevlə birgə çıxış edib. Solist kimi dünyanın bir sıra konsert salonlarında möhtəşəm çıxışları sənətsevərlərin könlünü oxşayıb.
Fatma Muxtarova 1946-cı ildə Opera Teatrında "Karmen"i Azərbaycan dilində oxuyan yeganə şəxs idi. Bu tamaşada olan məşhur Azərbaycan bəstəkarı Qara Qarayev "Karmenin" (Fatma Muxtarovanın) vokal və səhnə ustalığını yüksək qiymətləndirmişdi.
Sen-Sansın "Samson və Dalila" operasında Dalila obrazını yüksək ustalıqla yaradan Fatma Muxtarova haqda gürcü rejissoru İ.Kvaliaşvili öz xatirələrində yazırdı:
"Sen-Sansın "Samson və Dalila" operası bizim opera səhnəmizdə həddən az qoyulurdu. Yəqin ki, buna səbəb Dalila rolunun ləyaqətli ifaçısının olmaması idi. Fatma Muxtarova sanki bu rol üçün yaranıb. Onun insanı heyran edən ahəngdar səsi, gözəl xarici görkəmi sanki ona təbiət tərəfindən bu rolu ifa etmək üçün bəxş edilib".
Həyatının son illəri...
Opera sahəsində böyük uğurlar qazanan Fatma xanım 1928-ci ildə Bakıya köçür və Azərbaycan opera səhnəsinin ən parlaq şəxsiyyətlərindən biri kimi fərqli obrazlar yaradaraq, 1953-cü ilə qədər dövlət opera teatrında işləyir.
Sonralar Fatma Muxtarova bir çox mükafatlara, o cümlədən, Azərbaycan SSR Xalq artisti fəxri adına layiq görülür. Nəvəsi Svetlana Kuroçkinanın sözlərinə görə, Fatma xanım ömrünün son günlərinə qədər öz dostlarını – Müslüm Maqomayevi, Hüseynqulu Sarabskini və ən ağır günlərində onun köməyinə gələn Murtuza Muxtarovu tez-tez xatırlayırdı.
Qısa arayış:
Fatma Səttar qızı Muxtarova 26 mart 1893-cü ildə Cənubi Azərbaycanın Urmiya şəhərində dünyaya göz açıb. O, kiçik yaşlarında olarkən ailəsi Rusiyaya köçərək Rostovda, bir neçə il sonra Sankt-Peterburqda məskunlaşırlar. Lakin ailə ağır məhrumiyyətlərlə üzləşir - Fatma atasını itirir. Peterburqda heç bir yaxın qohumu və simsarı olmayan ailə çətin duruma düşür. Gözəl və şirin səsli, rus dilində sərbəst danışmağı bacaran qızcığaz qürbət eldə bir parça çörək üçün ağır zəhmətlərə qatlaşır. Əvvəlcə şarmanka çalıb-oxuyur, sonralar ifaçılığını qarmonun müşayiəti ilə davam etdirir. Amma həyat heç də həmişə insana boz üzünü göstərmir. “Katya” təxəllüsü ilə tanınan Fatma çox keçmir rus meydan teatrının təmsilçilərinə qoşulur. Günlərin birində yeniyetmə yaşına qədəm basan Fatma xalq teatrı truppasının tərkibində Saratova gəlir. İstedadlı müğənnini təsadüfən “Saratovskiye vedomosti” qəzetinin redaktoru A.Arxangelski də dinləyir. Bu qarabəniz, gözləri nur saçan qızın məlahətli, ecazkar ifasına heyran olur. O, elə həmin gün bu barədə Saratov Konservatoriyasının professoru M.Medvedyevə danışır. Bu iki ziyalının xeyirxahlığı sayəsində o daha ciddi sənət aləminə qovuşur.
Rusiyada vətəndaş müharibəsi illərində Fatma Muxtarova təbliğat-konsert briqadalarının tərkibində çıxış etməyə başlayır. Qırmızı ordunun döyüş bölgələrində konsertlər verir. 1920-ci ildən başlayaraq Kazan, Sankt-Peterburq, Kiyev, Xarkov, Odessa və Tiflis opera teatrlarında səhnəyə çıxır. Avropa və rus klassik sənətkarlarının əsərlərinin füsunkar ifaçısı kimi şöhrət tapır.
Tiflis opera teatrının səhnəsində qazandığı nailiyyətlərə, milli opera sənətimizin inkişafındakı böyük xidmətlərinə görə vokal ustası 1936-cı ildə Gürcüstanın Əməkdar artisti, 1940-cı ildə isə Azərbaycanın Xalq artisti fəxri adlarına layiq görülür.
Korifey sənətkar Fatma xanım Muxtarova 1972-ci il, oktyabrın 19-da vəfat edib və İkinci Fəxri Xiyabanda dəfn olunub.
Son söz yerinə:
"Fatma Muxtarova hər şeydən əvvəl alovlu, vulkanik temperament deməkdir. Mən bütün həyatım boyu Muxtarova kimi yalnız bir qeyri-adi aktrisa gördüm.
Bu, çox illər əvvəl Moskvaya gəlmiş italyan tragiki De Qrasso idi. Fatma Muxtarova kimi o da sadə bir adam idi, yüksək mədəniyyət sahibi idi. Onun yaradıcılığı Muxtarovanın surətləri kimi çılğın idi. Onların hər ikisinə də təbiət xüsusi bir vergi bağışlayıb: qarşısıalınmaz intuisiya vergisi, ən yüksək həqiqətləri kəşf etmək vergisi”, - Bu sözləri 80 ildən artıq ömür yaşamış, bu ömrün 60 ildən çoxunu teatra həsr etmiş, dünyanın nəhəng opera ustalarını görmüş məşhur rejissor N.N.Boqolyubov dünya opera sənətinin ulduzlarından olan azərbaycanlı Fatma Muxtarova haqqında demişdi...
Azərbaycanın ilk peşəkar opera müğənnisi Fatma Muxtarova həmişə o zirvədə qala bildi...
Fatma xanım ömrünün sonlarında evdən bayıra çıxmırdı. "İstəmirəm qocalığımı görsünlər. İstəyirəm, məni həmişə gözəl Fatma kimi xatırlasınlar", - deyirdi...
İllər keçsə də, Azərbaycan tamaşaçısı öz Karmeninin – Fatma xanım Muxtarovanın arzusunu yerinə yetirir, onu daim gözəl Fatma kimi yada salır...
Nurlanə ƏLİYEVA,
Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü
MİA.AZ
Şəhid general Polad Həşimovun adına daha iki küçə verilib - FOTOLAR
Bayden: "Mən bilirəm ki, indi qaranlıq vaxtlardır, amma..."
Prezidentdən 20 Yanvar faciəsi ilə bağlı paylaşım: "Milli iradəmizin zəfər çaldığı gün - 20 Yanvar" - FOTO
Siyavuş Novruzov Əli Əliyevlə debatda: "Varlı adamların övladları tələbə olarkən, kafedə işləyib pul qazanırlar..."
Türkiyədə COVİD-19: son gündə daha 6818 nəfərdə aşkarlanıb
Baş nazir Qarabağ Dirçəliş Fondu ilə bağlı sərəncam verib
Qətərdə təşkil olunacaq klublararası dünya çempionatının püşkü atıldı - Qarşılaşmalar
Azərbaycan və Rusiya minaaxtaranları 210 mina, 2 ədəd partlamamış sursat zərərsizləşdirib
Çempionlar Liqasının 2021/2022 mövsümünün təqvimi açıqlandı
İran ABŞ-ın xeyli sabiq və hazırkı vəzifəli şəxslərini "qara siyahı"ya salıb - SİYAHI
Bakı, Abşeron, Sumqayıtın bəzi ərazilərinə qar yağır - VİDEO
Bolton: “Tramp ABŞ-ın ən pis prezidenti kimi tarixə düşəcək”
Avropada “Boeing 737 MAX”ın uçuşlarına qadağa götürülür
Müdafiə Nazirliyi Kəlbəcərdən yeni görüntülər yaydı - VİDEO
Nazilər Kabineti 190 manatlıq yardımla bağlı açıqlama yaydı
Rusiya FHN tərəfindən ölkəmizə əlavə pirotexniki qrup və texnika gətirilib - FOTOLAR
"Qarabağ"dan Nurlan İbrahimovun istefasına reaksiya: "Mətbuat xidmətinə yeni rəhbər təyin olunacaq"
“Qalatasaray”ın hücumçusu karyerasını İngiltərədə davam etdirə bilər
ABŞ hökuməti əcnəbi vətəndaşların ölkəyə giriş qaydalarını dəyişdirəcək - Bu tarixdən
Messinin cəzası bəlli olub
Azərbaycan və Türkiyə vətəndaşlarının qarşılıqlı səfərləri: hansı sənədlərlə sərhədi keçə biləcklər? - SİYAHI
"ASAN"çılar Həmkarlar İttifaqı Komitəsinə yeni sədri seçiblər
Azərbaycan, Əfqanıstan və Türkmənistan arasında Yol Xəritəsi imzalanıb - Nazirlər Kabineti xəbər yaydı
Sabiq icra başçısı vəfat edib
Siyavuş Novruzov: "Milli Məclisdə bələdiyyə sədrlərinin iştirakı ilə dinləmə keçiriləcək"
YAP hesabat verdi
Xəzər dənizini ən çox çirkləndirən ərazi açıqlanıb
FTB: "Cozef Baydenin andiçmə mərasimi üçün təhlükə var"
Ermənistan FHN-in işçiləri minaya düşüb, 2 nəfər yaralanıb
"Onlara vəzifə maaşının 6 misli qədər birdəfəlik müavinət veriləcək və..." - Prezident gömrükçülərlə bağlı yeni qanunu təsdiqlədi
Məmur olmaq istəyənlər imtanan verəcək - Bu tarixdə
İlham Əliyev Türkdilli Dövlətlərin Əməkdaşlıq Şurasının Baş katibini qəbul edib - FOTO
"Azərsu" ASC sayğaclarla bağlı əhaliyə müraciət etdi
Ombudsman 20 Yanvar faciəsinin ildönümü ilə bağlı bəyanat yaydı
Azərbaycanda daha 305 nəfər koronavirusa yoluxub, 10 nəfər vəfat edib - Qərargah son məlumatı yaydı
Nəsimi rayonunda 20 Yanvar facəsinin otuzbirinci ildönümü ilə bağlı sosial aksiya keçirilib - FOTOLAR
"Benfika" komandasında koronavirusa kütləvi yoluxma halı aşkarlanıb
Ərdoğan: “İslahat gündəliyimizi formalaşdırmağa başladıq"