Bizim yazarların hekayələri sinoptik xəbərlərlə başlayır. Yağış yağırdı, gün çıxmışdı, duman çökmüşdü, külək əsirdi... 

Həmin gün doğurdan da bərk yağış yağırdı. Evdən həyətə çıxanda islanmamaq üçün qaçdığım dəqiq yadımdadı. Həmin bərk yağış yağan gün televizorda bir saqqallı kişi gördüm. Görünüşü maraqlı gəldi. Soruşdum - bu adam kimdi? Dedilər - Əbülfəz Əliyev. Sovet dövründə türmədə yatıb…

 Bununla da həyatımda yeni bir dövr başladı. 1990-cı ildə oxumaq üçün Bakıya gəldim. Atam öldü və tam müsəqillik əldə etdim. Macərapərəst və hər şeylə maraqlanan, tam azad bir yeniyetmə olduğumdan bəzi mitinqlərdə iştirak etdim. Dövrün mətbuatını izlədim. 

 AXC-nin 25 illiyi ilə bağlı keçirilən yubiley tədbirləri bir daha həmin günləri, reallıq hissini itirdiyimiz, sevindiyimiz, pərt olduğumuz günləri xatırlatdı. Üstəlik 90-cı illərin əvvəllərində baş verən hadisələri göstərən xeyli videolara baxdım. Trotski deyirdi: "Siyasətdə xatirələr əhəmiyyətsizdi”. Bu gün cəbhənin 25 illik yubileyi ilə bağlı tədbirlərdə xatirələrini danışan adamların həm özləri, həm də danışdıqları xatirələr əhəmiyyətlərini itiriblər. Hamısı bekarçılıqdandı. Onlar ona görə belə xatirə danışmağa həvəslidirlər. Çünki gələcəkləri yoxdu. Onların az-çox bəlkə də keçmişləri var, amma gələcəkləri görünmür. 

Bu gün yubiley təbdirlərində xatirə danışan adamlar o vaxtlar sadəcə tamaşa göstərirdilər. Millətin və dövlətin müqqədaratı həll olunduğu günlərdə bu adamların hər biri öz üslubuna və tərzinə uyğun olaraq oyun oynayırdılar. Bəlkə də  heç hansı yükün altına girdiklərini, nə işlə məşğul olduqlarını bilmirdilər. Ya onlar öz rollarını yüksək səviyyədə oynayıblar, ya da biz çox səviyyəsiz, avam olmuşuq ki, bu adamlara inanmışıq, onlara baş qoşmuşuq. Ya da bu iki hal birləşərək bizim faciəmizə səbəb olub.  

Yubiley tədbirləri keçirilən günlərdə o dövrün adamları həm də bir-birlərini ittiham edirlər. Biri deyir - filankəs Polyaniçkonun adamı idi. Biri deyir- filankəs Primakovun adamı idi. Bilmirəm kim kimin adamı idi, amma hər üç respublikada baş verən hadisələrin oxşarlığı adamı heyrətləndirir. Qamsaxurdiya da sovet zamanı həbs olunmuşdu. Burda Elçibəy haqqında gəzən söhbətlər (o söhbətlər  ki, insanların hisslərinə toxunaraq onların çoxunu aldatmışdı. Bu cümlələrin müəllifini həmçinin) Gürcüstanda Qamsaxurdiya haqqında da gəzirdi və gəzməkdədi. Xalqını sevirdi, sadə adam idi. Rüşvət almırdı... Bir gün səhər küçəylə gedəndə gördüm küçədə dayanıb xəyala dalıb... Ucuz kafedə oturub kofe içirdi... filan, filan, filan... 

Bu çəkici əhvalatlar, söhbətlər bir çox insanları aldatdı. İnsanlar baş verən hadisələr haqqında oturub dərindən düşünə bilmədilər. Heç kim sual vermədi ki, necə oldu sovetin bütün ordenlərini, medallarını almış ifrat dərəcədə ehtiyatlı ziyalıkimilər birdən-birə millətçi, vətənpərvər, qəhrəman oldular. Suyu üfürə-üfürə içən yazıçılar, şairlər mitinqlərdə, tribunada göründülər.  Birdən-birə ortaya yalançı qəhrəmanlar çıxdı. Kim idi bu insanlar? Nə istəyirdilər? Hərəkatın lideri "hər şeyin zamana ehtiyacı var", - deyib, o dövrdə baş verən hadisələrlə bağlı suallardan ustacasına yayındı. Dəhşət ondadır ki, xalq hərəkatında iştirak etmiş adamlar bu gün də siyasət meydanındadılar. Onlara inanan adamlar var. Onlar hələ də vədlər verirlər. Halbuki onlar etdikləri cinayətlərə görə xalqdan üzr istəməlidirlər. Deməlidirlər ki, ey xalq, siz bizə inandınız, bizə  etimad göstərdiniz, biz isə bir balaca ara qarışan kimi aradan çıxdıq. Hərəmiz bir bəhanə uydurduq. Bizi bağışlayın.  

Çünki xalq hələ də 93-cü ilin şokundan çıxmayıb. Xalq hərəkatında iştirak edən sıravi adamlarla işimiz yoxdu. Onlar səmimi adamlar idilər. Dövr də bir tərəfdən insanları  aldatmışdı. Yetmiş illik qapalı sistem çökmüş, birdən-birə ortaya çıxmış azadlıq insanları çaşdırmışdı. Kimin nə avantürası vardı, həyata keçirirdi. Hər kəs ağlına və ağzına gələni danışırdı. Bir xeyli qəhrəmanlar çıxdı ortaya. Onlar bir anda parladıqları kimi, bir anda da söndülər. Onlardan bəziləri sonra öldü. Bəziləri dəli oldu. Bir çoxları da indi kafelərdə, çayxanalarda, parklarda xatirələr danışmaqdadırlar. O dövrün ab-havasını yazmağa cəhd etsək söhbət çox uzanacaq. O qədər absurd, gülməli və əcaib hadisələr baş verirdi ki, adam heç bilmir bunları yazsın, yoxsa yazmasın.  Xalq hərəkatının sıravi üzvlərini qoyaq kənara. Amma xalq hərəkatının başında duran adamların bioqrafiyaları çox qaranlıqdı. Məhz bu adamların fəaliyyəti, Elçibəyin siyasət meydanından biabırçı bir formada kəndinə qaçması sayəsində böyük arzularla yaşayan, azadlıq qışqıran, gələcəyə inanan xalq qısa müddətdən sonra sındı, əzildi, böyük ruh düşkünlüyü yaşadı. Bir il bundan əvvəl gələcəyə inananlar, gələcəyə tamam ümidini itirdilər. İstər-istəməz dedilər ki, biz müstəqil yaşaya bilmərik, biz müstəqil yaşamaq səviyyəsinə çatmamışıq. Bir il bundan əvvəl böyük arzularla yaşayan adamlar sovet dövrünün gözəllikləri haqqında danışmağa başladılar. Elçibəyə inanan adamlar gülüş obyektinə çevrildilər. Onların çoxu həyata inamını itirdi. Çoxu xəstələndi. Bir çoxları dəli oldu. Bir çoxları ömürlük zədə aldılar. Elçibəy isə suallara cavab vermək əvəzinə elə hey deyirdi: "Hər şeyin zamana ehtiyacı var”.  Qamsaxurdiya öldürüldü (intihar etdiyi də deyilir),  Elçibəy isə oturdu kəndində. Yəmən türküsü oxudu. Şeir dedi. Biz isə onun fəaliyyətinə ciddi qiymət vermək əvəzinə, onun şeir deməsinə, yəmən türküsü oxuyan zaman ağlamasına bir daha aldandıq. 93-cü ildə baş vermiş hadisələr haqqında söhbət düşəndə,  Elçibəy deyirdi:  "Mən vətəndaş müharibəsinin qarşısını almaq üçün bu addımı atmağa məcbur oldum”.  Addım deyəndə aradan çıxmaq nəzərdə tutulur. Hansı vətəndaş müharibəsi? Bəyəm bu iyirmi ildə bizə vətəndaş müharibəsinin vura biləcəyi zərbədən az zərbə dəyib?

 Elçibəy kənddən qayıdanda, bir adam soruşmadı ki, axı, sən hara getmişdin, bu boyda xalq sənə inanmışdı.  İnsan da öz gördüyü işə bu dərəcədə qeyri-ciddi yanaşarmı? 

Bu sənin üçün uşaq oyuncağı deyil, burda insanların müqəddəratı həll olunur. Xalq hərəkatının da lideri kəndə qaçarmı? Cəsarəti çatmadı başına bir güllə vurub özünü öldürsün. Həm özünü, həm də ətrafdakıları xəcalətdən və biabırçılıqdan xilas etsin. O insanlar ki, böyük ümidlərlə yaşayırdı, bir-birinə inanırdı, bir-birinə dəstək verirdi, xalq hərəkatının liderlərinin sayəsində bir-birinə düşmən kəsildilər. İnsanların bir-birinə inamı itdi. Mitinqə gedən adamlardan taksi sürücüləri pul almırdı. Həmin bu insanlar qısa müddətdən sonra dedilər -  biz müstəqil yaşaya bilmərik. Xalq hərəkatının liderlərinin sayəsində böyük bir bəlaya düçar olduq. O bəlanın adı inamsızlıqdı. İnsanlar inamlarını itirdilər. Xalqı bu bəlaya düçar edən adamlar bu gün utanmadan xatirə danışmaqdadırlar. Özlərini Rəsulzadə, Elçibəy yolunun yolçuları, davamçıları adlandırırlar. Rəhbəri  olduqları partiyaları şəxsi firma kimi idarə edirlər. Öz cılız iddialarını xalqın mənafeyindən illərdi üstün tutmaqdadırlar. Guya, ölkədə dəyişiklik etmək istəyən bu adamların əslində özləri dəyişməlidirlər. 

Dəyişməkləri bir tərəfə qalsın, bu günkü  hakimiyyətin siyasi səhnədən getməsi nə qədər vacibdirsə, bu günkü müxalifətin siyasi səhnədən getməsi də  bir o qədər vacibdir. Bu prinsipsiz, sovet dövründə parnikdə yetişdirilmiş ziyalılardan qorxan, Aztv təfəkkürlü müxalifət liderlərinə inanan adamların halına sadəcə acıyırsan. Mitinqlərdə, tədbirlərdə adamların onların adını qışqırmasından həzz alan müxalifət liderlərindən hansısa dəyişikliyə imza atacağını gözləmək ən azı avamlıqdı. Onlar AzTV təfəkkürü ilə yaşayırlar. Onlar uğursuz, qorxaq, prinsipsiz, tükənmiş adamlardı. Əslində ümumən götürəndə "Rəsulzadə- Elçibəy yolu" deyilən bir yolun bizim dilə tərcüməsi - bir az ara qarışan kimi ortadan yoxa çıxmaq deməkdi. Etdikləri cinayətlərə görə xalqdan üzr istəməli olan bu adamlar hələ bir utanmadan yubiley tədbirləri keçirib, xatirələr danışıb, özlərinin qəhrəman obrazını yaratmaq istəyindən əl çəkmirlər...