13-01-2016 [12:17]
Vüqar BAYRAMOV, İQTİSADÇI
Siqaretlərin qiyməti artanda ən çox səslənən məsləhət "qiymət artıbsa siqaret çəkmə” oldu. Amma məsələ heç də siqaretdən istifadə edib-etməmək də deyil.
Məsələ ondadır ki, ABŞ istehsalı olan siqaretlərin qiyməti supergüc dövlətlə problemləri olmayan Azərbaycanda, həmin ölkənin sanksiyasına məruz qalan Rusiya ilə müqayisədə 2 dəfəyə yaxın bahadır. Təssəvvür edin: "brənd siqaretlər” sanksiyalara məruz qalan dövlətdə bizə nisbətən daha ucuzdur.
Əslində, siqaret bir nümunədir. Ötən ilin aprel ayında İqtisadi və Sosial İnkişaf Mərkəzi (CESD) ərzaq səbəti üzrə Gürcüstan daxil olmaqla bütün MDB dövlətləri üzrə qiymətlərin statistik təhlilini aparıb. CESD-nin statistik qiymət təhlili göstərir ki, Azərbaycan ərzaq məhsullarının qiymətinə görə MDB ən yüksək qiymətlərə malik 2 ölkədən biridir. Səbəb nədir?
Səbəb əslində son zamanlar gündəmi zəbt edən monopoliyadır. Ölkəmizdə siqaret istehsalı ilə məşğul olan şirkətin olmasına baxmayaraq xarici ticarətdəki monopoliya qiymətlərin azalmasına imkan vermir. Səbəb təbii ki, idxal monopoliyasıdır. Bu baxımdan, bizim qiymətləndirmələr göstərir ki, əgər xarici ticarətdəki monopoliya tamamilə ləğv edilərsə o zaman qiymətlər orta hesabla 60 faiz aşağı düşər. Monopoliyani iqtisadiyatda "irinləmiş yaraya” bənzədirlər. Onu kəsib atmasan bədəndə aparılan heç bir müalicənin xeyiri olmur. Ona görə də, idxal və ixracatda monopliyanın tamamilə aradan qaldırılmasına ehtiyac var. Sahibkar istədiyi malı sərbəst və heç bir baryer olmadan idxal və ixrac hüququna malik olmalıdır. Əks halda iqtisadiyyatın liberallaşması mümkün deyil.
Dünya Bankının "Bizneslə Məşğul Olmaq” hesabatında hər il ölkəmizin yerinə ən çox mənfi təsir edən faktor məhz idxal və ixrac üçün tələb edən proseduraların və günlərin sayının çox olmasıdır.
Bu sahədə hansı islahatların aparılmasını təklif edirəm:
- Stuktur islahatlarının gömrük idarəetmə sferasını da əhatə etməsi. CESD-nin 2011-ci ildə hazırladığı dövlət sənədində bu sferada idarəetmənin vahidləşməsi təklif edilirdi. Bizim təkliflərə Dövlət Gömrük Komitəsinin ləğv edilərək Vergilər Nazirliyinə birləşdirilməsini və səlahiyyətlərin ASAN Xidmətlə bölüşdürülməsini əhatə edirdi. Bu isə idarəetmənin təkmilləşdirilməsinə imkan yarada bilər;
- Gömrük proseduraların elektronlaşdırılması və ASAN xidmət vasitəsi ilə aparılması. Gömrük rəsmilləşdirilməsi və ödənişlərin elektron qaydada sözügedən xidmət vasitəsi ilə aparılması şəffaflığın formalaşdırılmasına imkan verəcək;
- Məmur-sahibkar münasibətlərinin minimumlaşdırılması üçün elektron keçid sistemindən istifadə edilməsi. Elektron rəsmilləşmə və ödəniş proseduralarından keçən sahibkar elektron kartlar vasitəsi ilə ölkədən mal aparmaq və ya gətirmək imkanına malik olmalıdır. Yalnız istisna hallarda malların yoxlanması hüququ saxlanılmalıdır;
- Dünya Ticarət Təşkilatları ilə danışıqlar çərçivəsində yol verilən limitlər daxilində gömrük rüsumlarına baxılması və optimallaşdırılması. Bütün qeyri-rəsmi ödənişlərin ləğv edilməsi həmçinin rüsumlara yenidən baxılmasına imkan yaradacaq. Daxili bazarı qorumaq üçün yerli istehsalı olan məhsulların idxalına rüsumların artırılması mümkündür. Digər bütün məhsualları üzrə aşağı rüsumların saxlanılmasına ehtiyac var;
- Rüsumsuz ölkəyə gətirlən ərzaq məhsualların vətəndaşlar tərəfindən gətirilməsi ilə bağlı bütün süni baryerlərin aradan qaldırılması və ərzaq limitinə yenidən baxılması. Vətəndaşlar qanunvericilikdə nəzərdə tutulan çəkidə ərzaq məhsullarını ölkəyə gətirmək hüququndan istifadə etməlidirlər və yerli istehsal olmayan və ya tələbi tam ödəməyən məhsullar üzrə bu kvota 3 dəfə artırılaraq 30 kq.a çatdırılmalıdır;
- Vətəndaşların 10 min dollaradək şəxsi tələbat üçün ölkəyə rüsumsuz mal idxalındakı bütün süni baryerlər aradan qaldırılmalıdır və bunun icrası üçün şəffaf və aydın proseduralar müəyyənləşdirilməlidir;
- Azərbaycanın Dünya Ticarət Təşkilatına üzvlüyün bu il ərzində tamamlanması. Artıq MDB-nin əksər ölkələri adıçəkilən təşkilatı üzvüdür. Bu təşkilata üzvlük gömrük proseduralarında şəffaflığın güclənməsinə, sahibkarların hüquqların qorunması üçün yeni və şəffaf mexanizmlərin formalaşmasına imkan verəcək. Eyni zamanda, bu gələcəkdə yenidən monopoliya qurmaq cəhdlərinə imkan verməyəcək;
- İxracdakı bütün süni baryerlərin aradan qaldırılması və ixrac subsidiyasının tətbiq edilməsi. Qeyri-neft sektorunun ixrac qabiliyyətinin artırılması üçün yeni ixrac subsidiyaların tətbiq edilməsinə ehtiyac var. Rüblük ixrac dövriyyəsi 100 min dollardan çox olan sahibkarlar ixrac etdiyi məhsulun həcminə uyğun olaraq subsidiya almaq hüququna malik olmalıdırlar.
Fikrimcə, gömrük proseduraların elektronlaşdırılması və "ASAN”laşdırılması bu sahədəki bütün süni baryerlərin və monopoliyanın aradan qadırılmasına və bazarda qiymətlərin azalmasına gətirib çıxaracaq xalis rəqabətin yaranmasına səbəb ola bilər.
Bu gün sizi nə gözləyir? - BÜRCLƏR
Ərdoğan partiya lideri ilə İmamoğluya qarşı iddia qaldırdı - Hər birindən bir milyon tələb olunur
Musiqili Teatr noyabr ayı üçün repertuarını açıqladı - SİYAHI
Şahin Mustafayev Ermənistan Baş nazirinin müavini ilə sərhəddə bir araya gəldi: nələr razılaşdırılıb?
"Volkswagen" avtomobil şirkəti batır - Üç zavod bağlanır
"Nazirə şikayət etdim, gəldilər, lakin..." - Gədəbəydə ağacları kimlər qırır? (FOTOLAR)
General və sabiq idarə rəisləri 143 milyon yeyintinin hesabatını verir - Məhkəmə iclası
“Köhnə çamadanlar” filmi Türkiyədə nümayiş olunacaq
Milli Məclislə MEDİA birgə açıqlama yaydı - Xəbərdarlıq
DEPUTATLAR TOPLANIR: hansı qanunlar dəyişəcək? - SİYAHI
Bakı Təhsil İdarəsinin müdiri dəyişir - Nazir Nərminə Hüseynovaya verdiyi səlahiyyəti geri alır
Azercell-dən qadınların ictimai həyatda fəallığının artırılmasına yönəlik dörd layihəyə dəstək - VİDEO, FOTOLAR
Havanın temperaturu 10 dərəcə aşağı enəcək
Şəhid Hidayət Qarayev Şuşada dəfn olunub
Türkiyə klubunda baş məşqçi təyinatı olub - Açıqlama
"Mançester Yunayted" Arda Gülər üçün "Real"a 95 milyonluq oyunçu təklif etdi: "Dəyişək"
“ATV Plus” cərimələnib - 5 min manat
COP29 Çağrı Mərkəzi fəaliyyətə başlayıb
PREZİDENT İCRA BAŞÇISI TƏYİN ETDİ - Tərcümeyi-hal + FOTO
Əli Əsədov nazirləri topladı: nələr müzakirə olunub? - FOTOLAR
Rusiya MN: "Ukraynada 12 yaşayış məntəqəsini ələ keçirdik" - SİYAHI
Şəhid Möhübbət Mustafayev dəfn edilib
Şəhid Ramiz Mahmudov Zaqatalada dəfn olunub
Müdafiə Nazirliyi: "Nəfəsimiz boyunlarının kökündədir"
Qəzzada toqquşma: İsrail əsgəri ölüb
Bakıda şok olay: "Vəkil" sevgilisinin ərindən pul tələb elədi - "Arvadına xərclədiyim pulları geri ver"
Xaçmazda həmkəndlisini döyərək öldürən keçmiş məhkum tutulub
"Kontakt Home" qanunu yenə pozub - Fərdi məlumatlarla bağlı
Elm və Təhsil Nazirliyində şöbə müdirinin ifadəsi niyə alınıb?
Spiker deputatın istəyinə belə cavab verdi: "Maraqlı söhbət istəyirsinizsə, iclasdan sonra bir stəkan çay için və..."
"Bakı haqqında isə mən heç nə deməyəcəm” - Hacıbala Abutalıbovdan qeyri-müəyyən açıqlama
ABŞ-da prezident seçkiləri: artıq 65 milyondan çox seçici vaxtından əvvəl səs verib
Şəhid İsmət Piriyev Göyçayda dəfn olunub
Harris Trampın "Qadınları istəsələr də, istəməsələr də qoruyacağam" sözlərinə belə cavab verdi: "Bu, əslində..."
SOCAR-da daha bir təyinat olub
Saakaşvili Zurabişviliyə səsləndi: "Məni əfv et"
İlham Əliyev İspaniyanın yeni təyin olunmuş səfirinin etimadnaməsini qəbul edib - FOTOLAR
Ali Məhkəmənin məşhur hakimi təqaüdə göndərildi - FOTO
Sabahın hava proqnozu açıqlanıb
İki Fondun büdcəsi ilə bağlı rəy verilib
Fransada məscidə od vurulub - Namaz vaxtı