Şahbuz dağlarının alyanaq gözəli - Kükü alması
24-10-2021 [10:07]
Əli Cabbarov
Şahbuz rayonu, Kükü kənd sakini
***
Naxçıvan öz üstün keyfiyyətli yerli məhsulları ilə həmişə seçilmişdir. Bu torpaqdan min bir zəhmətlə yetişdirilib süfrələrin bəzəyinə çevrilən Sədərəyin üzümü, Şərurun şaftalısı, Ordubadın əriyi, limonu, Nehrəmin bal kimi qarpızı, dadlı qovurması, ağappaq pendiri, Şahbuzun ağızda dondurma kimi əriyən cəvizi, konfet kimi dadlı Kükü alması və çox sayda təkcə adı ilə deyil, keyfiyyəti ilə də tanınmış yerli məhsulları təkcə Naxçıvanda deyil onun hüdudlarından kənarda da yaxşı tanınır. Bu yazımızda Şahbuz dağlarının, Dərələyizin güneyində, əsrarəngiz təbiətli Kükü kəndində yetişdirilən almanın dadından-tamından danışacağıq.
Alma özünün dadı-tamı, mineral-vitamin tərkibi, elə gözəlliyi ilə də seçilən meyvə olub türk xalqlarının süfrəsində ənənəvi yer tutmuşdur.
Xatırlasanız, nağıllarda da insanları gözəl və gənc göstərən sehrli almalar haqqında bəhs olunur. Bu, bəlkə də müasir diyet reseptlərinin olmadığı bir vaxtda almanın əhəmiyyətini göstərmək üçün ən yaxşı həkim məsləhəti idi. Amma, deyilənə görə, məşhur İbn Sina da öz əsərlərində almanın müalicəvi xüsusiyyətlərindən bəhs etmişdi. Vətəni Yaxın Şərq kimi tanınan bu qiymətli meyvənin hələ iki min il əvvəl 25 sortu məlum idi. Müasir dünyada isə alma deyəndə çox şeylər yada düşür: Troya müharibəsi, Nyutonun məşhur ümumdünya cazibə qanunu, “Apple” firmasının ağıllı cihazları, ingilis dilindəki “göz bəbəyi” ifadəsi və daha nələr alma ilə tanınır. Amerikanın iqtisadi cəhətdən “göz bəbəyi” sayılan Nyu-York şəhərinə verilən “Böyük Alma” simvolik adı da təsadüfi deyil. Öz dadlı almaları ilə yaxşı tanınan Şahbuz rayonunun Kükü kəndinə səfər edib, buradakı bağlarda yetişdirilən alma sortlarının dadı ilə yerindəcə tanış olsanız bu qızıl payız günündə bir səbət alma boğçası da sizin olar.
Kükü kəndi dəniz səviyyəsindən təqribən 1800-2000 metr yüksəklikdə, dağlar arasında, bol sulu, yay ayları günəşli, həm də sərin keçən bir yerdədir. Elə əsl alma da sərin havanı sevən meyvədir. Ağacın yeri münbit, bol şirin sulu və günəşli olmalıdır ki, istədiyiniz dad və keyfiyyətli məhsulu əldə edə biləsiniz.
Kükü ziyalıları, alimləri ilə də ölkə səviyyəsində tanınan kənddir. Kənd sakinlərinin əsas məşğuliyyətləri arasında heyvandarlıq, arıçılıq və əlbəttə ki, bağçılıq mühüm yer tutur. Kənddə alma haqqında danışanda hər kəs həvəslə həmsöhbət olur. Deyirlər ki, daim gənc görünmək, sağlam və gümrah olmaq baxımından davamlı alma yeməyin mühüm əhəmiyyəti vardır.
Həkimlərin məsləhətinə görə isə alma öz mineral və vitamin tərkibinə, onların universallığına görə, demək olar ki, bütün meyvələri üstələyir. Almada mövcud olan fosfor, kalsium, maqnezium, dəmir, sink, selen, manqanla bərabər, B1, B2, PP, B5, B9, Provitamin A və E vitaminləri vardır. Onun tərkibində A vitamini portağaldan 50 faiz çoxdur. Bəzi sıra alma sortlarındakı C vitamini isə portağaldakından on dəfə artıqdır. Almadakı B vitamini ürək-damar, əsəb və həzm sisteminə faydalıdır. Həkimlər almanı yod çatışmazlığı olanlara da məsləhət görürlər. Alma özünün yod zənginliynə görə təkcə dəniz məhsullarından geri qalır. Xalq arasında “zob” xəstəliyi kimi tanınan və geniş yayılmış qalxanabənzər vəzin böyüməsinə qarşı faydalı olan yod mineralları almanın toxumlarında xeyli miqdardadır. Ona görə də saf almanı toxumları ilə bərabər yemək məsləhətdir. Bütün bunlarla bərabər, insan orqanizmində qanazlığına səbəb olan dəmir çatışmazlığı zamanı həkimlərin ən yaxşı resepti yenə də almadır. Qan azlığına qarşı səhər tezdən yeməkdən əvvəl alma yemək ən yaxşı təbii vasitələrdən biri hesab olunur. Axşam yatmazdan qabaq yeyilən bir alma isə yuxunu şirinləşdirir. Tərkibindəki üzvi turşular və az kalorili olması diyet saxlayanlara çox kömək edir. Oturaq iş görənlərə, arıqlamaq istəyənlərə də alma yemək məsləhət bilinir. Almanı dişləyib yemək dişlərin dibini təmizləyir, diş ətini gücləndirir, nəfəsi təravətləndirir. Almadakı qanyaradıcı elementlər zehni işlə məşğul olanlar üçün də çox faydalıdır.
Tibb elmi onu da deyir ki, alma infarktdan sonrakı müalicə dövrü üçün də məsləhətlidir. Almanın bağırsaqlarda və qaraciyərdə şişli hüceyrələrin çoxalmasının qarşısını aldığı da elmə məlumdur. Bütün bu göstərilən faydalı nəticələr isə yalnız almanı qabığı ilə bərabər yedikdə mümkündür. Ona görə də almanın qabığının soyularaq yeyilməsi məsləhət deyil. Beləliklə, gündə 1-3 alma yeməklə orqanizmin polivitamin və minerallara olan ehtiyacını ödəmək olar. Bu həm də dərmanlarla müqayisədə çox ucuz başa gəlir.
...Küküdə geniş alma bağı olan kənd sakinləri çoxdur. Hazırda kənddə yaşayan 400-ə yaxın ailə təsərrüfatının, demək olar ki, hamısında alma bağı vardır. Bir sıra iri bağ sahibləri ildə 3-5 ton yüksək keyfiyyətli alma məhsulu tədarük edirlər. Məhsulun satış problemi də yoxdur.
Naxçıvanda yaradılmış geniş soyuducu anbar şəbəkəsi bağ sahiblərinin məhsulunu sərfəli qiymətlərlə satışına dəstək verir. Küküdə hələ təqribən 40-45 il bundan əvvəl salınmış 72 hektarlıq alma bağının məhsulu o dövrdə bütün muxtar respublikada və onun hüdudlarından kənarda yaxşı tanınmışdı. Hazırda isə torpağın kəndlinin ixtiyarına verilməsi ilə bu qiymətli meyvəyə olan maraq daha da artmışdır. Kənddə mövsümün bərəkətli çağında hər evin ən azı bir ton alma məhsulu olur. Ağ-qırmızı “Palmet”, “Qızıləhmədi”, “Şafran”, ağ-qırmızı “Belflor”, “Banan”, “Qarpız”, “Toz” və sair sortlar yerli şəraitə yaxşı uyğunlaşan, heç bir kimyəvi dərmanlamaya ehtiyac duymadan bol məhsul verən alma ağaclarıdır. Kənddə suyun bol olması, məhsulun maya dəyərinin də çox az olması onu iqtisadi cəhətdən sərfəli edir.
Alma-almaya bənzər. Amma kükülülərə görə, bənzərsiz bir alma var ki, o da yetişdiyi torpağın sahiblərini hər il bolluca məhsulla sevindirən, onun şöhrətini Naxçıvanın hər yerinə yayan bir almadır. O, günəşlə doyunca baxışaraq al yanağını səbirlə qızardan, Gurbulağın suyundan içib Qanlıgölün xəfif mehindən yarpağına sığal çəkən saf Kükü almasıdır.
Mia.az
TRT 1-də yayımlanan serialın arxa planında rüsvayçılıq: 21 yaşlı saç ustasını zorlamaq istəyiblər
İsveç Latviyaya qoşun göndərəcək - Baş nazirdən açıqlama
ABŞ Suriyadakı bazalarını gücləndirir - 40 zirehli maşınla əlavə canlı qüvvə göndərilib
Rəsmi Moskvadan Baydenin gizli qərarına reaksiya: "Bu, Ukrayna üçün daha çox problem yaradacaq”
Bu gün sizi nə gözləyir? - BÜRCLƏR
Keçmiş klub prezidenti həbs edilib
İLHAM ƏLİYEV BERLİNƏ GEDİB - FOTO
Aprel çağırışı yekunlaşır - Xidmətdən açıqlama (FOTO)
Prezidentin köməkçiləri, şöbə müdirləri və... - Onların qəbul günləri açıqlandı (CƏDVƏL)
Azərbaycan-Ermənistan sərhədində 20 sərhəd dirəyi quraşdırılıb
"Bakcell" ilə innovasiya dövrü başlayır - Açıqlama (FOTOLAR)
Xankəndidə yenə silah-sursat tapılıb
DSMF sədri də vəzifədən çıxarıldı
Energetika Nazirliyində Macarıstan XİN başçısı ilə görüş olub
Elnur Əliyev: "Azərbaycan inkişafının yeni mərhələsinə qədəm qoyub"
AĞACLARI KƏSİR, SONRA TİKİNTİ APARIRLAR: Yaşıllaşdırma idarəsi isə... - Bakıda daha bir yaşıl soyqırıma nazirlikdən gecikmiş reaksiya (FOTOLAR)
Qırğızıstan Prezidentinə Qarabağ atı hədiyyə edilib - FOTO
Dollar neçəyə olacaq? - Mərkəzi Bank yeni məzənnəni açıqladı
Buraxılış imtahanlarında ən yüksək nəticənı hansı rayonların şagirdləri göstərib? - DETALLAR
Qırğızıstan Prezidentinin Azərbaycana dövlət səfəri başa çatıb
ƏƏSMN-ə nazir əvəzi təyin olundu - Sərəncam
Azərbaycan və Qırğızıstan prezidentləri birgə nahar ediblər - FOTO
Avropa Parlamenti Gürcüstanda xarici agentlər haqqında qanunla bağlı qətnamə qəbul edib
Prezident İlham Əliyev Şarl Mişeli COP29-a dəvət edib
Eşq məktubu, dağılan ailə, gecə evə basqın və nəhayət, qisas... - Kürdəmirdəki ilginc olayın təfərrüatı
"Sərhəd dirəyinin quraşdırılması o deməkdir ki..." - Erməni spiker
Britaniya kralı mühacirlərə bağlı qanunu təsdiqlədi - Ruandaya deportasiya olunacaqlar
Keçmiş Ombudsman Elmira Süleymanova vəfat edib (Yenilənib)
Azərbaycanda TikTok bağlanacaq? - Sorğu
Güclü fırtına həbsxananı dağıdıb - 119 məhbus qaçıb
AZAL-ın sabiq prezidenti: "Məni biabır etmək istəyirlərsə..."
Zaxarova: "Cənubi Qafqazda sabitliyi pozmağa çalışırlar"
Avstraliyada 160 balina sahilə çıxdı, onlardan 26-sı ölüb -FOTO
Baş Prokuroluq mediaya çağırış edib - Professorun ölümü ilə bağlı
Akşeneri kim əvəzləyəcək? - İYİ Partiyası gərgin qutrultaya gedir
Bakıda üç məktəbin direktoru cəzalandırılıb - Səbəb
Qəzzada daha jurnalist həlak olub
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
"Poz-Qazan” layihəsi millətin cibinə necə girir? - VİDEO
NAXÇIVANIN BAŞ NAZİRİ VƏZİFƏDƏN AZAD OLUNDU- Yeni təyinat (FOTO)