Xosrov Barışanın "Şəhər siqar kimi sönür bu axşam" şeirinin təhlili...
01-06-2025 [13:40]
Xosrov Barışan
Şəhər siqar kimi sönür bu axşam
Yenə ürəyim yanır.
Şeir yazıram
Hardasan?
Çox ağladım, bilmədin.
Gözyaşımı dumanlarda qurudub
yenə qucaqlayıram səni
Ey adı "yalqızlıq" olan izdihamım.
yel kufuldayır küçədə
Sənin adını unutduğum gün
Baxışlarımda qiyamət qopduğu kimi.
Bilirsən mi
Adıvı öyrənmək üçün
Şəhərin küçələrini tükətmişdim
Kəlmələrin dözümü kimi
Sən Tehrana gedən gün
duvarlara şeir yazmağı buraxdım.
Polis yox,
ürəyim yügürdü üstümə.
mən özüm səni tutmaq istədim,
ey günahlarımın şəriki
amma mən
İnqilabdan azadlığa çatmaq istədikdə
Sən Azadlıqdan inqilaba çatmışdın
Mən hələ də Təbrizdəyəm
Saat qabağında
Külünü yel dağıdan bir kitabın mətnində
özünü qadağan hiss edən bir virgilam
Bir gecə qatarında
unudub getdim səni necə yazmağı
Deyəsən bir eşq şeiri idi
Bir az gül, bir az şərab,
Bir az güllə, bir az qan
və çoxlu sənin bədən qoxun.
İndi şəhərdəki hikayəmizi çay kimi içirəm
Birdən şəhər düşür şeirlərimə
Calanmışıq kəlmələrə
Sən mən
Hayana dönsən
Kəsiləcəksən ey oxucu
Bu sınıq hikayədə
Müasir Güney Azərbaycan şeirində tarix oxunuşu:
Xosrov Barışanın «Şəhər siqar kimi sönür bu axşam» şeirinin təhlili
Müasir Güney Azərbaycan şeiri həmişə xalqın tarixi və siyasi təcrübələrinin əks olunduğu bir meydan olmuşdur. Bu məqalədə, çağdaş azərbaycanlı şair Xosrov Barışanın «Şəhər siqar kimi sönür bu axşam» adlı şeiri təhlil olunur. Şeir, romantik və daxili bir nəqlə malik olsa da, alt qatlarında 1946-cı ildə Azərbaycan Demokrat Firqəsinin siyasi məğlubiyyəti, Pişəvərinin Tehrana səfəri və milli idealların dağılmasına işarə edir. Bu məqalədə göstərilir ki, şair bu şeirdə metaforik bir dildən istifadə edərək xalqın kollektiv yaddaşına və tarixi yaralarına toxunur və tarixi şairanə bir formada yenidən qurur.
1945–1946-cı illərdəki hadisələrdən və Azərbaycan Demokrat Firqəsinin özünüidarəetmə dövlətinin süqutundan sonra Güney Azərbaycan ədəbiyyatı daim sükut, senzura və kənarlaşdırılma ilə üzləşmişdir. Buna baxmayaraq, bu bölgənin müasir şairləri metaforik dil, yeni formalar və tarixin emosional və fərdi kontekstdə yenidən oxunması vasitəsilə kollektiv yaddaşın yeni nəqlini yaratmağı bacarmışlar. Bu yanaşmanın uğurlu nümunələrindən biri Xosrov Barışanın «Şəhər siqar kimi sönür bu axşam» şeiridir ki, tarixi hesabat kimi deyil, şəxsi və yaşanmış bir təcrübə kimi təqdim edir.
Xosrov Barışan Güney Azərbaycanın modernist şairlərindəndir ki, şeirlərində təkliq, müqavimət, dil, sürgün və tarixi yaddaş daim iştirak edir. «Şəhər siqar kimi sönür bu axşam» şeiri, romantik məzmunla siyasi və tarixi qatların vəhdət təşkil etdiyi parlaq bir nümunədir. Azad və qırıq forma ilə, danışıq dilinə yaxın və mürəkkəblikdən uzaq bir üslubda yazılan bu şeir, qaranlıq və şəhər mühitini canlandırır.
Tarixi məğlubiyyətin romantik dildə nəqli: Şeir güclü bir təsvirlə başlayır: «Şəhər siqar kimi sönür bu axşam» – şəhər tədricən sönən bir siqara bənzədilir, sanki canlı və yorğun bir varlıqdır. Sonrakı misralarda şair, itirdiyi bir sevgilidən bəhs edir ki, onun yoxluğu onu emosional və kimlik böhranına sürükləyir. Bu sevgili yalnız bir insan deyil; o, idealın, vətənin, azadlığın və hətta siyasi liderliyin simvoludur.
Misal üçün:
«Çox ağladım, bilmədin
Gözyaşımı dumanlarda qurudub»
Bu misralarda şairin təkliyi şəhər, külək, tüstü və axşam kimi obrazlarla birləşir.
Tarixi oxunuş: Pişəvəridən İnqilab küçəsinə: Şeirdə Tehrana birbaşa istinad olduqca mənalıdır:
«Sən Tehrana gedən gün
duvarlara şeir yazmağı buraxdım»
Bu misralar açıq şəkildə Seyid Cəfər Pişəvərinin Tehran səfərinə işarə edir – o zaman ki, o, Qəvam hökuməti ilə danışıqlar üçün paytaxta getdi və onun yoxluğunda Firqənin dövləti süqut etdi. Şair bu tarixi anı eşq dili ilə metaforik olaraq nəql edir: sevgilinin gedişi = divar yazılarının dayandırılması = müqavimətin sonu.
Həmçinin bu misralar:
«İnqilabdan azadlığa çatmaq istədikdə
Sən Azadlıqdan inqilaba çatmışdın».
Tehrandakı iki məşhur küçəyə – İnqilab və Azadlıq – incə bir istinaddır. İnqilabdan azadlığa doğru yönəlmək azadlığa can atmaq kimi yozula bilər, lakin sevgili (tarix? liderlik? xalq?) əks istiqamətdə – azadlıqdan inqilaba – hərəkət edir. Bu ziddiyyətli yönəlmələr siyasi anlayışların böhranını və tarixi çaşqınlığı simvolizə edir.
Dil, forma və quruluş: Şeir azad və narrativ bir formadadır, ənənəvi formalarla araya məsafə qoyur. Tonu bəzən pıçıltılı, bəzən etiraz doludur. Şəhər obrazları (küçə, gecə qatarı, divar, külək, tüstü) vasitəsilə oxucunu həm çağdaş, həm də keçmişə bağlı bir dünyaya aparır.
Şeirin sonunda şair oxucuya birbaşa müraciət edir:
«Sən mən
Hayana dönsən
Kəsiləcəksən ey oxucu»
Burada oxucu artıq passiv bir izləyici deyil, hekayənin bir hissəsi olur – sanki o da bu “sınmış hekayə”nin iştirakçısıdır. Bu, şeirə metatekstual və özünüdərk edən bir boyut qazandırır.
«Şəhər siqar kimi sönür bu axşam» çoxqatlı bir əsərdir ki, tarixlə eşqi, təkliyin və məğlubiyyətin poetikasını, siyasət və dilin qarşılıqlı təsirini ustalıqla birləşdirir. Xosrov Barışan bu şeirdə şəhər metaforaları, tarixi istinadlar və modern bir nəqletmə forması vasitəsilə tarixi məğlubiyyətin yaddaşını poetik və yenilikçi şəkildə yenidən qurur. Bu şeir göstərir ki, Güney Azərbaycan ədəbiyyatı birbaşa reportaj formasından uzaq, lakin hiss, böhran və estetik vasitələrlə tarixi acıları dilə gətirə bilər.
Rəsul Məlikoğlu
MİA.AZ
Arayik Harutyunyan, Arkadi Qukasyan, Bako Sahakyan.. - Ermənilər Bakıda hakim qarşısında
Pedaqoji Universitetdə açılış olub - FOTOLAR
PUTİN RAMİZ MEHDİYEVİN PLANINI AZƏRBAYCANA VERİB? - Nələr olacaqmış? (Sensasiyalı iddialar)
Məhkəmə hakiminin fəaliyyətinə xitam verildi - MHŞ-dən qərar
Müdafiə Nazirliyi paradla bağlı məlumat yaydı
Mərkəzi Hərbi Sanatoriyanın rəisi saxlanılıb
Naxçıvanda 19 min hektardan artıq sahədə taxıl əkiləcək
Rusiya Ukrayna ordusunun təlim bölməsinə raket zərbəsi endirib, ölən və yaralananlar var
Dollar neçəyə olacaq? - Mərkəzi Bank yeni məzənnəni açıqladı
Ermənistan MTX: Sosial şəbəkələrdə vəzifəli şəxslərin adından saxta profillər yaradılır
Neftçalada qanunsuz ov edən şəxs saxlanılıb
İlham Əliyev: Azərbaycanla Fransa arasında anlaşılmazlığa səbəb olan məsələlər keçmişdə qaldı
Biləsuvarda minik və yük avtomobilləri toqquşub, xəsarət alanlar var
Sabiq diplomat Ramiz Vəliyevə hökm oxunub
Zəfər Gününə həsr olunmuş hərbi parada hazırlıq məşqləri keçirilir
TDT-nin diaspor qurumlarının rəsmiləri Qarabağda olublar
Tbilisidə çirkli pulların yuyulması ilə məşğul olan beş Rusiya vətəndaşı saxlanılıb
Əməkdar artist Yadigar Muradovun vəziyyəti ağırdır
Yılmaz Vural istefaya göndərildi, Sərvət Çətin gətirildi - Türkiyə klubunda Baş məqçi dəyişib
"Hər hansı çağırış daxil olmayıb" - TƏBİB Ramiz Mehdiyevin səhhəti barədə yayılan xəbərə belə cavab verdi
Tovuzda 32 yaşlı ər arvadını öldürüb
Hərbi Prokurorluqda yeni təyinatlar olub - ADLAR
Prezident daha bir səfirin etimadnaməsini qəbul etdi - FOTO
Pakistanda yük maşını dərəyə yuvarlanıb - 15 nəfər ölüb
Nurlan Allahverdiyev 47 kq narkotiklə saxlanılıb
Sabah yağış yağacaq
Mərkəz rəhbərinin işi Ağır Cinayətlər Məhkəməsinə göndərilib
Prezident İlham Əliyev yeni səfirin etimadnaməsini qəbul edib - FOTO
İlham Əliyev BMT rəsmisini qəbul edib - Müzakirə + FOTO
Türkiyədə məktəb direktoru güllələndi - Uşaqlarının yanında...
"Kim deyib? Neçə nəfər olub?" - Sabiq icra başçısından PA-nın keçmiş rəhbəri barədə maraqlı açıqlama
"İlin sonadək Xocavəndə 1500-dək ailə köçürüləcək" - Emin Hüseynov
“Kifayət qədər yaşım var" - Rəbiyyət Aslanova Ramiz Mehdiyev barədə danışmaq istəmədi
Bakıda iki nəfər güllələlənib - Açıqlama (Yenilənib)
YAP Ramiz Mehdiyevlə bağlı toplanmayacaq - Açıqlama
Vaxtı keçmiş və istehlaka yararsız məhsullar Veysəloğlu Şirkətlər Qrupu tərəfindən necə məhv edilir? - VİDEO
Ramiz Mehdiyevin hüquqlarını bu vəkil müdafiə edir
Əməkdar artisti Rəşad Bəxtiyarov vəfat edib
Ərəblər türk müdafiəçi ilə müqaviləni yeniləyir - Maaş da artırılır
Azərbaycan nefti cüzi bahalaşdı