Təbriz VƏFALI

Azərbaycan İnformasiya Mərkəzinin direktoru

***

Rəhmətlik SSRİ dövründə əvvəlcə “Nazirlər Sovetinin Baş Ədəbiyyat şöbəsi”, daha sonra “Ədəbiyyat və nəşriyyat məsələləri üzrə Baş İdarə” (“Qlavlit”) yaradılmışdı.

O, ədəbi nəşrlərə nəzarət edən bir qurum idi. Bu şöbə əsasən, ədəbi əsərlərin nəşrini, senzuraya nəzarəti və ədəbi siyasətin həyata keçirilməsini təmin edirdi. 25 oktyabr 1991-ci ilədək, yəni bu qurum ləğv olunanadək kimin nə həddi var idi ağzına gələni yaza, çap etdirə, özünü şair, yazıçı və ya publicist kimi qələmə verə…

Azərbaycan müstəqillik qazandıqdan sonra respublikamızda ədəbiyyatımızın poeziya və nəsr janrlarının analarını ağlar günə qoyanlar, sözü dağın zirvəsindən endirib dərin uçuruma yuvarladanlar, ağızlarına gələnləri deyənlər və yazanlar, mənasız fikirlərlə, şablon sözlərlə, əhəmiyyətsiz ifadələrlə zəngin olan cızma-qaraları müasir və klassik poeziya və nəsr nümunələri kimi gözə soxanlar, girdirmə, geydirmə və əldəqayırma “şair”lər, “yazıçı”lar və “publicist”lər meydana çıxdı. Və onların sayı yağışdan sonra çıxan göbələklər kimi ilbəbil artmağa başladı. Ədəbi siyasət o qədər məhv edildi ki, ədəbi mühit o qədər sahibsiz, yiyəsiz və nəzarətsiz qaldı ki, sözləri, qafiyələri dalbadala düzüb-qoşaraq yazdıqlarını ictimaiyyətə təqdim edənlər, özlərini az qala xalq şairi kimi millətə sırımağa, gözlərə kül üfürməyə çalışanlar həmişə itinə tökdür…

Son günlərdə sosial şəbəkələrdə populyarlaşan bir videoda kimliyi barədə məlumat verilməyən bir gənc itkeçməz, quşötməz ağaclığa əlləri ilə işarə edərək “şeir” deyir:

“Qohumun, tanışın hardan biləcək?

Qorxma, buralarda adam-zad olmur…

Bura əvvəllər də qızla gəlmişəm,

Qorxma, buralarda adam-zad olmur…”

Azərbaycan ədəbiyyatı, poeziyası tarixinda “zad” sözünü ilk dəfə “şeir”ə daxil edən bu gənc əxlaqsızlıq təbliğ etməklə yanaşı, həm də özünü dahi “şair” sayır…

Yaxud, İbrahim adlı birisi özünü Azərbaycanda analoqu olmayan yeganə şair hesab edir. Çünki bir bənddə bütün misraları həmqafiyə olan “şeir”ləri yalnız bu əfəndi yazmağı bacarır.

Məsələn, o, “Fəsillər” adlı cızma-qarasında yazır ki:

“Bu fəsil bizləri yetirir illərə,

Uşaqlar hazırlaşır xarici dillərə.

O qara qaşların bənzər millərə,

Bizdən salam olsun Tansu Çillərə”.

İndi bu zalım oğluna deyən lazımdır ki, ay əhli-müsəlman, 1 fəsil 1 rübü, yəni 3 ayı əhatə edir. Ona görə də bir fəsil səni digər fəslə yetirə bilər, illərə deyil. Uşaqların xarici dillərə hazırlaşmasının, qara qaşların millərə bənzəməsinin, Tansu Çillərə salam göndərilməsinin fəsillərə nə dəxli var, axı?...

Bu cür bərbad və ürəkağrıdan nümunələr çoxdur, onları  saymaqla bitməz. Amma nə qədər ki ədəbi siyasətin həyata keçirilməsində qanuni tələblər müəyyənləşdirilməyib, ədəbi mühitdə senzura yenidən bərpa olunmayıb ədəbiyyatımızın üz qarası olanların sayı durmadan artacaq, sözün qüdrəti və dəyəri itəcək, poeziyamız, nəsrimiz və publisistikamız məhvə sürüklənəcək.

Girdirmə, geydirmə və əldəqayırma “şair”lərə, “yazıçı”lara və “publicist”lərə isə son söz olaraq mərhum şairimiz Mikayıl Müşfiqin bir şeirindən 2 misranı ərməğan etmək istəyirəm:

“Şairəm söyləyir, yerindən duran,

İnsanın üzündə həya gərəkdir”…  

MİA.AZ