Bu mövzuda bir dəfə də yazmışdım. Bank olmayan kredit təşkilatında çalışan Elvin adlı qohumumdan hansı işlə məşğul olduğunu soruşanda, belə cavab vermişdi: "Camaatın dərisini soyuram".

Universitet auditoriyası ilə bir il əvvəl vidalaşan Elvinin nə demək istədiyi mənə aydın olmadığı üçün təəccüblə onun üzünə baxmışdım. Qohumum başı ilə yanımızdan ötüb keçən sərnişinlə dolu avtobusu göstərib, belə demişdi: "Bu insanların böyük əksəriyyəti işdən qayıdır. Camaat gecə-gündüz çalışır, amma onların zəhmətinin bəhrəsini banklar, kredit təşkilatları görür".
Ötən gün bir həmkarımla yolumuzu "Bank of Baku"dan salmışdıq. "Bolkart" sahibi olub, gündəlik alış-veriş zamanı işimizi bir qədər yüngülləşdirmək istəyirdik. Müştərilərin tələbatını ödəmək üçün 30-a yaxın əməliyyatçı səylə çalışırdı. Ən azı 30-40 nəfər də səbirsizliklə növbəsinin çatmasını gözləyirdi. Hövsələmin daraldığını görən qələm dostum məni sakitləşdirmək istədi: "Bəxtimizdən bu gün çox az adam var. Başqa vaxt burda iynə atanda yerə düşmür".
Jurnalist marağı güc gəldiyi üçün sağ tərəfimizdə əyləşən orta yaşlı kişini söhbətə tutdum. Həmsöhbətim dedi ki, gözləməkdə məqsədi 1500 AZN kredit götürməkdir. Ağlıma gələn ilk ehtimal bu oldu: "Yəqin nəsə almaq fikriniz var".
Kişi məyus halda boynunu bükdü: "Banklar gözümüzü açmağa imkan verir ki, nəsə alaq? Hazırda 6 banka kredit ödəyirəm. Bir ayda ödədiyim məbləğ 1300 manatı keçib. Burdan 1500 manat alıb, başqa bir bankın faizini bağlamaq istəyirəm. Başqa ölkələrdən fərqli olaraq, bizdə faiz dərəcələri çox yüksəkdir. Buna görə də müştəri bilmir ki, əsas borcu ödəsin, yoxsa götürdüyü pulun faizini. Adam var ki, bank ev-eşiyini əlindən aldığı üçün indi küçələrdə avara-sərgərdan dolaşır".
Bir anlığa təhkimçi rus kəndlilərini xatırladım. Onlar da mülkədarlardan təxminən bu cür asılı vəziyyətə düşürdülər. Ehtiyac üzündən əvvəl torpaqlarını, sonra isə şəxsi azadlıqlarını itirirdilər. Feodalizm dövründə rus kəndliləri mülkədarlar üçün işləyirdilərsə, bu gün sıravi azərbaycanlıların əksəriyyəti banklar üçün çalışır. Belə davam etsə, bir müddət sonra Azərbaycan əhalisinin təxminən yarısı şəxsi təsərrüfatını banklarda girov qoyacaq.
Ötən gün bankda həmsöhbət olduğum adamların arasında qızını köçürmək üçün kredit götürənlər də vardı. Əndazəni aşmamaq şərti ilə gənc ailəyə dəstək olmaq pis adət deyil. Amma ortaya sual çıxır: 35-40 il gecə-gündüz çalışan valideynlər niyə övladları üçün ortabab məişət əşyaları ala bilmirlər? Ќədən bu ölkənin var-dövlətindən, sərvətindən gənc ailələrə ucuz bir televizor, üçüncü dünya ölkələrində istifadə olunan ortabab soyuducu düşmür? Alimin də, sürücünün də banklara borclu olduğu bir ölkənin iqti-sadi qüdrəti ilə öyünməyə haqqımız varmı? Deməli, əhalinin aldığı maaş az olduğu üçün insanlar adi mə-işət problemlərini də həll etmək məqsədilə banklara üz tuturlar. Vaxtilə rus kəndliləri də bu cür sadə problemlər üzündən mülkədarlardan asılı vəziyyətə düşürdülər. Sonrasını isə bilirsiniz...