Heydər Əliyevlə Türkiyənin etirazı, Rusiyanın sülhməramlı qüvvə planı, Petrosyanın xahişi ... - Qarabağla bağlı tarixi sirlər ortaya çıxdı
05-06-2020 [14:53]
ABŞ-ın 42-ci prezidenti Bill Klintona aid Prezident Kitabxanası bu günlərdə Klintonun prezidentlik dövründə (1993-2001) Ermənistan-Azərbaycan Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı bəzi sənədlərin məxfiliyini götürüb və onları ictimaiyyət üçün dərc edilib.
Sənədlərə görə, 1993-cü il yanvar ayından 1994-cü ilin may ayınadək dövrü əhatə edən yeni sənədlərdə əks olunan aşağıdakı məqamlar diqqət cəlb edir:
Türkiyə-Ermənistan münasibətləri
Məktublardan birində 1993-cü ilin yanvar ayında Ermənistan prezidenti Ter-Petrosyan ABŞ-ın müvəqqəti işlər vəkilinə Türkiyənin Baş naziri S.Dəmirəldən Ermənistana Türkiyədən buğda və enerji təchizatı (Bolqarıstandan Ermənistana 200 meqavat elektrik enerjisinin ötürülməsinə icazənin verilməsi) barədə etdiyi xahişlərdən danışır. Eyni zamanda, Türkiyəyə yardım xahişlərinə baxmayaraq Ter-Petrosyan Türkiyəyə münaqişənin həlli üzrə danışıqlarda tutduğu mövqeyindən şikayət etdiyini də bildirir.
Bundan sonra 31 mart tarixində ABŞ diplomatları eyni məsələləri Türkiyə XİN ilə müzakirə etmişdir. Türkiyə tərəfi Ermənistana Türkiyə vasitəsilə yardımın çatdırılmasına razılığını təsdiq etmiş, lakin bunun müqabilində S.Dəmirəlin məcburi köçkünlərin tələbatlarının ödənilməsi üçün qərbin Azərbaycana da yardım etməsini istədiyini bildirmişdir.
Bundan əlavə görüşdə Türkiyə tərəfi Ermənistanın Kəlbəcərə hücumu məsələsini qaldırır. Türkiyə diplomatı bu əməliyyat nəticəsində 60 minə yaxın Azərbaycanlının mühasirəyə düşərək qırğına məruz qalması təhlükəsini və əməliyyatın Rusiyanın açıq dəstəyi ilə həyata keçirildiyinə dair məlumatlar yayıldığını çatdırır. O, həmçinin Rusiyanın danışıqlarda mövqeyindən şikayətlənmiş və sonuncu Cenevrə danışıqlarının Rusiyanın tutduğu mövqeyə görə uğursuz nəticələndiyini bildirmişdir. Danışıqlarda Rusiya “dərhal və şərtsiz atəşkəs” tələb etdiyi halda, Türkiyə tərəfi qüvvələrin Laçından çıxarılması ilə davamlı atəşkəsin təmin edilməsi mövqeyini tutmuşdur. Türk diplomatı ABŞ-ın Laçının tədricən evakuasiyası təşəbbüsünü yüksək qiymətləndirmiş, həmçinin Dağlıq Qarabağdan ağır silahların çıxarılması məsələsini qaldırmışdır.
BMT Təhlükəsizlik Şurasının sədrinin Kəlbəcərin işğalı ilə bağlı bəyanatı
Növbəti məktubda BMT Təhlükəsizlik Şurasının (TŞ) 1993-cü ilin 6 aprel tarixində keçirilmiş formal iclasında TŞ sədri adından Kəlbəcərin işğalı ilə bağlı qəbul edilən bəyanat və orada əks olunan bəzi ifadələrlə bağlı ABŞ və Fransa arasında olan fikir ayrıqlıları barədə məlumat əks olunmuşdur.
Məktuba görə sözügedən məsələ üzrə daha əvvəl keçirilmiş qeyri-formal məsləhətləşmələrdə Fransa səfiri (J.B.Merime) TŞ üzvlərinin vəziyyət barədə məhdud məlumatlı olduğunu qeyd edərək ABŞ tərəfindən bəyanatın birinci bəndi ilə bağlı təklif olunan dilin çox spesifik olduğunu bildirmiş, həmçinin bəyanatın BMT Nizamnaməsinin VII deyil, VI fəslinin dilinə uyğun şəkildə tərtib edilməsini təklif etmişdir. Bununla əlaqədar, ABŞ Daimi Nümayəndəsi M.Olbrayt yenidən müdaxilə etmiş və sonda bu bənddə kompromis dil kimi “yerli erməni qüvvələri tərəfindən müdaxilə” ifadəsindən istifadə olunması razılaşdırılmışdır.
Göründüyü kimi bəyanatda və sonradan TŞ tərəfindən bu bəyanat əsasında qəbul olunan 822 saylı qətnamədə işlənilən “yerli erməni qüvvələri” ifadəsi kompromis dil kimi verilmişdir. Bu da onu göstərir ki, TŞ Ermənistanın işğalda məsuliyyət daşıdığını daha birmənalı şəkildə ifadə etmək niyyətində olmuş, lakin bəzi dövlətlərin ermənipərəst mövqeləri səbəbindən bəyanata “yerli erməni qüvvələri” ifadəsi daxil edilmiş, həmçinin Ermənistan təcavüzkar dövlət kimi BMT nizamnaməsinin VII fəslinə əsasən ona qarşı məcburi tədbirlərdən yayına bilmişdir. Buna baxmayaraq, TŞ bu sənədlərdə dövlət məsuliyyətini ehtiva edən beynəlxalq hüquq pozuntularını qeyd etməklə əslində bu pozuntularda məhz Ermənistanın məsuliyyət daşıdığını göstərmək niyyətində olmuşdur.
Rusiya Sərhəd Qoşunları komandanının sülhməramlı qüvvələr barədə fikirləri
1994-cü ilin 20 may tarixində Rusiya Sərhəd Qoşunları komandanı ABŞ nümayəndələrinə münaqişə bölgəsinə Rusiya sülhməramlıların yerləşdirilməsi, həmçinin Azərbaycan-İran sərhədinin birgə mühafizəsinin təşkilinə dair bəzi fikirlər çatdırmışdır. Rusiya generalı A.Nikolayev Gürcüstanın Abxaziya bölgəsində MDB sülhməramlılarını qəbul etdiyi halda, Azərbaycan Prezidenti H.Əliyevin Rusiya qüvvələrindən imtina etməsindən və Rusiya nümayəndəsi V.Kazimirovun sülh planını imzalamaq istəməməsindən şikayətlənmişdir. Buna cavab olaraq, ABŞ diplomatı C.Presel Gürcüstanla eyni vaxtda Dağlıq Qarabağda Rusiya qüvvələrinin yerləşdirilməsinin qərbdə ciddi narahatlıq yaradacağını bildirmiş və əvəzində ATƏM müşahidəçilərinin yerləşdirilməsinə dəstək istəmişdir. Bundan əlavə, A.Nikolayev Rusiyanın Azərbaycan-İran sərhədindən özünə qarşı təhlükəsizlik təhdidləri olduğunu iddia edərək Azərbaycan tərəfinə bu sərhədin birgə mühafizəsini təklif etdiyini bildirir. O, Azərbaycanın təkliflə razı olmayacağı təqdirdə Rusiyanın Azərbaycanla sərhədini gücləndirməkdən başqa seçimi olmadığını və bundan ziyan çəkən tərəfin Azərbaycan olacağını qeyd edir.
Rəhim Qazıyevin anti-amerikan fikirləri
ABŞ-ın müvəqqəti işlər vəkili ilə Ermənistan prezidentinin administrasiyasının rəhbəri arasında 1993-cü il 29 yanvar tarixində keçirilmiş görüşdə sonuncu ABŞ diplomatını MDB-nin Müdafiə nazirlərinin görüşündə Azərbaycan Müdafiə nazirinin səsləndirdiyi anti-amerikan fikirlər barədə xəbər çatdırmışdır. Yazıya görə R.Qazıyev görüşdə erməni nümayəndəsinin olmadığı güman edərək Sovet İttifaqının dağılmasında əsas məsuliyyətin ABŞ-ın üzərinə düşdüyünü, həmçinin bundan digər qərb dövlətlərinin də məsuliyyəti bölüşdüyünü bildirmişdir. Bundan əlavə görüşdə erməni nümayəndəsi Gürcüstanın Azərbaycandan asılılığından şikayətlənir və bu xüsusda Gürcüstanın Ermənistana 40 vaqon xam neftin ötürülməsini qəsdən ləngitdiyini iddia etmişdir/Report.
Bu gün sizi nə gözləyir? - BÜRCLƏR
"Trabzonspor" rəqibini 3 qolla keçib
Gədəbəy rayon sakini Gəncədə bıçaqlandı
Əli Əsədov daha bir qərar imzaladı
İlham Əliyevlə Sadır Japarov Bakıda Çingiz Aytmatovun abidəsinin açılışında - FOTOLAR
Dövlət Aqrar Kolleci publik hüquqi şəxs yaradılıb - Hökumətdən qərar
Şuşaya ilkin mərhələdə 50 ailə köçürüləcək
Azərbaycan-Əlcəzair enerji əməkdaşlığı müzakirə edilib
Spiker 830 min manatlıq kompüter alır: mağazalardakı satışdan niyə baha alınır? - DETALLAR AÇIQLANDI (FOTOLAR, Yenilənib)
“Nar” voleybol üzrə ölkə çempionlarını təbrik edir - FOTOLAR
Türkiyənin ilk astronavtı Azərbaycana gələcək
Dollar neçəyə olacaq? - Mərkəzi Bank yeni məzənnəni açıqladı
Bülent Uyğun: "Avrokuboklara getmək şansımız çox yüksəkdir”
Sabiq nazir 75 yaşında vəfat edib
Sabiq icra başçısı yenidən hakim qarşısında - İki şirkətin üzərindən həbs götürüldü
Konqoda "meymun çiçəyi" virusu yayılıb - Xəbərdarlıq
Türkiyədə daha bir terrorçu tutulub
Qəzzada savaşın 201-ci günü: daha 79 dinc sakin həılak olub
Tanınmış vəkil partiya sədri olmaq istəyir
İlham Əliyevlə Qırğızıstan prezidenti görüşdü, sənədlər imzalandı - Bakıda + FOTOLAR (Yenilənib)
MƏŞHUR PROFESSOR ÖZÜNÜ GÜLLƏLƏYƏRƏK ÖLDÜRÜB - Rəsmi açıqlama yayıdı
İsrail ordusu Livanın cənubunu bombalayıb
Şimali Koreya İrana böyük heyət göndərib
Prezident qırğızıstanlı həmkarını COP29-a dəvət edib
İordan çayının qərb sahilində həbslər davam edir
Xəzər dənizində birgə təlimlər başlayıb
PREZİDENT GENERALLA BAĞLI SƏRƏNCAM İMZALADI
YAP-çı deputat Rəsul Quliyevin elə müdafiəsinə qalxdı ki... - Eks-spiker "altdan işləyir?"
Bu ölkə Fələstini rəsmən dövlət kimi tanıdı
Eldar Əzizov Müsavata "hə" dedi - Partiya qurultaya hazırlaşır
Aysun İsmayılova: “Çox şıltaq və pozitiv insanam, amma..."
Rasim Balayev: "Məni aşağıladılar, ailəmə yaxın adam..." - MÜSAHİBƏ
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
İzmirdə PKK/KCK əməliyyatı: 6 nəfər saxlanılıb
Xankəndidə yenə silah-sursat tapılıb
AMEA-da yeni şöbələr yaradılıb - Təyinatlar olub
İstanbulda FETÖ əməliyyatı: daha 13 nəfər tutulub
Ticarətçı: "Deputat olmaq istəmirəm"